SÁT NHẬP TỈNH: XU THẾ TẤT YẾU TRONG KỶ NGUYÊN VƯƠN MÌNH

 Việc sáp nhập đang trở thành xu hướng phổ biến trong bối cảnh toàn cầu hóa, giúp hình thành các vùng kinh tế lớn, tăng khả năng cạnh tranh, thúc đẩy phát triển.

Kinh nghiệm sáp nhập trên thế giới

Trên phạm vi quốc tế, nhiều quốc gia đã thực hiện cải cách hành chính quy mô lớn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và tiết kiệm ngân sách. Một trong những biện pháp quan trọng nhất là sáp nhập các đơn vị hành chính, giúp tinh gọn bộ máy, loại bỏ sự chồng chéo trong quản lý và tăng cường hiệu quả vận hành của chính quyền địa phương.

Chẳng hạn, tại Trung Quốc, trong những năm 1950, nước này có tới 51 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Tuy nhiên, đến năm 1954, chính phủ đã thực hiện cuộc cải cách lớn, xóa bỏ cấp phân khu và sáp nhập nhiều tỉnh để giảm xuống còn hơn 30 đơn vị. Qua một số lần điều chỉnh, hiện nay, Trung Quốc có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, bao gồm 23 tỉnh, 5 khu tự trị, 4 thành phố trực thuộc trung ương và 2 đặc khu hành chính. Chính sách sáp nhập đã giúp Trung Quốc tinh giản bộ máy quản lý và tối ưu hóa nguồn lực phát triển.

Tại Nhật Bản, dù vẫn duy trì 47 tỉnh từ nhiều thập kỷ qua, nhưng chính phủ đã tiến hành cải tổ mạnh mẽ ở cấp địa phương. Kể từ năm 1999, Nhật Bản liên tục triển khai các đợt sáp nhập đơn vị hành chính cấp thành phố, giảm từ 3.229 thành phố xuống còn khoảng 1.718. Điều này giúp nâng cao hiệu quả quản lý và tập trung nguồn lực cho các khu vực có tiềm năng phát triển hơn.

Tương tự, Pháp cũng đã tiến hành cải cách bộ máy hành chính bằng cách sáp nhập các đơn vị cấp vùng. Trước đây, nước này có 22 vùng tại phần lãnh thổ châu Âu, nhưng đến năm 2015, chính phủ đã tiến hành một cuộc cải tổ lớn, giảm xuống còn 13 vùng. Các vùng mới có quy mô lớn hơn, giúp chính quyền địa phương vận hành hiệu quả hơn, giảm tình trạng chồng chéo và nâng cao hiệu quả điều hành.

Đan Mạch cũng là một ví dụ điển hình về cải cách hành chính mạnh mẽ. Năm 2007, nước này đã giảm số hạt từ 14 xuống còn 5 vùng hành chính và cắt giảm số đơn vị cấp cơ sở từ 271 xuống chỉ còn 98. Việc cải cách giúp chính quyền địa phương hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các chính sách đồng bộ về phát triển kinh tế, hạ tầng, xã hội và môi trường.

Tại Việt Nam, câu chuyện sáp nhập đơn vị hành chính không phải là mới. Trong những năm gần đây, chính phủ đã triển khai thí điểm việc sáp nhập một số huyện, xã có quy mô nhỏ nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và tiết kiệm ngân sách.

Năm 2008, Hà Nội thực hiện mở rộng địa giới, sáp nhập Hà Tây, nhờ đó Thủ đô tăng quy mô dân số lên 8 triệu người đồng thời bứt phá về thu hút đầu tư và tốc độ tăng trưởng.

Nâng cao hiệu quả quản lý

Tại Việt Nam, việc sáp nhập tỉnh đang là vấn đề cấp bách, quan trọng để tinh gọn bộ máy nhà nước, tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý và tạo động lực phát triển kinh tế.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam - nhận định, khi các tỉnh mới được hình thành sẽ tạo nên một thực thể kinh tế lớn hơn, năng lực cạnh tranh của địa phương đó cũng được nâng cao. Việc kết nối hạ tầng được cải thiện, tạo thị trường lớn hơn và thu hút đầu tư tốt hơn; logistics khả thi hơn giúp giảm chi phí giao dịch và tăng hiệu quả chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp sẽ tiếp cận với một thị trường rộng lớn hơn, có thể tận dụng cơ sở hạ tầng tốt hơn và dễ dàng mở rộng quy mô hoạt động. Khi các chính sách kinh tế được thống nhất, doanh nghiệp có thể gặp ít rào cản hơn trong việc tiếp cận ưu đãi đầu tư.

Ông Nguyễn Văn Hùng, doanh nhân trong lĩnh vực nông sản tại Cần Thơ, nhận định: “Việc sáp nhập các tỉnh nhỏ sẽ giúp tạo ra một thị trường lớn hơn, thuận lợi hơn trong việc thu hút đầu tư và phát triển chuỗi giá trị nông sản. Nếu các tỉnh như Hậu Giang, Sóc Trăng hay Vĩnh Long được sáp nhập lại, việc quy hoạch vùng sản xuất và phân phối nông sản sẽ trở nên đồng bộ hơn, từ đó nâng cao năng suất và giảm chi phí logistics”.

Từ góc độ quản lý hành chính, sáp nhập tỉnh giúp tinh gọn bộ máy nhà nước, giảm bớt sự cồng kềnh và cắt giảm chi phí vận hành. Khi số lượng cơ quan quản lý giảm, nguồn lực ngân sách được phân bổ hợp lý hơn, tập trung vào các nhiệm vụ trọng yếu như phát triển kinh tế, an sinh xã hội và cải thiện hạ tầng.

Việc sáp nhập tỉnh có thể mang lại nhiều lợi ích lớn, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức. Một trong những khó khăn chính là sự khác biệt về văn hóa, phong tục tập quán giữa các địa phương. Mỗi tỉnh có những đặc trưng riêng trong lối sống, truyền thống văn hóa và phương thức quản lý. Việc hợp nhất có thể dẫn đến xung đột về văn hóa hoặc mất mát bản sắc địa phương nếu không có chính sách phù hợp.

PGS-TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng việc sáp nhập phải được xem xét từ lợi ích quốc gia, thay vì chỉ đơn thuần là vấn đề hành chính. Ông nhấn mạnh, cần làm rõ các tiêu chí như số lượng tỉnh sau sáp nhập, diện tích, dân số, cơ cấu kinh tế và tiềm năng phát triển để đảm bảo hiệu quả dài hạn.

Bên cạnh đó, sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế giữa các tỉnh cũng là một vấn đề lớn. Các tỉnh có điều kiện phát triển tốt hơn có thể phải gánh thêm trách nhiệm hỗ trợ các tỉnh kém phát triển. Trong khi đó, sự phân bổ ngân sách và đầu tư có thể gặp khó khăn do phải điều chỉnh lại các chính sách tài chính.

Ông Vũ Trọng Kim, nguyên Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cho rằng việc sáp nhập không nên chỉ dựa vào các tiêu chí cơ học như diện tích và dân số, mà cần xác định các điểm chung về tiềm năng, thế mạnh sản xuất và lợi thế kinh tế để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Do đó, để quá trình sáp nhập diễn ra suôn sẻ và mang lại hiệu quả cao, cần có một lộ trình thực hiện rõ ràng và hợp lý. Trước tiên, cần nghiên cứu kỹ lưỡng để xác định các tiêu chí phù hợp cho việc sáp nhập, đảm bảo tính khả thi và lợi ích lâu dài. Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ cho địa phương trong giai đoạn chuyển đổi, đặc biệt là về hạ tầng, ngân sách và cơ chế quản lý hành chính.

Một yếu tố quan trọng khác là tăng cường sự đồng thuận từ người dân và doanh nghiệp. Việc sáp nhập cần được truyền thông rộng rãi, giải thích rõ ràng về lợi ích và tác động của quá trình này để tạo sự ủng hộ từ cộng đồng. Các chính sách phát triển cũng cần được quy hoạch lại một cách đồng bộ, tránh tình trạng phân tán nguồn lực, giẫm chân và chồng chéo trong quản lý.

Riêng đối với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, việc sáp nhập tỉnh có thể giúp giải quyết "bài toán" phát triển bền vững và tăng cường liên kết vùng. Nhiều chuyên gia cho rằng, sáp nhập các tỉnh nhỏ lẻ trong vùng có thể giúp tối ưu hóa quy hoạch, tránh tình trạng dàn trải nguồn lực. Từ đó, nâng cao hiệu quả đầu tư hạ tầng giao thông và thủy lợi, những yếu tố then chốt cho sự phát triển nông nghiệp và logistics của khu vực.