Bịt mọi lỗ hổng để kiểm soát quyền lực

Ngay từ khi bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã nhận thức và nhấn mạnh tầm quan trọng của kiểm soát quyền lực bằng việc đưa ra những quan điểm chỉ đạo cụ thể về việc này.

Tại Ðại hội XI, lần đầu tiên khái niệm kiểm soát quyền lực chính thức được ghi vào văn kiện Đại hội, nêu rõ "quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp".

Đến Ðại hội XIII, kiểm soát quyền lực tiếp tục là nội dung được nhấn mạnh trong văn kiện của Đảng, trong đó chỉ rõ một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 là phải "tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức".

"Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, gắn với kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền" khi đó cũng được coi là một trong các nhiệm vụ quan trọng nhằm xây dựng, chỉnh đốn Ðảng trong sạch, vững mạnh.

Dù vậy, trên thực tế, đã có không ít cán bộ có chức có quyền lợi dụng những sơ hở trong công tác kiểm soát quyền lực để lạm quyền, lộng quyền, cấu kết để trục lợi, tham nhũng.

Với mục tiêu khắc phục những tiêu cực đó, chủ trương tăng cường kiểm soát quyền lực tiếp tục được quán triệt, nhấn mạnh tại Đại hội XIII của Đảng. Đảng quyết liệt chỉ đạo việc kiểm soát quyền lực phải được thực hiện thường xuyên, liên tục ở mọi cấp, mọi ngành, mọi địa phương, đơn vị, "không có vùng cấm", "không có ngoại lệ", khắc phục triệt để tình trạng lạm quyền, lộng quyền, vi phạm quyền và lợi ích của nhân dân. Ðảng chỉ rõ kiểm soát quyền lực là trách nhiệm không chỉ của Ðảng mà của cả hệ thống chính trị và của toàn dân.

Song Ðảng cũng thẳng thắn chỉ ra cái khó trong công tác này bởi nó liên quan trực tiếp đến những người nắm quyền lực, những người "có chức có quyền" trong xã hội. Kiểm soát quyền lực vì thế được xem là công việc hệ trọng, cấp bách hiện nay.

Kết luận phiên họp thứ 23 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực hồi tháng 1, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng nhấn mạnh nhiệm vụ trong năm 2023, các cơ quan chức năng cần phối hợp xây dựng được nhiều cơ chế, thể chế, chính sách để kiểm soát quyền lực, cán bộ không thể, không dám, không muốn, không cần tham nhũng.

"Cần có sự phối hợp rất nhịp nhàng "trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt", phải giáo dục và có cách làm đặc biệt để cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp càng cao, càng phải gương mẫu giữ mình trong sạch", theo lời Tổng Bí thư.

Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực mà đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đề nghị tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế của Đảng và Nhà nước, bảo đảm đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch. Trọng tâm là hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực; cơ chế xử lý những phản ánh, tố giác về tham nhũng, tiêu cực.

Năm 1945, Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa. Ngay sau đó, đến ngày 23/11, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 64 thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, bản chất là để giám sát bộ máy và đội ngũ cán bộ công chức, giám sát quyền lực. Nghĩa là ngay từ thời điểm đó, chúng ta đã quan điểm rất rõ ràng và thể hiện nhận thức sâu sắc về vấn đề kiểm soát quyền lực.

Từ thời điểm đó đến nay, cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực ngày càng được hoàn thiện. Song trên thực tế, liên tiếp các vụ đại án như Việt Á, chuyến bay giải cứu… xảy ra trong những năm gần đây cho thấy hiệu quả của việc giám sát, kiểm soát quyền lực chưa được như mong đợi.

Điểm chung của những đại án này là liên quan rất nhiều cán bộ từ địa phương đến Trung ương, thậm chí cả những cán bộ cấp cao là Ủy viên Trung ương, bộ trưởng, lãnh đạo địa phương. Bên cạnh đó, số tài sản, tiền bạc thất thoát trong những vụ án này rất lớn. Và quan trọng hơn là tính sai phạm có chủ đích, có hệ thống, có sự bắt tay giữa nhiều đơn vị, tổ chức và cá nhân với mục đích nhằm trục lợi.

Từ thực tế này, nhìn nhận có những lỗ hổng cần tiếp tục hoàn thiện để kiểm soát quyền lực tốt hơn, hạn chế những hành vi sinh ra tham nhũng.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và các cơ quan Đảng đang cố gắng cụ thể hóa những nguyên tắc chung trong kiểm soát quyền lực thành từng chính sách, cơ chế trong từng lĩnh vực quản lý cụ thể, để cơ chế này vừa làm trên diện rộng, vừa được thực hiện một cách có trọng tâm, trọng điểm.

Để cơ chế kiểm soát quyền lực có hiệu quả, cần rà soát, xem lại các cơ quan hiện nay được giao chức năng này đã có đủ quyền hạn, đủ sức mạnh để thực hiện hay chưa.

Ngoài ra, sự giám sát của người dân, theo ông Minh, cũng là cơ chế kiểm soát quyền lực vô cùng quan trọng để có thể phản ánh những việc làm trong quá trình thực thi công vụ, sử dụng quyền lực của cán bộ. Muốn vậy, một mặt Nhà nước phải tạo ra cơ chế, công khai minh bạch, đặt hoạt động công quyền và việc sử dụng quyền lực dưới ánh sáng, trước hàng vạn lỗ tai con mắt của người dân.

Nhưng mặt khác, bản thân người dân và xã hội cũng cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm và năng lực đấu tranh, kiểm soát của mình, bởi muốn thực hiện quyền của mình cũng phải có kiến thức, nắm chắc thông tin và luật pháp.