Quan điểm triết học Mác - Lênin về nguồn gốc ra đời của Nhà nước

 

Nhà nước là một hiện tượng lịch sử, ra đời, tồn tại trong một giai đoạn nhất định của sự phát triển xã hội và mất đi khi những cơ sở tồn tại nó không còn nữa. Nhà nước ra đời từ 4 nguyên nhân sau:

Thứ nhất: Sự phát triển của lực lượng sản xuất đưa đến kết quả song trùng: chế độ tư hữu tư nhân và tình trạng người bóc lột người.

Thứ hai: Do sự dư thừa sản phẩm tiêu dùng, xuất hiện khát vọng chiếm đoạt, kẻ có quyền lực vơ vét của dư, dẫn đến sự phân hoá giai cấp.

Thứ ba: Do những cuộc chiến tranh ăn cướp giữa các thị tộc, bộ lạc làm cho quyền lực của các thủ lĩnh được củng cố và tăng cường hình thành tổ chức nhà nước.

Thứ tư: Cơ quan tổ chức thị tộc, bộ lạc dần dần tách khỏi nhân dân trở thành cơ quan quyền lực đối lập nhân dân, nhà nước ra đời. Từ chỗ là công cụ của nhân dân trở thành cơ quan áp bức, đàn áp nhân dân. Ph. Ăngghen viết: “Lúc đầu xã hội, bằng sự phân công đơn giản trong lao động, thiết lập ra những cơ quan đặc thù để bảo vệ những lợi ích  chung của mình. Nhưng với thờ gian, các cơ quan ấy, mà cơ quan chủ chốt là chính quyền nhà nước, do phục vụ lợi ích riêng của mình, đã từ chỗ là tôi tớ của xã hội biến thành chủ nhân xa xã hội”⁽¹⁾.

 Tóm lại, nhà nước xuất hiện khi xã hội xuất hiện chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất (tư hữu), và sự xuất hiện giai cấp với những đối kháng, những mâu thuẫn không thể điều hoà được. Trong đó chế độ tư hữu là nguyên nhân sâu xa, nguyên nhân kinh tế quyết định sự ra đời của giai cấp và sau đó là nhà nước. Giai cấp nào có quyền lực về kinh tế thì có quyền thành lập nhà nước để bảo vệ lợi ích của giai cấp đó. Nguyên nhân trực tiếp là sự xuất hiện giai cấp với những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. Cuộc đấu tranh giai cấp đòi hỏi phải có một tổ chức, với sức mạnh bạo lực, ra đời để trấn áp những cuộc đấu tranh đó. Nếu không có một tổ chức đặc biệt với sức mạnh bạo lực thì các cuộc đấu tranh sẽ dẫn đến nguy cơ huỷ hoại xã hội. Ph. Ăngghen viết: “Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được”^(13). V. I. Lênin phát triển thêm: “Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. Bất cứ ở đâu, hễ lúc nào và chừng nào mà, về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được, thì nhà nước xuất hiện. Và ngược lại: sự tồn tại của nhà nước chứng tỏ rằng những mâu thuẫn giai cấp là không thể điều hoà được”⁽¹⁾.  

Như vậy, nhà nước không phải là một cơ quan điều hoà mâu thuẫn giai cấp, mà sự xuất hiện nhà nước chứng tỏ những mâu thuẫn giai cấp là không thể điều hoà được.

Nhà nước ra đời không phải để xoa dịu mâu thuẫn giai cấp, mà chính là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp. Sự tồn tại của nhà nước phản ánh những đối kháng giai cấp trong xã hội. Và sự tồn tại của nhà nước là để kiềm chế các đàn áp cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp bị trị chống lại giai cấp thống trị bóc lột trong xã hội. Sự ra đời của nhà nước là một tất yếu khách quan để làm dịu sự xung đột giai cấp, để làm cho sự xung đột ấy diễn ra trong vòng “trật tự”, nhằm duy trì một chế độ trong đó cho phép giai cấp này được quyền bóc lột giai cấp khác.

---

(1) C.Mác và Ph.ăng ghen toàn tập, tập 22, Nxb CTQG. Hà Nội 1995, tr. 288.

(13) Sđd tr. 9.

(1) V.I. Lênin toàn tập, tập 33, Nxb TB, M. 1976, tr. 9..