NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN ĐẶT RA ĐỐI VỚI TIẾP TỤC ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC LẠNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI LĨNH VỰC KINH TẾ

 

Một là, phương thức Đảng lãnh đạo lĩnh vực kinh tế bằng Cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn.

Từ Cương lĩnh, nghị quyết đại hội Đảng, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách hằng năm, các nghị quyết chuyên đề, chỉ thị, kết luận về các vấn đề kinh tế, có thể thấy rằng, số lượng các văn bản chỉ đạo của Đảng là khá nhiều, gây khó cho đảng viên, cán bộ trong tổ chức học tập, quán triệt có chất lượng. Các cơ quan chức năng của Nhà nước cũng khó khăn trong việc thể chế hóa, triển khai thực hiện được kịp thời, đầy đủ các quan điểm, nội dung mà các nghị quyết của Đảng đề ra.

Nhiều nội dung, nhiệm vụ nghị quyết của Đảng đề ra, nhưng còn thiếu quan tâm đến nguồn lực, kinh phí thực hiện, nên tính khả thi trong hiện thực hóa chưa cao.

Thông qua Đảng đoàn Quốc hội, Ban Cán sự đảng Chính phủ, ban cán sự đảng trong các bộ, ngành, cơ quan trung ương, việc thể chế hóa các chủ trương, quan điểm của Đảng thành luật pháp, chính sách được quan tâm đẩy mạnh. Đây là những đổi mới đem lại kết quả tích cực, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề, như chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm của các đảng đoàn, ban cán sự đảng và mối quan hệ giữa đảng đoàn, ban cán sự đảng với lãnh đạo cơ quan (Đảng đoàn Quốc hội với lãnh đạo Quốc hội, Ban Cán sự đảng Chính phủ với lãnh đạo Chính phủ, ban cán sự đảng bộ với lãnh đạo bộ) thế nào cho phù hợp, hợp lý để cũng những cán bộ ấy, khi ở những vị trí, vai trò khác nhau, khi là ban cán sự đảng, đảng đoàn, khi là lãnh đạo Chính phủ, lãnh đạo bộ, lãnh đạo Quốc hội, làm đúng vai trò, vị trí của mình, bảo đảm vai trò lãnh đạo chính trị của Đảng, đồng thời phát huy đầy đủ vai trò của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; để không trùng lắp, “làm nhầm” công việc của nhau.

Tình trạng không “đúng vai, thuộc bài”, Đảng “lấn sân”, bao biện làm thay, hay buông lỏng lãnh đạo đối với chính quyền còn thường xảy ra ở các địa phương, từ tỉnh, thành phố, quận, huyện đến xã, phường, thị trấn, mặc dù ở mỗi cấp, cấp ủy, lãnh đạo chính quyền các cấp đều có quy định về chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm, có quy chế hoạt động và các quy chế hoạt động này đã nhiều lần được sửa đổi, bổ sung để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thực tiễn. Tình trạng cấp ủy bao biện, làm thay chính quyền, quyết định những dự án đầu tư, những nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh cụ thể, không đúng vai trò, chức năng, làm phát sinh mâu thuẫn trong nội bộ hay buông lỏng lãnh đạo để chính quyền “tự tung, tự tác”, cán bộ, công chức lạm dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi, tham nhũng, tiêu cực diễn ra kéo dài ở không ít địa phương. Điều này, ngoài nguyên nhân do năng lực, phẩm chất của cán bộ, có nguyên nhân là “ranh giới” giữa lãnh đạo của cấp ủy và quản lý của cơ quan chính quyền chưa được xác định rõ; đã có nhiều cố gắng để làm rõ “ranh giới” này, nhưng vẫn còn lúng túng.

Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò làm nòng cốt của kinh tế nhà nước, công cụ vật chất góp phần bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô nên vai trò lãnh đạo của Đảng rất quan trọng. Mặc dù Đảng đã có nhiều văn bản chỉ đạo đổi mới hoạt động của tổ chức đảng trong doanh nghiệp nhà nước, nhưng vẫn có không ít tổ chức đảng yếu kém, không thực hiện được vai trò lãnh đạo của mình; tính chiến đấu, tinh thần tự phê bình, phê bình yếu, buông lỏng quản lý đảng viên; thậm chí có tổ chức cơ sở đảng ở doanh nghiệp tê liệt sức chiến đấu, để xảy ra nhiều vụ, việc tiêu cực, lạm dụng chức quyền, vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí, làm thất thoát lớn tài sản nhà nước, cán bộ lãnh đạo, quản lý bị xử lý kỷ luật, truy tố. Trong nhiều doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, tuy đã có tổ chức cơ sở đảng, nhưng còn lúng túng trong hoạt động, nội dung hoạt động và sinh hoạt đảng còn nghèo nàn, vai trò của tổ chức đảng mờ nhạt cả đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, cũng như đối với việc tuyên truyền, vận động, giáo dục chính trị, tư tưởng và bảo vệ lợi ích của người lao động.

Hai là, phương thức Đảng lãnh đạo lĩnh vực kinh tế bằng công tác tổ chức, giới thiệu đảng viên ưu tú để bầu, bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế, các tổ chức kinh tế để lãnh đạo thông qua tổ chức đảng và đảng viên trong các cơ quan và tổ chức này. Trong những năm qua, phương thức lãnh đạo này có nhiều đổi mới, đem lại những kết quả tích cực. Tuy nhiên, tổ chức bộ máy các cơ quan Đảng và Nhà nước còn cồng kềnh làm tăng thêm khả năng cả hai phía cấp ủy hay cơ quan nhà nước vượt quá vai trò, chức năng của mình, dẫn tới cấp ủy bao biện, làm thay hay buông lỏng lãnh đạo, còn cơ quan quản lý nhà nước thụ động, dựa dẫm, ỷ lại hay có mặt thoát ly sự lãnh đạo của Đảng. Việc thành lập đảng bộ tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước có các doanh nghiệp thành viên nằm phân tán ở nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước làm cho đảng bộ các doanh nghiệp thành viên thoát ly khỏi sự lãnh đạo, kiểm tra, giám sát của đảng bộ địa phương, nơi diễn ra chủ yếu các hoạt động sản xuất, kinh doanh, sinh sống của cán bộ, đảng viên, công nhân viên, người lao động của doanh nghiệp; còn đảng ủy tập đoàn, tổng công ty không thể nắm sát được những phức tạp diễn ra trong sản xuất, kinh doanh và cuộc sống hằng ngày của người lao động trong các doanh nghiệp thành viên. Việc thành lập Đảng bộ Khối Doanh nghiệp Trung ương bao gồm đảng bộ của tất cả các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước ở các ngành, lĩnh vực khác nhau, có điều kiện lãnh đạo tập trung, thống nhất các doanh nghiệp, nhưng khó có thể sâu sát trước tính đa dạng của thành viên, nên nhiều hoạt động chủ yếu mang tính hành chính, đảng vụ.

Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó có các cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế và các doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn không ít trường hợp “đúng quy trình, nhưng không đúng người”; có những trường hợp cán bộ được bổ nhiệm, đề bạt “thần tốc”. Năng lực không được đánh giá toàn diện theo nhiều yếu tố, như thái độ, kỹ năng, kiến thức mà nhiều khi qua bằng cấp, giấy chứng nhận, các chương trình đào tạo đã tham gia; phẩm chất được đánh giá theo chủ quan của số ít người có thẩm quyền; còn thành tích, cống hiến, đóng góp cho xã hội, cho đất nước, thước đo của năng lực, phẩm chất của cán bộ trong thực tế, tạo nên uy tín của cán bộ đối với tập thể, với cộng đồng không được chú ý, coi trọng.

Ba là, phương thức Đảng lãnh đạo kinh tế bằng kiểm tra, giám sát và hành động nêu gương của đảng viên. Trong những năm qua, phương thức lãnh đạo kinh tế của Đảng bằng công tác kiểm tra, giám sát và vai trò nêu gương của đảng viên được coi trọng, tăng cường và có nhiều đổi mới, đưa đến nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, nhiều tổ chức đảng, cấp ủy còn buông lỏng việc quản lý đảng viên, buông lỏng công tác kiểm tra, giám sát; nhất là khi người đứng đầu, thành viên lãnh đạo chủ chốt trong cấp ủy năng lực yếu, không hoàn thành nhiệm vụ, suy thoái đạo đức, vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí. Khi đó, cấp ủy, tổ chức đảng mất sức chiến đấu, sinh hoạt tự phê bình, phê bình trở thành hình thức, hoạt động kiểm tra, giám sát hầu như bị vô hiệu hóa. Chính vì vậy, có nhiều vụ, việc tiêu cực, vi phạm Điều lệ, quy định của Đảng, luật pháp, chính sách của Nhà nước, tham nhũng, lãng phí, làm thất thoát tài sản của Nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng, nhưng các tổ chức đảng, cơ quan nhà nước ở đó đều không tự phát hiện ra. Vụ, việc chỉ được phát hiện do liên quan đến vụ, việc khác đang hay đã được xử lý, do đơn, thư tố cáo của nhân dân, thông tin từ báo chí hay do thanh tra, kiểm tra của cấp ủy, cơ quan nhà nước cấp trên.

Trong khi đó, vai trò giám sát của nhân dân, của báo chí đối với hoạt động của tổ chức đảng, đảng viên, cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước ngày càng được khẳng định, nhưng chưa được thể chế hóa đầy đủ thành luật pháp, chính sách, quy định và hướng dẫn cụ thể, nên việc phát huy vai trò còn hạn chế. Một số cán bộ trong cơ quan kiểm tra, giám sát của Đảng, thanh tra của Nhà nước hạn chế về năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, thiếu chủ động, tích cực trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, suy thoái về đạo đức, lối sống, lạm dụng chức vụ, quyền hạn làm sai lệch hồ sơ, kết luận thanh tra, kiểm tra, nhận hối lộ để bao che cho những cán bộ có sai phạm.