TỰ DO VÀ TRÁCH NHIỆM

 Tự do và trách nhiệm hình thành và phát triển trong tiến trình lịch sử của nhân loại, là mục tiêu, động lực phát triển của con người và xã hội. Tự do và trách nhiệm chính là những biểu hiện sức mạnh bản chất của con người. Trong “thế giới phẳng” hiện nay, tự do và trách nhiệm của con người ngày càng được được mở rộng và nâng cao. Tuy nhiên, tự do và trách nhiệm của con người cũng đang chịu những thách thức nghiêm trọng.

Tự do là một trong những biểu hiện sức mạnh bản chất của con người, đồng thời là khát vọng, là định hướng giá trị cho hoạt động người. Trình độ phát triển tự do là tiêu chí đánh giá trình độ chinh phục tự nhiên và xã hội, trình độ phát triển nhân cách con người và tiến bộ xã hội. Chưa có tự do nghĩa là chưa thoát khỏi tình trạng bản năng, động vật. Tự do không phải do tạo hoá ban tặng hay do bẩm sinh ở mỗi con người mà nó gắn với quá trình hoạt động của con người, với lịch sử phát triển loài người. Sự phát triển của tự do bị quy định bởi nhu cầu và trình độ phát triển của lịch sử nhân loại trong các thời đại cụ thể.

Trách nhiệm là khả năng của con người ý thức được những kết quả hoạt động của mình và khả năng thực hiện một cách tự giác những nghĩa vụ được đặt ra cho mình. Trách nhiệm và sự phát triển năng lực trách nhiệm của con người gắn liền và bị quy định bởi những nhu cầu phát triển của đời sống con người. Trách nhiệm hình thành trong quá trình điều chỉnh lợi ích giữa người và người, giữa cá nhân và cộng đồng, giữa cá nhân và xã hội. Nếu quyền là hình thức biểu hiện tự do thì nghĩa vụ là hình thức biểu hiện của trách nhiệm. Như vậy, tự do là hành động thực hiện trách nhiệm một cách tự giác, tự nguyện; còn trách nhiệm là hành động đáp ứng và đảm bảo cho tự do của con người.

Ngày nay, quá trình toàn cầu hoá đã và đang làm cho tự do và trách nhiệm của con người được nâng cao và phong phú hơn bao giờ hết. Sự lựa chọn giá trị và hoạt động của con người ngày càng tự do hơn, đảm bảo hơn thì trách nhiệm của con người đối với cộng đồng, với xã hội và với nhân loại cũng ngày càng được mở rộng và nâng cao. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay, với sự xuất hiện và ngày một gia tăng mức trầm trọng của những vấn đề toàn cầu thì tự do và trách nhiệm của con người cũng đang đứng trước những thách thức nghiêm trọng. Tính mạng của con người, tức là quyền sống cũng như các quyền tự do khác của con người, đang bị đe doạ bởi bệnh dịch Covid-19, chủ nghĩa khủng bố, chiến tranh khu vực, ô nhiễm môi trường... đòi hỏi phải có sự nâng cao trách nhiệm không chỉ của các quốc gia, các dân tộc mà còn của toàn nhân loại. Đồng thời, chính trong việc nâng cao trách nhiệm nhằm giải quyết những vấn đề nảy sinh từ từ thực tiễn mà tự do của mỗi người và của loài người được nâng lên một tầm cao mới./.