Việc thường xuyên học tập để nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ có ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với người cán bộ, đảng viên và mỗi tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị. Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự học, thực học, học tập suốt đời vẫn còn vẹn nguyên giá trị và là kim chỉ nam cho mỗi cá nhân, đơn vị thường xuyên thực hiện để không ngừng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao của sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới.
Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự học, thực học, học tập suốt đời đối với người cán bộ cách mạng
Học tập là nhiệm vụ quan trọng của mỗi người cán bộ cách mạng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, muốn xây dựng được chủ nghĩa xã hội, phải có con người xã hội chủ nghĩa. Nghĩa là, xã hội mới cần phải có những cán bộ với vai trò là người tổ chức, hướng dẫn và trực tiếp thực thi các khâu trong tiến trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong đó có cả việc giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng những con người xã hội chủ nghĩa.
Vì thế, với người cán bộ cách mạng, yêu cầu trước hết là học để “làm người”, “làm việc” và sau đó mới để “làm cán bộ”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra lời khuyên này cho mỗi cán bộ cách mạng vào tháng 9-1949, nhân dịp Người đến dự lễ khai giảng khóa đào tạo của Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Đây chính là yêu cầu đối với người cán bộ cách mạng. Nó chỉ rõ sự khác biệt cơ bản về mục đích của việc học trong chế độ cũ và chế độ mới. Trong khi dưới chế độ cũ, đi học là đặc quyền của một số người và học là để “vinh thân, phì gia” - đem lại lợi ích cho bản thân và gia đình; thì dưới chế độ mới, đi học là quyền lợi của toàn dân; học là để phụng sự, để cống hiến cho Tổ quốc, cho dân tộc.
Người cán bộ cách mạng đi học để làm sao trở thành những “công bộc” của nhân dân mới đúng nghĩa “làm người”, có nghĩa là gột rửa hết được những tàn dư do xã hội cũ để lại. Điều này rất quan trọng, bởi nếu vẫn còn chịu tác động bởi lối suy nghĩ của xã hội cũ thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực, nặng nề đến hiệu quả hoàn thành nhiệm vụ xây dựng xã hội mới. Học để làm việc có nghĩa là học làm sao để có thể hoàn thành được mọi nhiệm vụ mà Đảng, cách mạng và nhân dân giao phó. Muốn làm cán bộ thì bắt buộc phải học tập, không chỉ học về kiến thức, mà quan trọng hơn cả là học về tư cách người cán bộ cách mạng, để làm sao “phụng sự Đoàn thể,/ phụng sự giai cấp và nhân dân,/ phụng sự Tổ quốc và nhân loại” một cách tốt nhất.
Việc “tự học” đối với người cán bộ
Một mặt, để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đa dạng và ngày càng nặng nề của sự nghiệp cách mạng, mỗi người cán bộ phải hiểu rõ mình còn thiếu kiến thức gì trong khi thực hiện nhiệm vụ, để bổ sung kịp thời; mặt khác, vì đòi hỏi của thực tế công việc, nên không phải bất cứ lúc nào người cán bộ có nhu cầu học tập cũng có thể tham gia những lớp học bổ sung kiến thức do đoàn thể đứng ra tổ chức. Vì vậy, phải “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân, không học nhân dân là một thiếu sót rất lớn”. Ngoài cách truyền thống theo học trường lớp bài bản, chính quy, người cán bộ còn rất nhiều cách học vừa phù hợp với hoàn cảnh cá nhân và thực tiễn cách mạng phong phú, vừa đáp ứng đòi hỏi và nhu cầu chính đáng là thu nhận kiến thức cần thiết để thực hiện nhiệm vụ chính trị ngày càng tốt hơn. Đó chính là, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân. Học ở sách vở là cách tự học phổ biến nhất, giải quyết được khó khăn về thời gian của người học, khi không có điều kiện đến trường lớp chính quy. Yêu cầu cao nhất của người tự học chính là cách thức học sao cho có hiệu quả thiết thực, cùng với sự đòi hỏi cao về nghị lực. Người cán bộ có thể giúp cho quá trình tự học của đồng nghiệp, người khác có kết quả, bằng cách “tùy theo hoàn cảnh mà bày vẽ cho họ về phương hướng công tác, cách thức công tác, để cho họ phát triển năng lực và sáng kiến của họ, đúng với đường lối của Đảng”. Đây chính là cách học từ công việc hằng ngày, học bằng cách tìm tòi kiến thức xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ thường xuyên.
Học lẫn nhau là sự học hỏi, giúp đỡ lẫn nhau giữa các cá nhân có cùng chung mục đích học tập, có sự liên quan với nhau về kiến thức... Việc học hỏi lẫn nhau đòi hỏi cao về đức tính khiêm tốn, ham học hỏi của cá nhân người tự học. Phải có đức tính khiêm tốn thì mới thấy mình còn thiếu điều gì so với đồng nghiệp, để thực tâm mong học hỏi; đồng thời, cũng phải có sự ham học hỏi cao mới có thể giúp người học dẹp bỏ được tự ái cá nhân để thu nhận kiến thức từ đồng nghiệp. Vì thế, khi thành tâm học lẫn nhau, người cán bộ không những tu dưỡng, rèn luyện có hiệu quả đạo đức cách mạng là khiêm tốn, ham học hỏi, cầu thị trong công việc, hạn chế nguy cơ nảy sinh căn bệnh cá nhân chủ nghĩa, mà còn thắt chặt tình đoàn kết trong tập thể - yếu tố quan trọng tạo thành sức mạnh để hoàn thành các nhiệm vụ chính trị được giao.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh, với người tự học nói riêng, người cán bộ cách mạng nói chung không học nhân dân là một thiếu sót rất lớn. Nói về vai trò của quần chúng nhân dân trong cách mạng vô sản, V.I. Lê-nin đã khẳng định, so với quảng đại quần chúng nhân dân, những người cộng sản chỉ là giọt nước trong đại dương mênh mông. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, nhân dân biết giải quyết nhiều vấn đề một cách giản đơn, mau chóng, đầy đủ, mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn, nghĩ mãi không ra. Theo Người, việc tự học của người cán bộ cách mạng muốn thu được kết quả tốt, không thể tách rời thực tiễn phong trào hành động cách mạng của quần chúng nhân dân. Chính trong phong trào đó, nhờ mối liên hệ mật thiết với nhân dân, người cán bộ cách mạng mới học hỏi được những kiến thức mà chưa có bất cứ nhà trường nào truyền dạy; học hỏi nhân dân từ những vấn đề thực tế hằng ngày, từ đó đúc kết thành những tri thức lý luận để lãnh đạo sự nghiệp cách mạng. Vì thế, muốn tự học có kết quả, người cán bộ phải gắn bó mật thiết với nhân dân, thực tâm không ngừng học hỏi nhân dân.
Việc “thực học” đối với người cán bộ
Mục đích học tập của người cán bộ, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, là để phụng sự Đoàn thể,/ phụng sự giai cấp và nhân dân,/ phụng sự Tổ quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu ý: “Chúng ta không biết, thì chúng ta phải học, chúng ta không có quyền giấu dốt. Chúng ta phải học cho kỳ được, vì... chúng ta phải thực hiện dân chủ mới để chuẩn bị đi đến chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản. Những công việc thiết thực đó, không phải chỉ chính trị suông mà làm được”. Vì thế, theo Người, mỗi đảng viên phải nắm vững, học thạo một nghề chuyên môn, thuộc mọi ngành, nghề trong xã hội, để có thể lãnh đạo quần chúng nhân dân thực hiện công việc trên mọi lĩnh vực, theo sự phân công của Đảng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “... học cốt để mà làm. Học mà không làm được, học mấy cũng vô ích. Vì vậy huấn luyện phải thiết thực, sao cho... về địa phương họ có thể thực hành ngay”. Muốn thực học có kết quả, Người yêu cầu người học “phải hiểu, phải nhớ, phải thực hành” những điều mình học. Người cũng phê bình cán bộ mắc “bệnh lý luận suông”, đó là những người thuộc nhiều sách vở, nói chuyện lúc nào cũng dẫn sách nọ, quyển kia, nhưng lại kém trong giải quyết công việc thực tế. Đòi hỏi của người cán bộ cách mạng là không chỉ biết nhiều kiến thức, mà còn phải biết “ra sức thực hành mới thành người biết lý luận”. Kết luận lại, Người yêu cầu cán bộ cách mạng “phải gắng học, đồng thời học thì phải hành”.
“Học tập suốt đời” theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Học tập suốt đời theo tư tưởng Hồ Chí Minh chính là thể hiện thái độ trách nhiệm của tổ chức đảng, cấp ủy các cấp cũng như của mỗi đảng viên đối với việc học tập. Lúc này, học tập là nhiệm vụ của người cách mạng chứ không phải là quyền lợi và sở thích cá nhân nữa. Có nghĩa là, học để phục vụ sự nghiệp cách mạng nên trở thành nhiệm vụ; đồng thời, sự nghiệp đó là vô cùng lâu dài, gian khổ, nên học tập cũng là trách nhiệm phải thực hiện suốt cuộc đời của người cách mạng với thái độ nghiêm túc và ý thức tự giác cao.
Đối với một số hạn chế, yếu kém trong thực hiện trách nhiệm này, về phía tập thể, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Thế mà cứ kêu là thiếu cán bộ. Vì sao? Vì việc huấn luyện còn hữu danh vô thực, làm chỉ cốt nhiều mà không thiết thực chu đáo”. Qua đó, có thể thấy, Người nghiêm khắc phê bình việc học tập, huấn luyện không thiết thực. Điều này không chỉ gây ra sự lãng phí cho tập thể về thời gian, mà xa hơn còn gây ra hậu quả xấu cho phong trào cách mạng, do việc đào tạo không chất lượng, nên người cán bộ không được trang bị đầy đủ kiến thức cần thiết, vì thế, khi thực hiện nhiệm vụ sẽ không đạt yêu cầu đề ra.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra một biểu hiện không tốt trong đội ngũ cán bộ, đó là “bệnh khinh lý luận”. Biểu hiện của căn bệnh này chính là đề cao kinh nghiệm bản thân, không chịu học hỏi, mà quên rằng “kinh nghiệm của họ tuy tốt, nhưng chẳng qua là từng bộ phận mà thôi, chỉ thiên về một mặt mà thôi”; vì thế, Người chỉ rõ, họ “cần phải nghiên cứu thêm lý luận, mới thành người cán bộ hoàn toàn”. Người mắc phải “bệnh khinh lý luận” là những người ngại học hỏi, tìm tòi cái mới, bằng lòng với cái đang có, vì thế, không bao giờ thực hiện được yêu cầu phải học tập suốt đời mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra. Do đó, để thực hiện được yêu cầu học tập suốt đời, cần phải chống lại “bệnh khinh lý luận”. Điều này không có gì mâu thuẫn với việc tự học, thực học theo tư tưởng Hồ Chí Minh, bởi khi tập thể yêu cầu, khi nhiệm vụ đòi hỏi, người cán bộ cần tham gia học tập nghiêm túc ở trường lớp để thu nhận kiến thức một cách hệ thống, bài bản. Ở đó, người cán bộ được trang bị kiến thức lý luận chuyên sâu, cũng là để khắc phục căn bệnh coi khinh lý luận; đồng thời, quá trình này là sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa việc tự học với việc học tập suốt đời thông qua hình thức đào tạo tập trung.
Chủ tịch Hồ Chí Minh phát hiện ra “bệnh kém tổng kết” phong trào cách mạng, đó là có những nơi, có những phong trào đạt thành tích rất tốt, nhưng vì “chúng ta không biết nghiên cứu đến nơi đến chốn, vì sao mà có thành tích khá?... để mà học kinh nghiệm, để mà đặt ra khuôn phép cho công việc khác. Thành thử những cái tốt, cái hay đều không phát triển được... cán bộ không học được kinh nghiệm gì, mà cũng không tiến bộ được mấy”. Đối với những sai lầm, thất bại, cũng tồn tại tình trạng như vậy, vì thế, Người chỉ rõ: “Từ nay, công việc gì bất kỳ thành công hoặc thất bại, chúng ta cần phải nghiên cứu đến cội rễ,... rồi kết luận. Kết luận đó sẽ là cái thìa khóa phát triển công việc và để giúp cho cán bộ tiến tới”. Thực hiện tốt những chỉ dẫn nói trên của Người chính là làm cho quá trình tự học tập suốt đời một cách thiết thực, có hiệu quả. Sự nghiệp cách mạng là quá trình lâu dài, luôn xuất hiện những đòi hỏi và yêu cầu mới, ngày càng cao hơn, khó khăn hơn, vì vậy, người cán bộ cách mạng phải không ngừng học hỏi, học tập suốt đời để nâng cao trình độ bản thân.
Để việc tự học, thực học, học tập suốt đời hiệu quả theo tư tưởng Hồ Chí Minh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới
Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ một số hạn chế cần nhanh chóng khắc phục để xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới. Những hạn chế đó là: Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu, chưa thực sự tôn trọng ý kiến, kiến nghị của nhân dân... Việc đánh giá, xếp loại tổ chức đảng và đảng viên ở một số nơi còn chưa thực chất. Một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ.... Thực trạng trên có nhiều nguyên nhân, nhưng một nguyên nhân là do những hạn chế từ quá trình tự học, thực học và học tập suốt đời của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Nguyên nhân khiến cho việc tự học, thực học và học tập suốt đời của đội ngũ cán bộ, đảng viên chưa đạt kết quả như mong muốn là do việc đào tạo, bồi dưỡng còn chạy theo số lượng mà chưa thực sự chú trọng tới chất lượng; còn tình trạng học theo phong trào, sính bằng cấp mà chưa thực sự căn cứ vào đòi hỏi thực tiễn; còn tồn tại tâm lý ngại khó, ngại khổ trong học tập, không chịu đào sâu suy nghĩ để vươn lên chinh phục những đỉnh cao trong khoa học...
Thực tiễn cách mạng đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới của cách mạng nước ta, đòi hỏi cần vận dụng sáng tạo những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự học, thực học và học tập suốt đời để xây dựng được đội ngũ cán bộ, đảng viên đủ phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ.
Thứ nhất, thực hiện nghiêm việc tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị. Thời gian qua, công tác này còn một số hạn chế, như Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII, “Về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” chỉ rõ: “Công tác tuyển dụng, thi nâng ngạch công chức, viên chức còn nhiều hạn chế, chất lượng chưa cao, chưa đồng đều, có nơi còn xảy ra sai phạm, tiêu cực”. Vì vậy, cần khắc phục những hạn chế còn tồn tại để tuyển dụng được những nhân sự xứng đáng. Muốn vậy, cần tuyển chọn những nhân sự có chuyên ngành đào tạo phù hợp với nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị; thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng qua thực tế công việc, để họ ngày càng trưởng thành. Kiên quyết đấu tranh, chống mọi biểu hiện tiêu cực trong công tác tuyển dụng, nhất là chỉ tuyển chọn người thân, người quen, “nhóm lợi ích” vào cơ quan, đơn vị dù không đáp ứng được yêu cầu công việc. Thực hiện tuyển dụng công khai, minh bạch; làm tốt việc xây dựng hệ thống vị trí việc làm trong cơ quan, đơn vị; xây dựng những tiêu chí cần thiết, phù hợp cho mỗi vị trí việc làm và thực hiện nghiêm túc những quy định có liên quan.
Thứ hai, đổi mới công tác đánh giá chất lượng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị. Đánh giá cán bộ qua chất lượng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị một cách nghiêm túc, khách quan; qua đó, thúc đẩy cán bộ luôn phải liên tục tìm tòi những cách thức, biện pháp hữu hiệu thường xuyên, để nâng cao chất lượng công việc, hoàn thành nhiệm vụ được giao; phải liên tục học hỏi, tích lũy kiến thức, kỹ năng không ngừng qua thực tế công tác và thực hiện nhiệm vụ ở cơ quan, đơn vị. Đây chính là cơ sở để người cán bộ thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời. Thời gian qua, công tác này còn có một số hạn chế, đã được Nghị quyết số 26-NQ/TW, chỉ rõ: “Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, chưa phản ánh đúng thực chất, chưa gắn với kết quả, sản phẩm cụ thể, không ít trường hợp còn cảm tính, nể nang, dễ dãi hoặc định kiến”.
Đại hội XIII của Đảng nêu định hướng chỉ đạo với công tác đánh giá cán bộ: “Nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế lựa chọn, đánh giá, sàng lọc để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”. Cần thực hiện tốt việc tổ chức công việc trong cơ quan, đơn vị theo vị trí việc làm để có căn cứ đánh giá chính xác chất lượng công việc; cụ thể hóa nguyên tắc một việc do một người chịu trách nhiệm chính, đồng thời một việc có thể giao cho nhiều người thực hiện. Điều này giúp nâng cao khả năng làm việc nhóm, thúc đẩy các thành viên trong tập thể giúp nhau hoàn thành nhiệm vụ chung; đồng thời, việc đánh giá chất lượng hoàn thành công việc của từng cá nhân cũng sát hợp và đúng hơn. Cần thực hiện nghiêm nội dung mà Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25-10-2021, của Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII đã chỉ rõ: “... tiếp nhận và kịp thời chỉ đạo giải quyết các vấn đề nhân dân phản ánh, khiếu kiện, nhất là những vấn đề liên quan đến đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Đồng thời, phát hiện, biểu dương, khen thưởng, nhân rộng những điển hình nêu gương sáng, có sức lan toả lớn trong Đảng và xã hội”.
Thứ ba, thắt chặt hơn mối quan hệ giữa cán bộ, đảng viên với quần chúng nhân dân, với cơ sở. Đây là một phương sách hữu hiệu để thực hiện tốt việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Bởi lẽ, những ý kiến xuất phát từ nhu cầu và nguyện vọng hợp pháp, chính đáng của quần chúng nhân dân chính là những gợi ý tốt cho việc đề ra những giải pháp trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của mỗi người cán bộ, đảng viên, mà không sách vở, giáo trình nào có thể đề cập hết được. Kinh nghiệm phong phú của quần chúng nhân dân chính là kho tàng tri thức vô tận và vô giá, cung cấp cho đội ngũ cán bộ những cơ sở để có thể đề ra được những quyết sách đúng đắn trong công việc. Điều đó góp phần khắc phục một trong những hạn chế trong xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là do: “... thiếu cơ chế phù hợp để cán bộ, đảng viên gắn bó mật thiết với nhân dân; chưa phát huy có hiệu quả vai trò, trách nhiệm của các cơ quan truyền thông, báo chí”.
Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ thật sự “trọng dân, gần dân, tin dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân và có trách nhiệm với dân””. Đây cũng chính là cơ sở để đội ngũ cán bộ, đảng viên dựa vào nhân dân để thực hiện có hiệu quả việc tự học, thực học và học tập suốt đời theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Theo đó, cần “đề cao trách nhiệm tự học, tự nghiên cứu của cá nhân; xây dựng chế độ học tập, bồi dưỡng lý luận chính trị định kỳ, thường xuyên đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý. Nâng cao chất lượng sinh hoạt của tổ chức đảng, các tổ chức chính trị - xã hội, nhất là cấp uỷ, thường vụ cấp uỷ, đề cao và thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình từ Trung ương đến chi bộ, khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, “dĩ hòa vi quý””. Đội ngũ cán bộ, đảng viên “quan tâm chăm lo đời sống của nhân dân. Thực hiện nghiêm... công tác tiếp dân, đối thoại với nhân dân, giải quyết những kiến nghị hợp pháp, chính đáng của nhân dân và xử lý kịp thời, dứt điểm các vấn đề bức xúc liên quan đến đời sống nhân dân”.
Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tự học, thực học, học tập suốt đời còn vẹn nguyên giá trị thời sự, luôn là kim chỉ nam để mỗi người cán bộ, đảng viên không ngừng tự học, tự rèn nhằm nâng cao đạo đức cách mạng, năng lực, trình độ chuyên môn, xây dựng đội ngũ vững mạnh./.
ST.
