NHẬN DIỆN SỰ “LỆCH CHUẨN VỀ VĂN HÓA” TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG

 

Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Với đặc điểm nổi trội là tốc độ kết nối nhanh, phạm vi chia sẻ rộng, hiệu quả tác động lớn, internet, mạng xã hội trở thành môi trường cung cấp, chia sẻ, trao đổi, khai thác sử dụng thông tin, đem lại những lợi ích to lớn, từng bước khẳng định vai trò thiết yếu trong đời sống xã hội, tác động một cách trực tiếp, làm thay đổi nhận thức, hành vi của mỗi cá thể, qua đó tác động đến sự phát triển của toàn xã hội. Tuy nhiên, internet, mạng xã hội cũng bộc lộ những mặt trái và hệ lụy của nó đối với đời sống văn hóa xã hội và sự phát triển của đất nước.

Ngày nay, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, mỗi chúng ta đều dễ dàng có được những phương tiện để truy cập internet, mạng xã hội. Điều đó vừa tạo thuận lợi cho việc tiếp thu, chia sẻ thông tin, tình cảm, học hỏi, giao lưu văn hoá,… nhưng đồng thời cũng ẩn chứa hiểm hoạ khi người sử dụng không biết khai thác, tiếp nhận, xử lý, chia sẻ thông tin. Trong khi, mạng xã hội của chúng ta chưa được quản lý triệt để, có rất nhiều “rác thải” thông tin gây ảnh hưởng đến tâm lý, nhân cách và cả phong cách sống của người sử dụng. Với lượng thông tin lớn, người truy cập đa dạng về lứa tuổi, giới tính, trình độ học vấn, do đó khó phân biệt được hết cái tốt, cái xấu; với tính tò mò, thích khám phá cái mới, lạ, không được định hướng cũng như chưa biết tự kiểm soát, dễ dàng bị hấp dẫn và hòa nhập theo những lời nói, hành vi - biểu hiện “lệch chuẩn về văn hóa” đi ngược lại những giá trị, nét đẹp của văn hóa dân tộc ta.

Có thể khẳng định chưa bao giờ việc nhận diện với những biểu hiện “lệch chuẩn về văn hóa” trên không gian mạng đã và đang diễn ra nóng bỏng, phức tạp và cấp bách như hiện nay. Nóng bỏng là vì nó liên quan trực tiếp đến những vấn đề “hót”, có tính thời sự; phức tạp và cấp bách là bởi không chỉ xuất phát từ nhận thức đến hành vi không đúng của một bộ phận xã hội mà còn bị các tổ chức, cá nhân lợi dụng để trục lợi bất chính, nguy hiểm hơn cả là dễ bị các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề “văn hoá” để chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng trên không gian mạng, điều này đe dọa trực tiếp tới chiến lược phát triển con người Việt Nam, đến sự nghiệp xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Đặc biệt, trong khi một bộ phận không nhỏ nhân dân còn chủ quan, mơ hồ, mất cảnh giác, nhận thức chưa đầy đủ tính chất gay go, phức tạp của cuộc đấu tranh với biểu hiện “lệch chuẩn về văn hóa” trên không gian mạng trong thời gian gần đây. Để nhận diện rõ những biểu hiện “lệch chuẩn về văn hóa” trên không gian mạng cần tập trung vào một số vấn đề cơ bản sau:

Thứ nhất, sử dụng mạng xã hội với mục đích trục lợi. Không ít người đã đưa các bài viết, hình ảnh nhằm câu “view”, câu “like”, đánh bóng tên tuổi hoặc thực hiện Live stream trực tiếp chia sẻ những hình ảnh, sự việc phản cảm, trái với thuần phong mĩ tục, suy đồi về đạo đức lối sống, mang tính bạo lực hoặc tham gia bình luận trái chiều trên mạng xã hội. Đây là thủ đoạn dùng tài khoản Facebook với công cụ Live stream để phát videoclip trực tiếp về một sự việc hoặc “lên sóng” trực tiếp trên mạng xã hội để tạo “diễn đàn” kêu gọi mọi người tham gia bình luận, chia sẻ về một vấn đề “nóng” được dư luận xã hội quan tâm. Hoạt động này được xây dựng “kịch bản” khá công phu, nội dung đa dạng trên nhiều lĩnh vực trong đó lĩnh vực văn hóa giữ vai trò then chốt.

Thứ hai, các thế lực thù địch còn sử dụng “khoảng trống thông tin” để tấn công vào sự hiếu kỳ của công chúng. Lợi dụng “khoảng trống thông tin”, chúng phát tán ồ ạt, trực tiếp những tin, bài xuyên tạc, bóp méo sự thật, thông qua những tiêu đề “giật gân”, “câu khách” về vấn đề dư luận đang quan tâm, nhất là vấn đề liên quan đến nội bộ Đảng, Nhà nước, tham nhũng, tiêu cực dưới các dạng như: thông tin sự việc, đặt câu hỏi, bỏ ngỏ vấn đề để bạn đọc suy ngẫm,… Tán phát các ấn phẩm văn học, nghệ thuật, phim, tài liệu có quan điểm sai trái, thù địch để tuyên truyền chống phá, móc nối, lôi kéo các đối tượng cơ hội chính trị có cả cán bộ đương chức, có tướng lĩnh đã nghỉ hưu và thành phần chống đối trong trí thức, văn nghệ sĩ tăng cường chống Đảng, cổ xúy cho “dân chủ tư sản”, “xã hội dân sự”, “xã hội dân chủ”.. Thời điểm chúng chọn để Live stream thường vào dịp có các sự kiện chính trị của Đảng, Nhà nước (các kỳ họp, ngày lễ, ngày kỷ niệm, nguyên thủ các nước đến thăm Việt Nam,…); qua đó, chúng kêu gọi sự can thiệp của quốc tế và các tổ chức phản động vào Việt Nam, hoặc chúng lồng ghép quan điểm cá nhân, bình luận xuyên tạc, thu hút sự quan tâm của cộng đồng mạng, kêu gọi sự “phụ họa” của các phần tử bất mãn, cơ hội chính trị tham gia bình luận, chia sẻ... Với những thông tin trộn lẫn thật giả, kích thích tính hiếu kỳ, tò mò của cộng đồng mạng muốn vào các trang Twiter, Facebook, Tiktok, Instagram, Pinteret, Zalo, Blog, FGT… và các tờ báo điện tử phản động, gây tâm lý hoang mang, bán tín, bán nghi về đời sống văn hóa của nhân dân.

Thứ ba, xu thế toàn cầu hoá đã tác động khá toàn diện đến mọi phương diện của đời sống văn hóa dân tộc. Xét trên phương diện tiêu cực, toàn cầu hoá cũng mang lại nhiều vấn đề khiến các quốc gia phải mau chóng tìm biện pháp giải quyết nếu không muốn bị hoà tan về văn hoá, bị thao túng bởi chính trị, bị dẫn dắt bởi kinh tế, xã hội trong nước bất ổn, môi trường tự nhiên và các nguồn tài nguyên bị tổn hại. Dưới góc nhìn từ triết lý nhân sinh, toàn cầu hoá là hiện tượng, là xu hướng phát triển tất yếu của xã hội loài người. Trong xu hướng ấy, có dòng chảy thuận, nhưng cũng có nhiều dòng chảy nghịch. Có những dòng chảy thực sự khai phóng, làm mới tư duy, tinh thần, lối sống, phong cách dân tộc, nhưng cũng có dòng chảy đang “cố tình” làm tan loãng, xoá mờ, thậm chí làm biến dạng “hồn cốt” văn hóa dân tộc của mỗi quốc gia.