Nâng cao năng lực tư duy chiến lược là một trong những yêu cầu quan trọng đối với đội ngũ cán bộ tham mưu ở các cơ quan Đảng Trung ương, góp phần giúp Đảng đưa ra quyết sách sát hợp, khai thác hiệu quả yếu tố thuận lợi, khắc phục khó khăn, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.
Vai trò của các cơ quan Đảng Trung ương và đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu cấp chiến lược
Nói về Đảng Cộng sản với tư cách là một đảng kiểu mới, chính đảng mang bản chất giai cấp công nhân, hướng tới mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội, vì sự tiến bộ, văn minh của loài người, lãnh tụ V. I. Lê-nin khẳng định: Các Đảng cộng sản phải tiêu biểu cho trí tuệ, lương tâm, danh dự của thời đại; trong đó, “Quyền lực của các cơ quan Trung ương phải dựa trên uy tín tinh thần và uy tín trí tuệ”(1). Điều này cho thấy, ngay từ thời kỳ đầu của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới, V. I. Lê-nin đã nhận thấy vai trò chiến lược của các cơ quan Đảng Trung ương, xem đây là “đầu não”, là nơi quy tụ, tập trung năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một chính đảng.
Kế thừa quan điểm của V. I. Lê-nin, đồng thời vận dụng sáng tạo trong điều kiện lịch sử, chính trị, xã hội thực tế của Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đảng là đạo đức, là văn minh”(2), là “hiện thân của trí tuệ, danh dự và lương tâm của dân tộc”(3); ở vị trí Đảng cầm quyền, lãnh đạo đất nước, Đảng càng phải tăng cường trí tuệ, giữ gìn sự trong sạch, vững mạnh, xứng đáng là Đảng cách mạng chân chính. Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng được thể hiện rõ nhất ở cơ quan lãnh đạo cấp cao, cấp chiến lược, đó là các cơ quan Đảng Trung ương.
Ở phương diện khác, các cơ quan Đảng Trung ương và đội ngũ tham mưu cấp chiến lược được xem là lực lượng trực tiếp góp phần làm giàu thêm trí tuệ cho Đảng. Là đảng duy nhất cầm quyền, với sứ mệnh lãnh đạo Nhà nước và xã hội trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, đòi hỏi Đảng ta nắm bắt, tận dụng tối đa thời cơ lớn, đồng thời nỗ lực khắc phục, vượt qua khó khăn, thách thức, đưa đất nước phát triển theo hướng nhanh, bền vững trên con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Bởi “Nếu đón bắt kịp và tận dụng được thời cơ thì thách thức, nguy cơ bị đẩy lùi; vượt qua được thách thức, nguy cơ thì thời cơ mới sẽ lại xuất hiện, tạo ra thuận lợi mới cho sự phát triển. Ngược lại, nếu bỏ lỡ thời cơ thì thách thức, nguy cơ sẽ trở nên gay gắt, trầm trọng hơn; những thách thức, nguy cơ mới sẽ xuất hiện mà việc giải quyết nó sẽ khó khăn, phức tạp hơn nhiều, thậm chí có thể làm thất bại sự nghiệp của chúng ta”(4). Do đó, các cơ quan Đảng Trung ương và đội ngũ cán bộ tham mưu phải thực sự có năng lực, trí tuệ, tinh thông, chuyên nghiệp, nhất là cán bộ tham mưu cấp chiến lược, chuyên gia đầu ngành đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ phát triển mới.
Để hoàn thành trọng trách trước thách thức trong bối cảnh mới, Đảng phải không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền. Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) nhấn mạnh 4 trọng tâm đổi mới, chỉnh đốn Đảng, bao gồm ra sức nâng cao trình độ trí tuệ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực lãnh đạo(5). Đặc biệt, “trình độ trí tuệ” là yếu tố tất yếu, tiên quyết phải có trước hết đối với Đảng cầm quyền trong thời đại khoa học - công nghệ phát triển bùng nổ và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Theo quy định của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, mỗi cơ quan Đảng Trung ương đều có chức năng, nhiệm vụ, chuyên môn riêng, nhưng nhìn chung đều có hai mảng công việc trọng yếu, bao gồm: 1- Nghiên cứu, đánh giá, tổng kết thực tiễn và lý luận, tham mưu, tư vấn giúp Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xây dựng, cụ thể hóa, không ngừng bảo vệ và phát triển đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách lớn của Đảng; 2- Bám sát thực tiễn đất nước và tình hình quốc tế, chủ động phát hiện, dự báo chính xác vấn đề cấp bách đang đặt ra; đề xuất kịp thời với Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giải pháp phù hợp, khả thi nhằm giải quyết hiệu quả yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đồng thời điều chỉnh, hoàn thiện quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng. Đây là công việc hệ trọng, mang tầm chiến lược, đòi hỏi tư duy, trí tuệ cao, phản ánh vai trò, vị trí đặc biệt cần thiết của các cơ quan tham mưu chiến lược của Đảng cũng như đội ngũ cán bộ tham mưu cấp chiến lược trong hệ thống cơ quan Đảng Trung ương. Có thể nói, các cơ quan Đảng Trung ương và đội ngũ cán bộ tham mưu là các “kiến trúc sư” phác thảo ý tưởng, đưa ra định hướng mang tầm vĩ mô, trực tiếp góp phần làm giàu thêm trí tuệ của Đảng. Trình độ, chất lượng tham mưu của các cơ quan Đảng Trung ương và đội ngũ cán bộ tham mưu cấp chiến lược có ảnh hưởng không nhỏ đến tầm vóc, chất lượng và sức sống cho quyết sách của Đảng(6).
Nhận thức sâu sắc vấn đề này, trong suốt tiến trình cách mạng của đất nước, để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo của Trung ương, Đảng ta đặc biệt coi trọng công tác tham mưu, xây dựng cơ quan tham mưu, nhất là đội ngũ cán bộ tham mưu cấp chiến lược của Đảng. Đề cập đến công tác xây dựng Đảng, tiếp tục kiện toàn tổ chức, bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị, Báo cáo chính trị tại Đại hội XI của Đảng (năm 2011) định hướng: “Kiện toàn, nâng cao chất lượng các cơ quan tham mưu, đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu, nhất là ở cấp chiến lược”(7). Đại hội XIII của Đảng năm 2021, tiếp tục cụ thể hóa quan điểm cả Đại hội XI, xác định nhiệm vụ “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng Đảng “đoàn kết, trung thành, trung thực, trong sáng, gương mẫu, tinh thông, chuyên nghiệp”, nhất là cán bộ tham mưu cấp chiến lược, chuyên gia đầu ngành đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ phát triển mới. Chú trọng lựa chọn và bố trí đúng người đứng đầu cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy các cấp”(8).
Tư duy chiến lược là năng lực cốt lõi cần thiết, là tiêu chí quan trọng để đo lường phẩm chất, bản lĩnh chính trị của cán bộ tham mưu tại các cơ quan Đảng Trung ương
Tư duy chiến lược là phương thức tư duy về vấn đề tổng thể, dài hạn, mang tầm vĩ mô; sự vận dụng thế giới quan và phương pháp luận khoa học vào điều kiện thực tiễn cụ thể, góp phần tham mưu, xây dựng nên quyết sách lớn. Tư duy chiến lược thể hiện năng lực, trí trệ, phẩm chất của người cán bộ tham mưu trong các cơ quan Đảng Trung ương; đòi hỏi người cán bộ tham mưu làm tốt công tác tư vấn, tham vấn một cách chủ động hơn từ tầm cao chính trị, nhìn bao quát, tính đến lâu dài, nắm chắc căn cơ và kịp thời nắm bắt thời cơ chiến lược, từ đó tham mưu hướng xử lý đúng đắn tình huống phức tạp, đề ra rõ ràng nhiệm vụ chiến lược; tư vấn giải pháp thực hiện kịp thời, nhằm đạt được thắng lợi cho sự nghiệp cách mạng, xây dựng, đổi mới và phát triển đất nước.
Đội ngũ cán bộ tham mưu tại các cơ quan Đảng Trung ương, nhất là lãnh đạo chủ chốt là lực lượng tham mưu cấp chiến lược của Đảng, trực tiếp giúp việc, tham mưu cho Trung ương Đảng. Trong điều kiện đó, tư duy chiến lược là năng lực cốt lõi cần thiết của cán bộ tham mưu ở các cơ quan Đảng Trung ương; đồng thời, là tiêu chí quan trọng để đo lường phẩm chất, bản lĩnh chính trị. Tư duy chiến lược giúp đội ngũ cán bộ tham mưu tại các cơ quan Đảng Trung ương có được tầm nhìn bao quát, rộng lớn, có thể tạo ra sản phẩm tham mưu thực sự chính xác, đúng đắn, phù hợp, xứng tầm với công tác tham mưu chiến lược của đội ngũ cán bộ tham mưu tại các cơ quan Đảng Trung ương, cụ thể:
Thứ nhất, năng lực tư duy chiến lược giúp đội ngũ cán bộ tham mưu tại các cơ quan Đảng Trung ương luôn chủ động trong quá trình dự báo, đề xuất, tham vấn, giúp Đảng kịp thời đề ra, điều chỉnh nhiệm vụ chiến lược trong từng thời kỳ, tránh bị động, bất ngờ. Trong bối cảnh mới hiện nay, trước diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, cơ hội và thách thức tồn tại đan xen, tư duy chiến lược là yếu tố không thể thiếu trong mỗi bước đi, từng giai đoạn, góp phần giữ vững môi trường ổn định, giành thế chủ động trong cạnh tranh và hội nhập quốc tế sâu rộng, tạo thế và lực để phát triển kinh tế - xã hội đất nước, tăng cường nội lực và vị thế quốc gia. Cán bộ tham mưu trong các cơ quan Đảng Trung ương phải không ngừng nâng cao năng lực tư duy, hướng đến tầm tư duy chiến lược, nhìn xa, trông rộng, trí tuệ sắc bén, tư duy sâu sắc, toàn diện để có thể nghiên cứu tổng thể, đánh giá khái quát, nhìn nhận tổng quan, nắm bắt và cung cấp thông tin khoa học, chính xác, kịp thời; từ đó, tham mưu, gợi mở, đề xuất, trình lãnh đạo Trung ương Đảng quyết sách phù hợp, khả thi.
Thứ hai, năng lực tư duy chiến lược giúp cán bộ tham mưu trong các cơ quan Đảng Trung ương có phương pháp và phong cách làm việc, tạo ra sản phẩm tham mưu mang tầm chiến lược, thực sự hữu ích và khả thi cho Đảng. Nếu có năng lực tư duy chiến lược, cán bộ tham mưu sẽ biết vận dụng lý luận vào thực tiễn công việc, từ đó tham mưu cho Đảng vấn đề hệ trọng trên cơ sở kết hợp hài hoà giữa giải quyết vấn đề cụ thể với tổng thể, từ hiện tượng đến bản chất.
Hiện nay, một bộ phận cán bộ tham mưu trong các cơ quan Đảng Trung ương còn phần nào hạn chế về trình độ và phong cách làm việc, phương pháp nghiên cứu, khả năng đánh giá, tổng kết lý luận. Điều này phần nào làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm tham mưu, tư vấn, chưa tương xứng với vai trò, vị trí của các cơ quan Đảng Trung ương.
Thứ ba, năng lực tư duy chiến lược giúp nâng cao tầm nhìn, mở rộng thế giới quan, nhân sinh quan là điều kiện để đội ngũ cán bộ tham mưu các cơ quan Đảng Trung ương, trưởng thành và trở thành “cán bộ nguồn” của Đảng. Mọi công việc đều có mối quan hệ giữa bộ phận và tổng thể, ngắn hạn và dài hạn, giữa hiện tượng và bản chất...; do đó, mỗi cán bộ tham mưu cần có năng lực tư duy chiến lược. Nếu chỉ nhìn nhận vấn đề tại một vùng, ở một bộ phận, một đơn vị dưới góc độ phiến diện, ngắn hạn thì tất yếu không thể đạt hiệu quả cao trong công việc, không thể giải quyết vấn đề một cách thấu đáo, triệt để.
Hiện nay, nước ta đang trong thời kỳ then chốt, có ý nghĩa to lớn mang tính quyết định khả năng hoàn thành mục tiêu tổng quát “xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa”(9). Đồng thời, sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế, phát triển đất nước đang chuyển sang giai đoạn mới với nhiều thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen, đòi hỏi đội ngũ cán bộ nói chung, đặc biệt là đội ngũ tham mưu cấp chiến lược của Đảng nói riêng không ngừng rèn luyện, bồi dưỡng, nâng cao năng lực tư duy chiến lược; nâng cao năng lực, phẩm chất chính trị trở thành một lực lượng tham mưu đắc lực, giúp Đảng đưa ra quyết sách lớn, thích ứng hiệu quả với tình hình mới, nhiệm vụ mới.
Một số giải pháp nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ tham mưu ở các cơ quan Đảng Trung ương
Thứ nhất, xét về mặt cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ, để nâng cao được năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ trong các cơ quan Đảng Trung ương, từ góc nhìn tổng thể, trước hết cần đổi mới tư duy về chức năng, nhiệm vụ, cải tiến phong cách, phương thức làm việc theo hướng xác định rõ và hướng mạnh vào trọng tâm công việc được giao và đặc biệt chú trọng, tăng cường công tác tham mưu tầm chiến lược, cụ thể:
Một là, hiện nay, về cơ bản, chức năng gốc của các cơ quan Đảng Trung ương được Đảng quy định là chức năng tham mưu, tư vấn ở tầm chiến lược. Tuy nhiên, trên thực tế, các cơ quan Đảng Trung ương cùng một lúc phải triển khai thực hiện nhiều nội dung công việc khác nhau, không chỉ riêng công tác tham mưu, dẫn đến nguồn lực bị phân tán, nhất là nguồn lực cán bộ. Hệ quả là điều kiện đầu tư trí tuệ, công sức cho trọng tâm là công tác tham mưu chưa thực sự tương xứng với chức năng, nhiệm vụ đặt ra. Cần nhanh chóng khắc phục tình trạng thiếu về số lượng cán bộ tham mưu; chú trọng điều chỉnh đổi mới nhận thức về chức năng, nhiệm vụ tham mưu trong từng vấn đề cụ thể của từng cơ quan Trung ương; tăng cường đầu tư cho cho công tác dự báo, tham mưu chiến lược ở tầm vĩ mô; khắc phục tình trạng xác định không đúng công việc “chính - phụ”, “nặng - nhẹ”, không nắm chắc và tập trung vào công việc thường nhật.
Hai là, đội ngũ cán bộ trong các cơ quan Đảng Trung ương cần tích cực đổi mới, quán triệt phương pháp nghiên cứu khoa học kết hợp đẩy mạnh đánh giá thực tiễn, tổng kết lý luận. Không nghiên cứu, đánh giá, tổng kết thì không thể tham mưu, tư vấn có chất lượng, xứng tầm nhiệm vụ. Mỗi đề án, tờ trình, báo cáo lãnh đạo ban, lãnh đạo cơ quan, đặc biệt là trình lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều phải là sản phẩm kết tinh từ kết quả nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và yêu cầu công việc. Các cơ quan Đảng Trung ương cần xây dựng một môi trường học tập, nghiên cứu khoa học thường xuyên, liên tục; trong đó, mỗi cán bộ tham mưu ở các cơ quan Đảng Trung ương cần rèn luyện, bồi dưỡng và nâng cao khả năng học tập, nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, nhất là phương pháp luận khoa học, cách mạng của Đảng để làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng chính trị trong Đảng, trong xã hội; đồng thời, tiếp tục đổi mới tư duy, nhận thức để vận dụng sáng tạo trong mọi hoạt động liên quan đến lĩnh vực được phân công phụ trách.
Ba là, các cơ quan Đảng Trung ương cần đi đầu trong việc nghiêm túc khắc phục “bệnh” lười suy nghĩ, ngại học tập, ngại nghiên cứu, thủ cựu, chủ nghĩa kinh nghiệm dẫn đến xơ cứng, đóng băng, giáo điều, bảo thủ về tư duy, duy ý chí trong hoạt động thực tiễn, cứng nhắc trong lề lối làm việc. Cần không ngừng tiếp tục suy nghĩ, tìm tòi, nghiên cứu, phát hiện vấn đề mới, tri thức mới về lý luận, nhân tố mới, kinh nghiệm hay và cả điều bất hợp lý, phi lý, tiêu cực, bất ổn... phát sinh từ thực tiễn để tham mưu, đề xuất bổ sung, phát triển quan điểm, đường lối của Đảng. Đó chính là tham mưu, tư vấn tích cực, đích thực, có sức sống, khả thi và góp phần làm giàu trí tuệ của Đảng.
Thứ hai, xét về đội ngũ cán bộ, công tác tham mưu, tư vấn ở tầm chiến lược đòi hỏi phát huy được trí tuệ, sáng tạo, sáng kiến của đông đảo đội ngũ cán bộ tham mưu, đặc biệt là tư duy chiến lược. Muốn vậy, cần có các giải pháp cụ thể sau:
Một là, đội ngũ cán bộ tham mưu cấp chiến lược của Đảng cần ra sức bồi đắp tư duy lý luận. Để có được tư duy lý luận, điểm mấu chốt quan trọng đầu tiên là phải không ngừng học tập lý luận, nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thành tựu lý luận của quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là thành tựu về công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
Hai là, tăng cường kiến thức và tư duy khoa học thông qua việc liên tục học tập, bồi dưỡng, rèn luyện kỹ năng nghiên cứu và phong cách làm việc khoa học. Kiến thức sâu rộng là yếu tố cơ bản để nâng cao khả năng tư duy chiến lược, là điều kiện quan trọng quyết định chiều sâu tư tưởng và trình độ lý luận của người cán bộ tham mưu. Cần xây dựng phong cách thường xuyên học tập thông qua nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, học từ kinh điển, sách, báo, từ quần chúng nhân dân, từ cấp trên, từ bạn bè, đồng nghiệp... Đồng thời, cán bộ tham mưu phải ra sức học tập, rèn luyện để có đủ điều kiện trở thành chuyên gia trong từng lĩnh vực chuyên môn, nghiệp vụ, đủ năng lực để tham gia xây dựng, hoạch định chính sách, phân tích chính sách và tổ chức thực hiện chính sách trong thực tiễn hoạt động của Đảng.
Ba là, cán bộ tham mưu phải nâng cao năng lực tư duy chiến lược bằng cách đổi mới phương pháp làm việc; đặc biệt, cần chú ý hai điểm sau, bao gồm: 1- Nắm vững quy luật và mâu thuẫn chủ yếu của vấn đề, tư duy thấu đáo, nhìn nhận khách quan để nâng cao tư duy biện chứng. Tính chất phức tạp và khó khăn của công tác tham mưu hiện nay đòi hỏi công tác tham mưu chiến lược của Đảng giải quyết tốt vấn đề cục bộ và tổng thể, ngắn hạn và dài hạn, sách lược và chiến lược...; 2- Xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm, vấn đề mấu chốt; tập trung vào lĩnh vực công tác tham mưu được giao. Đồng thời, nâng cao khả năng nắm bắt, nhận diện mấu chốt, hiểu sâu quy luật phát triển của vấn đề cần tham mưu, tuân thủ quan điểm toàn diện, lịch sử, biện chứng, chú ý thực hiện nhất quán và tổng thể nội dung công việc trong tham mưu, tư vấn, rèn luyện tầm nhìn quy hoạch tổng thể. Khi tham mưu, tư vấn ở cấp chiến lược về vấn đề mang tính quốc kế dân sinh đối với lãnh đạo Đảng, Nhà nước, người cán bộ tham mưu ở các cơ quan Đảng cần có cái nhìn toàn diện, tổng thể, tính đến lợi ích mọi mặt, không để bỏ sót đối tượng, không vì vấn đề mang tính cục bộ, địa phương mà làm tổn hại lợi ích quốc gia - dân tộc ./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét