Bộ đội Cụ Hồ: Từ danh xưng đến danh hiệu

Hình ảnh và tên gọi “Bộ đội Cụ Hồ” là hiện tượng độc đáo trong lịch sử, văn hoá Việt Nam. Trên thế giới, hiếm có một quốc gia, dân tộc nào mà nhân dân lại lấy tên vị lãnh tụ tối cao của mình đặt tên cho người lính. Trong cuốn hồi ký của mình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết “Tôi nhớ rằng, từ khu giải phóng Việt Bắc, đồng bào các dân tộc đã trìu mến gọi các đơn vị vũ trang của chúng ta là Bộ đội Ông Ké hay Bộ đội Ông Cụ một cách rất thân thương, chân chất như tấm lòng của đồng bào đối với lãnh tụ của mình, mà nhiều người lúc đó chưa biết tên. Có lẽ vì thế mà về sau, khi biết tên Người là Bác Hồ, là Chủ tịch Hồ Chí Minh của nước Việt Nam, Nhân dân mới gọi là Bộ đội Cụ Hồ”. Như vậy, tên gọi Bộ đội Cụ Hồ đã xuất hiện từ thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở chiến khu Việt Bắc và lưu truyền cho tới ngày nay. Theo nghiên cứu của các nhà sử học, cụm từ Bộ đội Cụ Hồ xuất hiện vào khoảng thời gian cuối năm 1945. Lúc đó, ở Hà Nội có 3 lực lượng mặc quân phục: Trước hết là bộ đội và tự vệ chiến đấu của quân ta. Thứ hai là quân Trung Hoa dân quốc và thứ ba là các phần tử, đảng phái phản động. Lúc đó lính Tưởng và bọn phản cách mạng đến chợ Đồng Xuân với thái độ ngông nghênh, trêu ghẹo phụ nữ, cướp giật, quỵt tiền của Nhân dân, ăn nói sàm sỡ trái ngược hoàn toàn với bộ đội và tự vệ của chúng ta. Vì thế những người dân ở chợ Đồng Xuân bảo với nhau cất giấu những thực phẩm tươi ngon xuống gầm bàn, khi nào Anh Bộ đội Cụ Hồ đến thì mới đưa ra. Như vậy, tên gọi Bộ đội Cụ Hồ được bà con tiểu thương ở chợ Đồng Xuân sử dụng để gọi những chiến sĩ trẻ, đội mũ ca-lô có quân hiệu tròn bằng nỉ màu đỏ, với ngôi sao vàng thêu bằng chỉ. Sau đó, cụm từ này càng được phổ biến trong Nhân dân Thủ đô Hà Nội. PGS.TS Nguyễn Toàn Thắng, Viện Văn hoá và Phát triển cho rằng, Bộ đội Cụ Hồ chính là danh hiệu của quân đội ta. Bởi vì khi mà Nhân dân tôn vinh gọi một cách trìu mến đối với quân đội ta là Bộ đội Cụ Hồ thì đây chính là danh hiệu. Danh hiệu Bộ đội Cụ Hồ thể hiện sự đánh giá rất cao của Nhân dân ta đối với Quân đội Nhân dân Việt Nam. Khi Nhân dân ta gọi quân đội ta là Bộ đội Cụ Hồ nhằm thể hiện tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Giây phút chia tay của bác sĩ quân y lên đường vào tâm dịch Covid-19 tháng 8/2021. Ảnh: Bộ Y tế Trong tất cả các hoạt động, quân đội ta luôn sống, chiến đấu theo tấm gương phong cách Hồ Chí Minh. Danh hiệu Bộ đội Cụ Hồ đã thể hiện phẩm chất cao quý tốt đẹp của quân đội ta. Danh hiệu Bộ đội Cụ Hồ là một hình thức tôn vinh cao quý của Nhân dân. Bộ đội Cụ Hồ dù lúc đầu là danh xưng, sau này trở thành danh hiệu, thể hiện bản chất tốt đẹp của quân đội ta, quân đội vì Nhân dân, từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà chiến đấu, vì dân mà phục vụ. Có thể nói rằng danh xưng Bộ đội Cụ Hồ đã trở thành danh hiệu của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Còn theo Thiếu tướng Hoàng Kiền, Anh hùng LLVT nhân dân, nguyên Tư lệnh Binh chủng Công binh, từ “chiến sĩ”, “bộ đội” có ngay từ khi chúng ta có quân đội. Lúc đó, chúng ta dùng từ chiến sĩ, từ bộ đội. Cụm từ “Bộ đội Cụ Hồ” rất cao quý. Và chúng ta có thể xác định, đầu tiên đây là cái tên, cái danh, và bây giờ nó đã là danh hiệu. Trong suốt các cuộc kháng chiến và cho đến bây giờ, có thể coi đó là danh hiệu cao quý. Như vậy, tên gọi Bộ đội Cụ Hồ xuất phát chính là từ Nhân dân. Nhân dân đã gọi cán bộ, chiến sĩ Quân đội ta là Bộ đội Cụ Hồ.