Thần tốc và bền bỉ làm nhiều việc có lợi cho dân, cho nước

 Một trong những tin vui nhất đến với người dân ngay sau dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, là việc tất cả học sinh phổ thông công lập (từ bậc mầm non đến THPT) sẽ được miễn hoàn toàn học phí từ năm học 2025-2026, theo quyết nghị của Bộ Chính trị. Đây là quyết định có ý nghĩa nhân văn sâu sắc và đi vào lòng người.

Theo ước tính, số tiền ngân sách phải chi để thực hiện quyết định này vào khoảng 30.000 tỷ đồng! Đó là khoản tiền rất lớn trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, cần dành những nguồn lực để đầu tư, phát triển nhằm mục tiêu tăng trưởng đạt hai con số/năm.

Yêu cầu khách quan của sự phát triển

Tất nhiên, đầu tư cho giáo dục, đào tạo luôn là ưu tiên của Đảng và Nhà nước. Và, cũng tất nhiên, Nhà nước không thể "in tiền" thêm 30.000 tỷ đồng, mà phải chắt chiu, cân đối từ các nguồn thu ngân sách để chi thêm số tiền xấp xỉ 1,3 tỷ USD/năm cho giáo dục.

Trong số 30.000 tỷ đồng đó, chắc chắn có một phần rất lớn từ việc giảm/tiết kiệm chi thường xuyên; mà nguồn chi thường xuyên này giảm được nhờ một phần quan trọng từ quá trình sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị được khởi nguồn từ việc triển khai thực hiện quyết liệt Nghị quyết số 18-NQ/TW nửa năm qua.

Còn nhớ, tại phiên thảo luận ở tổ kỳ họp thứ 8 của Quốc hội (cuối tháng 10/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm nêu một con số khiến nhiều người không khỏi trăn trở, suy ngẫm: "Hiện nay, ngân sách đang chi khoảng gần 70% để trả lương, chi thường xuyên phục vụ cho hoạt động. Nếu điều hành ngân sách như vậy sẽ không còn tiền chi cho đầu tư, phát triển. Đất nước muốn phát triển được, muốn dự án này, dự án kia thì tiền ở đâu? Nuôi nhau hết thì còn đâu mà có tiền nữa. Còn 30% thì tiền đâu để chăm lo cho quốc phòng, an ninh, xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội... Ít nhất phải được trên 50% ngân sách để phục vụ cho phát triển, cho quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội...”.

Bởi vậy, chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy là yêu cầu khách quan và cấp bách, không thể không làm và cần phải được làm nhanh, làm hiệu quả để đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, của cuộc sống.

Nghị quyết 18 được Trung ương (khóa XII) ban hành từ tháng 10/2017 và được đẩy mạnh thực hiện theo phương châm "vừa chạy, vừa xếp hàng" từ nửa cuối năm 2024. Liên tiếp thời gian qua, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có nhiều chỉ đạo, ban hành những kết luận - có thể khẳng định - cực kỳ quyết liệt, với những yêu cầu, mốc thời gian hoàn thành rất cụ thể và... rất nhanh! Đơn cử, Bộ Công an - ngay từ năm 2018 đã chủ động, gương mẫu thực hiện Nghị quyết 18 với Đề án 106, xóa mô hình cấp tổng cục, tinh giản nhiều đầu mối. Và, cuối năm 2024 mới xuất hiện chủ trương "không tổ chức công an cấp huyện" thì đến ngày 1/3/2025 đã thực hiện xong yêu cầu này trong công an cả nước. Theo đó, đã kết thúc hoạt động của 694 công an cấp huyện và khoảng 5.916 đội thuộc công an cấp huyện; điều chỉnh phương châm "tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở" thành "tỉnh toàn diện; xã vững mạnh, bám cơ sở". 

Cũng trong khoảng thời gian từ nửa cuối năm 2024 đến tháng 3/2025, cả hệ thống chính trị khẩn trương bắt tay vào cuộc, thực hiện sắp xếp, tinh gọn ở tất cả các ban, bộ, ngành, đoàn thể. Các cơ quan Đảng gương mẫu, rồi Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận... đều nghiêm túc thực hiện tinh gọn đúng với tinh thần "Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả". 

Trong dòng chảy thời sự đó, giữa tháng 2/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 126-KL/TW về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025. Riêng đối với ngành Tòa án và Kiểm sát, Kết luận 126 nhấn mạnh yêu cầu: "Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương lãnh đạo, chỉ đạo Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao, Đảng ủy Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao nghiên cứu, tham mưu về mô hình cơ quan (tòa án, viện kiểm sát) theo định hướng bỏ cấp trung gian (cấp huyện) và đề xuất bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước có liên quan...".  

Trở lại vấn đề "không tổ chức công an cấp huyện", những kết quả bước đầu (ghi nhận trong khoảng 1 tuần trước khi số báo này phát hành) đã được định hình. Giờ đây, người dân có thể đến trụ sở công an xã (phường) để thực hiện thêm nhiều thủ tục hành chính, thay vì phải lên huyện (quận)... Tất nhiên, "vạn sự khởi đầu nan", có thể sẽ nảy sinh những bất cập, có sự phàn nàn nào đó, song tổng thể cái "được" là chủ đạo và khi mọi việc đi vào quy chuẩn, ổn định thì chất lượng phục vụ người dân sẽ ngày càng được nâng cao, giảm chi phí và thời gian đi lại. 

Thần tốc và những deadline

Từ thực tế đó, chỉ 2 tuần sau khi ban hành Kết luận số 126, Bộ Chính trị, Ban Bí thư tiếp tục ban hành Kết luận số 127 ngày 28/2/2025 với những nhiệm vụ cụ thể và yêu cầu thực hiện đúng nghĩa "thần tốc", với những deadline hầu như phải hoàn thành trong quý I và quý II/2025, dù khối lượng công việc khổng lồ.  

Theo đó, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Đảng ủy Chính phủ chủ trì, phối hợp Ban Tổ chức Trung ương, Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương và các cơ quan liên quan chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng đề án, tờ trình Bộ Chính trị về "sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã". Cùng với những yêu cầu nhiệm vụ và thời gian thực hiện rất cụ thể, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo “tạm dừng tổ chức đại hội đảng bộ cấp xã, cấp huyện và rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước".

Trong lịch sử, nước ta đã trải qua nhiều cuộc sắp xếp địa giới hành chính, điển hình dưới thời nhà Lê và thời nhà Nguyễn.

Gia Long, vị vua đầu nhà Nguyễn, do bối cảnh lịch sử nên sau khi thống nhất giang sơn, định hình rõ một nước Việt Nam từ Móng Cái tới Mũi Cà Mau, đã tổ chức lãnh thổ quốc gia thành 3 phần, đặt dưới sự cai trị của 3 trung tâm quyền lực. Từ Ninh Bình trở ra là Bắc thành, Vua Gia Long giao cho tướng Nguyễn Văn Thành làm tổng trấn, toàn quyền quyết định mọi việc rồi "hậu tấu" triều đình Huế. Tương tự, từ Bình Thuận vào đến Hà Tiên là Gia Định thành. Phần còn lại là dải miền Trung hiện nay, được sự trực trị của triều đình với trung tâm là kinh đô Huế. 

Đến vị vua thứ hai là Minh Mạng, một bậc minh quân có tài trị nước, cuộc cải cách địa giới hành chính gần 200 năm trước của Vua Minh Mạng đã để lại nhiều bài học quý giá về quản trị quốc gia một cách khoa học, bảo đảm quyền lực thống nhất và tập trung. Ông đã lần lượt xóa bỏ Bắc thành, Gia Định thành và đổi các doanh, trấn thành 31 đơn vị hành chính cấp tỉnh trực thuộc triều đình phong kiến trung ương.

Từ năm 1945, ở miền Bắc những năm 1960, đã tiến hành sáp nhập một số tỉnh như Vĩnh Phúc, Phú Thọ thành Vĩnh Phú; Hải Dương và Hưng Yên thành Hải Hưng... Sau ngày thống nhất đất nước, từ năm 1975-1976 nhiều tỉnh tiếp tục được sáp nhập và cả nước chỉ có 38 tỉnh, thành. Sau thời kì này khoảng 10 năm, lại diễn ra quá trình ngược lại là chia tách và hiện nay cả nước có 63 tỉnh, thành.  

Chia tách hay sáp nhập địa giới hành chính ở mỗi thời kỳ đều có căn nguyên, đều có mặt ưu và mặt nhược, nhưng có thể khẳng định, hiện nay, việc sáp nhập một số tỉnh là cần thiết và phù hợp với điều kiện thực tế, yêu cầu phát triển trong thời kì mới.

Thứ nhất, về cơ sở hạ tầng. Thành tựu 40 năm thực hiện công cuộc Đổi mới đã tạo cho đất nước một diện mạo mới, nổi bật là đường sá, hệ thống năng lượng điện, viễn thông, cảng hàng không... đã phát triển vượt bậc. Đơn cử lĩnh vực viễn thông, Internet ở Việt Nam được thế giới đánh giá phát triển ấn tượng với hơn 2/3 dân số (khoảng 78,5 triệu người) sử dụng và 168,5 triệu thuê bao di động. (Số liệu thống kê của DataReportal về việc sử dụng và tiếp nhận công nghệ số tại Việt Nam đầu năm 2024).

Trong những năm gần đây, nhiều bộ, ngành đã đẩy mạnh chuyển đổi số, nhiều thủ tục hành chính được thực hiện trên không gian mạng. Đặc biệt là thực hiện Đề án 06 của Chính phủ, Bộ Công an đã gương mẫu triển khai và thu được nhiều kết quả trên cả 3 phương diện phục vụ người dân, doanh nghiệp và Chính phủ. Cụ thể, hiện 50/76 dịch vụ công thiết yếu liên quan đến người dân đã được cung cấp trên Cổng dịch vụ công quốc gia, người dân có thể thực hiện bất cứ thời điểm nào, nơi nào, không phải tiếp xúc trực tiếp với cơ quan nhà nước, cắt giảm giấy tờ, chi phí đi lại... 

Thứ hai, là yêu cầu tiết kiệm tối đa các nguồn lực để đầu tư cho phát triển. Như đã nêu ở phần trên, khi mà giao thông, liên lạc, điện năng... bảo đảm; quản trị xã hội được số hóa, tự động hóa, thì đã rất chín muồi để thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy và sáp nhập địa giới hành chính. Diện tích đất nước ta không rộng, bề ngang đa phần nhỏ hẹp, trải dài từ Bắc vào Nam nên việc phân chia địa giới hành chính nhiều tỉnh sẽ dàn trải nguồn lực, rất tốn kém trong việc "nuôi quân" và xây dựng các trụ sở cơ quan thuộc tỉnh.

Bên cạnh việc tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, thì sáp nhập, tinh gọn đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã (bỏ cấp huyện) sẽ tiết kiệm được rất nhiều nguồn lực, giảm được nhiều "ghế". Nói một cách nôm na, nếu 1.000 người đóng thuế để nuôi 10 "công bộc" của dân thì không thể nào "khỏe" bằng 1.000 người đóng thuế chỉ nuôi 1 "công bộc".

Khi Cách mạng Tháng Tám mới thành công, Bác Hồ từng huấn thị cán bộ, đảng viên: "Việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì có hại cho dân, ta phải hết sức tránh". Đây là thời điểm chúng ta cần làm nhiều hơn, hiệu quả hơn nữa những việc có lợi cho dân, cho nước với một tinh thần quyết liệt, khẩn trương, thần tốc và bền bỉ như nguồn cảm hứng trong đại thắng mùa Xuân năm 1975.