“Lợi ích nhóm”/ “nhóm lợi ích” thường liên quan đến người có chức, có quyền khi có sự kết hợp cùng mục tiêu lợi ích, cùng hành động và cùng phân chia lợi ích. Hiểu nguyên nghĩa, thì “đó là lợi ích của một nhóm người gắn kết với nhau, hỗ trợ, móc ngoặc với nhau, giúp đỡ lẫn nhau để cùng nhau có lợi ích và bảo vệ lợi ích đó”(1). “Lợi ích nhóm”/ “nhóm lợi ích” kiểu này được hình thành trên cơ sở cùng mục tiêu trục lợi, kiếm chác, tham nhũng; lợi dụng sơ hở của các quy định để tạo các mối quan hệ nhằm móc nối kiếm lợi bất chính cho cá nhân và nhóm mình, bất chấp nhân phẩm, đạo đức, pháp luật.
Sinh thời, trong một số bài viết, bài nói của mình, Chủ tịch Hồ
Chí Minh tuy chưa sử dụng khái niệm “lợi ích nhóm”/ “nhóm lợi ích”, nhưng nội
hàm của nó được hiểu là óc địa phương, óc bè phái, địa phương chủ nghĩa, cánh
hẩu… và Người cũng cảnh báo, từ khi trở thành Đảng cầm quyền, những vấn nạn này ngày càng phát triển tại các cơ quan công quyền.
Về vấn đề này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã chỉ
rõ, “lợi ích nhóm” ban đầu chỉ đơn giản là lợi ích cục bộ, móc ngoặc với nhau
theo kiểu “ông mất chân giò, bà thò chai rượu”, chung nhau làm ăn, đôi bên cùng
có lợi. Nhưng rồi, cùng với thời gian, lợi ích cục bộ đó bây giờ không chỉ dừng
lại ở quan hệ giữa hai bên, hai người mà đã thành “sự ăn cánh”, “đường dây” của một nhóm người mưu lợi
ích riêng, làm hại lợi ích chung(7).
Những biểu hiện cụ thể và chi
tiết về “lợi ích nhóm” đã được Đảng ta chỉ rõ trong Nghị quyết Trung
ương 4, khóa XII, như: (1) Diễn ra trong quá trình hoạch định, ban hành và
thực thi chính sách về kinh tế - xã hội như quyết định hoặc tổ chức thực hiện
gây lãng phí, thất thoát tài chính, tài sản, ngân sách nhà nước, đất đai, tài
nguyên; trong đầu tư công, quản lý và sử dụng đất đai, khai thác tài
nguyên, khoáng sản, tài chính, ngân hàng; tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ,
quyền hạn cấu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi; lợi dụng,
lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung túng, bao che, tiếp tay cho tham
nhũng, tiêu cực. 2)
Thao túng trong công tác cán bộ; chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy luân
chuyển, chạy bằng cấp, chạy tội... Sử dụng quyền lực được giao để phục vụ lợi
ích cá nhân hoặc để người thân, người quen lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để trục
lợi…3) Càng về cuối nhiệm kỳ, những người thuộc “nhóm lợi ích” thường chỉ tập
trung giải quyết những vấn đề ngắn hạn trước mắt, có lợi cho mình, nhóm mình;
tranh thủ bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn,
điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp xếp vào vị trí có
nhiều lợi ích...
Tất cả những những biểu hiện này đều “tác động tiêu cực đến
tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội trên các phạm vi khác nhau”(8), làm
kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế, gây suy đồi về văn hóa, đạo đức xã hội
và làm mất niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Đồng thời,
dưới tác động của nền kinh tế thị trường, “lợi ích nhóm” cũng làm cho sự suy
thoái đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra
nhanh hơn; trong đó, lối sống trung thực, chính trực bị lối sống thực dụng
“nịnh trên nẹt dưới”, chạy theo đồng tiền, sử dụng đồng tiền trong các mối quan
hệ để mua bán, đổi chác quyền lợi và danh vọng ngày càng lấn át. Tệ hối lộ, lại
quả, “tham nhũng vặt” đã trở nên quen thuộc và xa hơn nữa là những phi vụ làm
ăn mờ ám, béo bở, những đường dây chạy chức, chạy quyền, chạy quy hoạch lan rộng
đã thúc đẩy sự “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Hệ quả từ “lợi ích nhóm” là làm
cho một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên sống thiếu lý tưởng, hoài nghi vào
mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội mà Đảng và nhân dân ta đã lựa
chọn, thậm chí thờ ơ, bàng quan trước những thay đổi về đời sống chính trị thế
giới và trong nước, vô cảm trước tâm tư, nguyện vọng, đòi hỏi bức xúc của nhân
dân; xuyên tạc, phủ nhận, đòi xét lại chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh; dẫn đến nhiều địa phương, nhiều cấp ủy không thực hiện đúng nguyên tắc
tập trung dân chủ, làm trái với nguyên tắc, Điều lệ, chủ trương, đường lối của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hình thành bè cánh, phe phái trong
Đảng, phá vỡ sự đoàn kết thống nhất trong tổ chức, làm suy giảm năng lực lãnh
đạo và chiến đấu của tổ chức Đảng, của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Nhận thức sâu sắc sự tác động
tiêu cực từ “lợi ích nhóm” là điều rất quan trọng, làm cơ sở để mỗi cấp
ủy, tổ chức đảng và cán bộ đảng viên tự soi, tự sửa, tự chỉnh đốn, là một trong
những biện pháp cấp thiết trong nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay./.
