SỰ PHÂN CHIA QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH

CỤC DIỆN THẾ GIỚI HIỆN NAY

 

Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt (24/02/2022) tại Ucraine cho đến nay làm cho tình hình thế giới không chỉ bị tác động trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự mà đã tác động ảnh đến tất cả mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh, quốc phòng, đối ngoại, khoa học, công nghệ…Như vậy, chúng ta cần đi sâu nhìn nhận và nghiên cứu về cục diện thế giới để kịp thời nhận diện Việt Nam đang ở đâu trong cục diện thế giới là quan trọng và cần thiết.

Cục diện thế giới (World Configuration) là tương quan lực lượng giữa các siêu cường hoặc các cường quốc cũng như giữa các chủ thể quốc tế khác; là diện mạo thế giới, những thể chế vận hành cụ thể và xu thế vận động của nó trong khoảng thời gian tương đối ngắn. Những cục diện khác nhau có thể xuất hiện trong thời kỳ của một trật tự thế giới, hoặc có thể là bức tranh thế giới trong những thời điểm quá độ từ trật tự này sang trật tự khác.

Cục diện thế giới phản ánh tương quan giữa các siêu cường hoặc các cường quốc cũng như giữa các chủ thể quốc tế khác trẻ các lĩnh vực chủ yếu, nhưng trước hết vẫn là tương quan giữa các siêu cường hoặc các cường quốc trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự, an ninh. Nghiên cứu cục diện thế giới nhất thiết phải bao hàm cả những đặc điểm, các nhân tố tác động và các xu hướng vận động chủ yếu của nó.

Sau sự tan rã của Liên Xô (1991), trật tự hai cục được ra đời từ Hội nghị Yalta (1945) cũng chấm dứt sự tồn tại. Từ đó, thế giới bước vào thời kỳ không có trật tự, thường vẫn được đánh giá là thế giới đầy khoảng trống quyền lực. Tuy nhiên, không vì thế mà thế giới trở nên hỗn loạn, cảng không đi đến sự cáo chung; ngược lại, thế giới vẫn tiếp tục vận động và phát triển trong những cục diện sinh động với những đặc điểm phong phú.

Trên từng phương diện hoặc tùy theo lăng kính nhìn nhận, giới nghiên cứu quốc tế đã phân chia thời kỳ từ năm 1991 đến thành nay một số cục diện thế giới. Tuy nhiên, trên bình diện chính trị tổng quát, có thể nhận rõ thời điểm nổi giữa thế kỷ XX và thế kỷ XXI là cột mốc của hai cục diện thế giới: cục diện từ năm 1991 đến năm 2000 và cục diện từ năm 2001 đến nay. Cả hai cục diện này được hình thành và vận động trong môi trường đầy chuyển động mang tầm cỡ lịch sử toàn thế giới.