CHUYỆN TRỌNG ĐẠI QUỐC GIA

 Được coi là đạo luật gốc, đạo luật cơ bản nên việc sửa đổi Hiến pháp là vấn đề trọng đại của mỗi quốc gia.Từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến nay, đất nước ta đã trải qua năm lần ban hành Hiến pháp, mỗi lần phản ánh một giai đoạn lịch sử và định hướng phát triển cụ thể. Mỗi bản Hiến pháp đều gắn liền với những thời điểm quan trọng trong tiến trình phát triển của đất nước.

1. Hiến pháp năm 1946

Hiến pháp năm 1946 ra đời chỉ hơn một năm sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập. Với 7 chương, bản Hiến pháp đầu tiên này đã khẳng định mạnh mẽ về mặt pháp lý chủ quyền quốc gia của Nhân dân Việt Nam, xác lập sự độc lập và toàn vẹn lãnh thổ sau gần một thế kỷ dưới ách thực dân Pháp.

Đặc biệt, Hiến pháp 1946 được thông qua trong bối cảnh hơn 200.000 quân Pháp đã đổ bộ vào miền Nam và đang tiến quân ra Bắc, tình hình đất nước vô cùng khẩn trương. Chỉ 10 ngày sau khi Quốc hội thông qua Hiến pháp, cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Dù không được chính thức công bố rộng rãi do hoàn cảnh chiến tranh, nhưng tinh thần và nội dung của Hiến pháp 1946 vẫn được Chính phủ lâm thời và Ban Thường vụ Quốc hội áp dụng trong điều hành đất nước suốt 9 năm kháng chiến.

2. Hiến pháp năm 1959

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử năm 1954 với việc đánh bại 16.200 quân Pháp, miền Bắc được giải phóng và bước vào giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hiến pháp năm 1946 đã hoàn thành sứ mạng lịch sử của mình.

Tháng 12/1959, tại Kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa I đã nhất trí thông qua bản Hiến pháp sửa đổi với 10 chương, 112 điều. Ngày 1/1/1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh công bố Hiến pháp. Bản Hiến pháp này phát huy tinh thần của Hiến pháp năm 1946 và phản ánh đầy đủ tình hình thực tế khi miền Bắc đang xây dựng chủ nghĩa xã hội, còn miền Nam tiếp tục đấu tranh để hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân.

Hiến pháp năm 1959 khẳng định nước Việt Nam là một nước thống nhất, tổ chức theo chính thể Nhà nước dân chủ cộng hòa, tất cả quyền lực thuộc về Nhân dân. Đây là văn kiện pháp lý quan trọng giúp huy động sức mạnh của hơn 15 triệu người dân miền Bắc trong công cuộc xây dựng đất nước và hỗ trợ cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam.

3. Hiến pháp năm 1980

Chiến dịch Hồ Chí Minh thắng lợi vào mùa Xuân năm 1975 đã mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử dân tộc. Sau khi giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, Hiến pháp năm 1959 không còn phù hợp với thực tiễn mới.

Ngày 18/12/1980, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa VI đã nhất trí thông qua Hiến pháp mới với 12 chương, 147 điều. Đây là bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam thống nhất với dân số gần 54 triệu người. Hiến pháp năm 1980 đã xác định bản chất giai cấp của Nhà nước ta là Nhà nước chuyên chính vô sản, có sứ mệnh lịch sử thực hiện quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động.

Đặc biệt, lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến Việt Nam, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội đã được thể chế thành một điều của Hiến pháp (Điều 4). Hiến pháp 1980 đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc để hơn 50 triệu người dân cả nước cùng đoàn kết xây dựng Tổ quốc sau những năm tháng chiến tranh khốc liệt.

4. Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001)

Sau khi Đại hội VI của Đảng (1986) khởi xướng công cuộc Đổi mới, nhiều quy định của Hiến pháp năm 1980 không còn phù hợp với đường lối phát triển mới. Đất nước đang từng bước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế-xã hội với tốc độ lạm phát đã giảm từ 774,7% năm 1986 xuống còn 67,5% năm 1991, đòi hỏi phải có một bản hiến pháp mới.

Hiến pháp năm 1992 được Quốc hội thông qua ngày 15/4/1992, gồm 12 chương, 147 điều. Bản Hiến pháp này đã bỏ những quy định thể hiện cơ chế tập trung, kế hoạch, bao cấp của Hiến pháp năm 1980 để thúc đẩy công cuộc đổi mới của đất nước. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng giúp Việt Nam thoát khỏi tình trạng kém phát triển, khi GDP bình quân đầu người chỉ đạt khoảng 220 USD vào năm 1992.

Sau một thập kỷ thực hiện, trước những biến đổi nhanh chóng của tình hình kinh tế-xã hội, Hiến pháp 1992 được sửa đổi, bổ sung. Ngày 25/12/2001, Quốc hội khóa X thông qua Nghị quyết số 51/2001/QH10 với 24 vấn đề được sửa đổi, bổ sung. Lúc này, GDP của Việt Nam đã tăng gấp 2,5 lần so với năm 1990, kim ngạch xuất khẩu tăng gấp 8 lần, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt.

5. Hiến pháp năm 2013

Giai đoạn 2002-2012 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của đất nước với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt 6,8%/năm. Tuy nhiên, Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009 và các vấn đề nội tại của nền kinh tế. Yêu cầu đổi mới toàn diện và hội nhập quốc tế sâu rộng đòi hỏi phải sửa đổi Hiến pháp.

Hiến pháp 2013 được Quốc hội thông qua ngày 28/11/2013 tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII. Đây là bản Hiến pháp đầu tiên trong lịch sử lập hiến Việt Nam, cụm từ "Nhân dân" được viết hoa để khẳng định vai trò quyết định của hơn 90 triệu người dân Việt Nam trong lịch sử dựng nước và giữ nước.

Bản Hiến pháp này được chuẩn bị công phu với hơn 26 triệu lượt ý kiến đóng góp của người dân, phản ánh được ý chí, nguyện vọng của toàn dân tộc. Hiến pháp 2013 đã tạo cơ sở vững chắc cho đất nước vượt qua nhiều thách thức, khó khăn, đạt được nhiều thành tựu quan trọng khi GDP tăng từ 170 tỷ USD năm 2013 lên khoảng 340 tỷ USD vào năm 2023, đời sống người dân được cải thiện đáng kể.

6. Định hướng sửa đổi Hiến pháp năm 2025

Sau hơn mười năm thực hiện Hiến pháp 2013, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức mới.

Tính đến nay, GDP của Việt Nam ước đạt khoảng 500 tỷ USD, quy mô dân số gần 100 triệu người với 63 tỉnh, thành phố, trong khi đó các quốc gia có quy mô kinh tế tương đương như Philippines (500 tỷ USD) và Ai Cập (500 tỷ USD) chỉ có lần lượt 17 và 27 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Thậm chí Indonesia với dân số 280 triệu người và GDP 1.500 tỷ USD cũng chỉ có 34 tỉnh, Malaysia với 35 triệu dân chỉ có 16 đơn vị hành chính, hay Đức - một cường quốc kinh tế với GDP gấp 9 lần Việt Nam (4.500 tỷ USD) và dân số 83 triệu người cũng chỉ chia thành 16 bang. Điều này cho thấy bộ máy hành chính của Việt Nam đang cồng kềnh so với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước hiện tại với 4 cấp đang bộc lộ nhiều bất cập, gây tốn kém nguồn lực và làm giảm hiệu quả hoạt động. Điểm nghẽn về thể chế đang cản trở sự phát triển khi Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nước công nghiệp phát triển vào năm 2045. Đồng thời, thế giới đang thay đổi nhanh chóng dưới tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế chuyển đổi số toàn cầu, tạo áp lực buộc các quốc gia phải cải cách thể chế, tinh gọn bộ máy nhà nước để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong bối cảnh đó, ngày 28/2/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 127. Hôm nay, 10/3/2025, Quốc hội thông báo sẽ sửa đổi Hiến pháp vào tháng 5/2025. Và mọi việc sẽ được hoàn tất vào 30/6/2025.

Đứng trước ngưỡng cửa của kỷ nguyên mới, việc sửa đổi Hiến pháp 2025 là cuộc cách mạng thể chế - chìa khóa mở cánh cửa phát triển đột phá, tháo gỡ những rào cản cuối cùng, giải phóng tiềm năng dân tộc, tạo đà vươn mình cho Việt Nam trên đường đua toàn cầu.

Đây không còn là lựa chọn mà là tất yếu lịch sử!

St