Cả Israel và Iran đều muốn răn đe để đối thủ phải khiếp sợ, nhưng một bước tính toán sai lầm có thể đẩy cả Trung Đông vào vòng xoáy bạo lực.
Sau cuộc tập kích bằng hàng trăm tên
lửa và máy bay không người lái (UAV) của Iran vào lãnh thổ Israel tối 13/4, cả
Tehran và Tel Aviv đều truyền đi thông điệp rằng họ đã chiến thắng.
Israel tuyên bố khoảng 99% vũ khí
của Iran bị bắn hạ, phần lớn bên ngoài lãnh thổ nước này, trong chiến dịch
phòng thủ được đánh giá là hiệu quả vượt kỳ vọng. Thủ tướng Benjamin Netanyahu
tỏ rõ sự hài lòng sau nỗ lực đánh chặn của Tel Aviv. "Chúng tôi đã đánh
chặn và ngăn cuộc tấn công. Cùng nhau, chúng tôi sẽ chiến thắng", ông viết
trên mạng xã hội X ngày 14/4.
Phái bộ của Iran tại Liên Hợp Quốc
cùng ngày tuyên bố đã đáp trả xong vụ tập kích tòa lãnh sự nước này ở Syria hồi
đầu tháng và dường như cũng hài lòng vì đã thực hiện cuộc tấn công trực diện
đầu tiên vào lãnh thổ Israel. Sau nhiều năm đe dọa hành động, Iran đã thực sự
đáp trả.
Tuy nhiên, điều khiến cộng đồng quốc
tế lo ngại là Israel và Iran chưa thực sự thỏa mãn với những chiến thắng như
vậy và tiếp tục có động thái leo thang nguy hiểm.
Quân đội Israel từ lâu theo đuổi
chính sách cứng rắn: khi kẻ thù tấn công, phải đáp trả mạnh mẽ tới mức khiến họ
không làm điều đó lần nữa. Iran trong khi đó đe dọa sẽ tiếp tục tấn công nếu
Israel trả đũa vụ tập kích.
Không bên nào sẵn sàng thỏa hiệp vì
sợ sẽ cho thấy mình yếu đuối trước đối thủ. Nhưng khi hai nước tìm kiếm biện
pháp răn đe lớn hơn, nguy cơ họ tính toán sai lầm và bị kéo vào một cuộc chiến
quy mô khu vực sẽ tăng lên, theo giới quan sát.
"Nếu họ tiếp tục đáp trả nhau,
tình hình sẽ thực sự leo thang", Ofer Fridman, cựu quan chức Israel và
hiện là nhà nghiên cứu chiến tranh tại Đại học King's College ở London, nói.
Răn đe là nền tảng phòng thủ của
nhiều quốc gia, trong đó bất kỳ cuộc tấn công nào đều sẽ bị đáp trả bằng phản
ứng mạnh mẽ hơn nhiều. Fridman nói đây là một trong ba trụ cột chiến lược của
Israel suốt nhiều thập kỷ.
Tuy nhiên, chiến lược răn đe của
Israel không phải lúc nào cũng thành công, điều được thể hiện rõ ràng trong
cuộc tấn công của Hamas vào
miền nam nước này ngày 7/10/2023. Trước đó, tình báo Israel vẫn tin rằng Hamas
đã bị răn đe sau cuộc chiến năm 2021 và không còn muốn gây chiến với nước này.
Tuy nhiên, Israel đã sai lầm.
Michael Milshtein, cựu sĩ quan tình báo Israel phụ trách các vấn đề Palestine,
cho biết Hamas khác những đối thủ khác của Israel, bởi răn đe thông thường
không hiệu quả với họ.
Nếu răn đe thất bại, Israel sẽ đưa ra những cảnh báo sớm
về một cuộc tấn công. Nếu cả hai thất bại, Tel Aviv sẽ nhanh chóng khiến đối
thủ chịu thất bại nặng nề và nhục nhã trên chiến trường để khôi phục khả năng
răn đe, khiến đối thủ không dám tấn công Israel trong nhiều năm sau đó.
"Người Iran không thể tiến hành
thêm hành động răn đe mới đối với Israel", Bộ trưởng Quốc phòng Israel
Yoav Gallant nói với các chỉ huy nước này ngày 16/4. "Máy bay của không
quân Israel hoạt động khắp nơi và bất kỳ kẻ thù nào chiến đấu với chúng ta sẽ
bị đáp trả, dù họ ở đâu".
Trước cuộc tập kích của Iran, Israel
đã đe dọa trả đũa mạnh tay nếu Tehran tấn công. Sau khi Iran bắt đầu chiến dịch
Lời hứa Đích thực phóng UAV, tên lửa nhắm vào Israel hôm 13/4, Thủ tướng Netanyahu nói "bất kỳ ai làm tổn
hại chúng tôi sẽ nhận lại điều tương tự".
Iran cũng đưa ra thông điệp tương
tự. "Hành động chống lại lợi ích của Iran dù là nhỏ nhất từ bất đối thủ
nào cũng sẽ vấp phải phản ứng nghiêm trọng, sâu rộng và đau đớn", Tổng
thống Iran Ebrahim Raisi nói.
Cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV
của Iran vào Israel bắt nguồn từ chiến lược quân sự khu vực nhiều năm của
Tehran, trong đó họ xây dựng mạng lưới ủy nhiệm cho phép tấn công các đối thủ
như Mỹ và Israel, cũng như làm giảm nguy cơ lãnh thổ Iran bị tấn công.
"Chúng tôi đã quyết định thiết lập
quy tắc cân bằng mới", Hossein Salami, tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng
Hồi giáo Iran (IRGC), nói ngày 14/4, thêm rằng bất kỳ cuộc tấn công nào nhắm
vào lợi ích của Iran trong khu vực đều sẽ đối mặt đòn đáp trả trực tiếp từ
Tehran.
Giới phân tích quân sự cho biết cuộc
tấn công đã làm tăng nguy cơ phản ứng của Israel và vòng xoáy bạo lực giữa hai
nước.
"Các hành động của Iran đã được
tính toán kỹ, song không phải không có nguy cơ phạm sai lầm. Iran sẵn sàng chấp
nhận một số rủi ro trong dự tính", Hamdi Malik, nhà nghiên cứu tại Viện
Chính sách Cận Đông Washington, nói.
Trong dấu hiệu cho thấy Israel đang
cố gắng hạn chế rủi ro đó, Tel Aviv ngày 15/4 đảm bảo với các nước vùng Vịnh và
quốc gia Arab khác rằng phản ứng đáp trả Iran sẽ không gây nguy hiểm cho an
ninh của các nước và có thể sẽ hạn chế về phạm vi. Israel có thể sẽ cảnh báo
đồng minh Arab trước khi trả đũa và chỉ tấn công ở các cơ sở có liên quan tới
Iran tại Syria, theo quan chức khu vực Arab.
Arab Saudi và Các Tiểu vương quốc
Arab Thống nhất (UAE) đã chia sẻ thông tin tình báo giúp Israel phòng thủ thành
công trước đợt tập kích của Tehran. Tuy nhiên, họ phủ nhận việc cho phép Mỹ và
Israel sử dụng không phận để đánh chặn vũ khí từ Iran.
Iran đã chuẩn bị sẵn sàng ứng phó
đòn đáp trả của Israel. IRGC đã ban hành các biện pháp khẩn cấp cho những cơ sở
của họ ở Syria, theo cố vấn chính phủ Syria ở thành phố miền đông Deir Ezzour.
Lực lượng IRGC đã được sơ tán phần lớn khỏi căn cứ ở Syria, chỉ có một vài binh
sĩ ở lại để bảo vệ kho vũ khí.
Fridman, nhà nghiên cứu tại đại học
King's College, cho rằng Israel cần từ bỏ quan điểm rằng họ có thể ngăn chặn kẻ
thù vĩnh viễn. "Kể từ khi thành lập, Israel đã đối mặt nhiều xung đột và
tin rằng chỉ cần đánh bại đối thủ, họ sẽ ngừng tấn công chúng tôi. Nhưng điều
này không đúng và chúng tôi cần tìm giải pháp chính trị khác", cựu quan
chức Israel nói.
Mỹ ủng hộ thay đổi trong cách tiếp
cận của Israel, điều có thể giúp làm giảm nguy cơ leo thang căng thẳng. Chính
quyền Tổng thống Joe Biden đang
yêu cầu Israel hài lòng với thành công trong chiến dịch đánh chặn và hiệu quả
của hệ thống phòng không hiện có, đồng thời không trả đũa Iran bằng biện pháp
quân sự.
Tuy nhiên, Danny Danon, nhà lập pháp
cấp cao từ đảng Likud cầm quyền của ông Netanyahu, nói rằng Israel phải tái
thiết lập khả năng răn đe với kẻ thù một cách thường xuyên.
"Chúng tôi không thể chấp nhận
quy tắc cân bằng mà Iran đang cố tạo ra, rằng họ có thể quyết định Israel có
thể hoặc không thể làm gì", Danon nói, thêm rằng cả Iran và Israel đều
không muốn chiến tranh toàn diện. "Mỗi lần răn đe, chúng tôi cần thể hiện
năng lực và sức mạnh để có thời gian chuẩn bị cho tương lai".
Người Israel mong muốn khôi phục khả
năng răn đe và không chỉ dựa vào lá chắn Vòm Sắt.
"Iran đã vượt qua lằn ranh đỏ. Tôi nghĩ vấn đề nan giải bây giờ là làm thế
nào để đáp trả mà không làm leo thang tình hình", ông Danon nói.
Giới phân tích nhận định Israel gần
như chắc chắn sẽ đáp trả vụ tập kích của Iran, song vấn đề là thời gian, hình thức
và mức độ tiến hành.
Meir Litvak, giám đốc Trung tâm Liên
minh Nghiên cứu Iran tại Đại học Tel Aviv, cho biết nguy cơ xảy ra xung đột
diện rộng phụ thuộc vào phản ứng của Israel. Ông cảnh báo nếu Israel phạm sai
lầm và kích hoạt cuộc chiến tranh khu vực với Iran trong khi đang tiến hành
chiến dịch chống Hamas ở Dải Gaza, họ sẽ không được lợi gì, thậm chí có thể
hứng chịu hậu quả thảm họa.
"Đây là một giai đoạn mới và có
thể được coi là cuộc chiến trực tiếp đầu tiên giữa Israel và Iran. Cách nó diễn
ra tiếp theo có thể làm thay đổi luật chơi giữa hai nước", Raz Zimmt,
chuyên gia về Iran tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel, cho biết.
Một số mặt hàng như đạn pháo có thể
được chuyển tới Ukraine tương đối nhanh, song cả chỉ huy Ukraine và giới phân
tích quân sự cảnh báo sẽ mất vài tuần trước khi thấy được những tác động trực
tiếp từ gói viện trợ.
"Do đó, tình hình tiền tuyến có
thể xấu đi trong thời gian đó, đặc biệt nếu lực lượng Nga tăng cường tấn công
để tận dụng khoảng trống trước khi viện trợ Mỹ tới nơi", nhóm phân tích
tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh ở Washington nhận định.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh cảnh báo
lực lượng Ukraine có thể chịu thêm thất bại trong những tuần tới trong khi chờ
đợi hỗ trợ an ninh phát huy tác dụng.
Giới quan sát cho rằng ổn định và
giữ vững mặt trận hiện là mục tiêu và điều có thể hy vọng nhất của Ukraine.
Không ai ảo tưởng rằng khoản viện trợ mới đủ sức để Ukraine nhanh chóng tấn
công đáp trả Nga.
Kể từ khi viện trợ Mỹ ngừng chảy vào
Ukraine trong năm nay, Nga đã kiểm soát hơn 360 km2 lãnh thổ nước láng giềng,
theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh.
Quân đội Nga hiện lớn hơn 15% so với
trước khi mở chiến dịch vào Ukraine, theo tướng Christopher Cavoli, người đứng
đầu Bộ Tư lệnh châu Âu của Mỹ. Nga đang tìm cách tiếp tục bổ sung tân binh cho
lực lượng chiến đấu.
Franz-Stefan Gady thừa nhận ngay cả
khi có viện trợ, Ukraine vẫn đối mặt thách thức về phòng không trong nhiều
tháng tới. Tuy nhiên, sự hỗ trợ của Mỹ sẽ tạo điều kiện để các nước châu Âu có
thời gian đẩy mạnh sản xuất vũ khí, tăng nguồn cung cho Ukraine.
Quan chức Ukraine cảnh báo Nga đang
tạo tiền đề cho cuộc tấn công lớn hơn vào cuối mùa xuân hoặc đầu mùa hè. Gói
viện trợ có thể góp phần giúp Kiev cản trở kế hoạch của Moskva.
Trung tá Oleksii Khichenko, chỉ huy
lữ đoàn Ukraine ở mặt trận phía nam, cho biết vũ khí mới sẽ giúp lực lượng của
họ chiến đấu quyết liệt hơn.
"Chúng sẽ cứu sống những người
lính của chúng tôi và củng cố tinh thần chiến đấu trên toàn chiến tuyến. Chúng
tôi sẽ sử dụng hỗ trợ này để tăng cường sức mạnh quân đội và chấm dứt cuộc
chiến, khiến Nga thua cuộc", anh nói.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét