Triển khai chiến lược mới, đế quốc Mỹ huy động hàng chục nghìn cố vấn cùng số lượng lớn phương tiện chiến tranh vào miền Nam Việt Nam, tích cực viện trợ cho ngụy quyền khối lượng lớn vũ khí, trang bị, phương tiện chiến tranh hiện đại.

Được sự chi viện và yểm trợ tích cực của Mỹ, ngụy quyền Sài Gòn liên tiếp mở các cuộc hành quân càn quét với quy mô khác nhau, vừa đẩy mạnh chương trình bình định, dồn dân lập ấp chiến lược, vừa tập trung đánh phá vùng căn cứ cách mạng, quyết tâm tiêu diệt lực lượng giải phóng.

Trong các cuộc hành quân, địch áp dụng các biện pháp chiến thuật hiện đại, như “trực thăng vận” - vận chuyển, bắn phá yểm trợ, hành quân đồ bộ bằng máy bay trực thăng lên thẳng và “thiết xa vận” - vận chuyển, yểm trợ hành quân càn quét bằng xe bọc thép M-113, gây ra những khó khăn và tổn thất cho quân và dân miền Nam.

Trước yêu cầu mới, quân và dân miền Nam thể hiện quyết tâm đánh bại các chiến thuật dùng máy bay trực thăng và xe bọc thép của địch. Tại Quân khu 8, thực hiện chỉ đạo của Khu ủy và Bộ tư lệnh Quân khu, các cơ quan đã tổ chức phổ biến, huấn luyện chiến thuật chống địch càn quét, cách bố trí trận địa phòng ngự và kỹ thuật bắn máy bay, cách bắn xe bọc thép. Đêm 31-12-1962, Đại đội 1, Tiểu đoàn 261 (chủ lực Quân khu) và Đại đội 1, Tiểu đoàn 514 bộ đội địa phương tỉnh Mỹ Tho về đóng tại Ấp Bắc và ấp Tân Thới để huấn luyện cách đánh máy bay trực thăng, xe bọc thép; cách tổ chức, bố trí lực lượng; xây dựng hệ thống công sự trận địa trong làng, xã chiến đấu; phối kết hợp với 1 trung đội công binh tỉnh Mỹ Tho, 1 trung đội địa phương huyện Châu Thành và du kích các xã Tân Phú, Tân Hội, Điềm Hy chuẩn bị tiến công ấp chiến lược Giồng Dứa, Long Định.

Phát hiện lực lượng ta đang bố trí tại Ấp Bắc, địch cấp tốc điều động lực lượng, phương tiện, tổ chức cuộc hành quân Đức Thắng 1/13 càn quét vào khu vực này. Lực lượng gồm 3 tiểu đoàn thuộc Sư đoàn bộ binh 7, 1 tiểu đoàn dù, 2 đại đội biệt động quân, 3 đại đội bảo an, 3 đại đội dân vệ, 13 xe thiết giáp M113, 13 tàu chiến, 32 máy bay, các trận địa pháo của Sư đoàn 7 ở lộ 4, Long Định, Phước Mỹ, do Bùi Đình Đàm, Đại tá, Tư lệnh Sư đoàn 7 và John Paul Vann, Trung tá Mỹ, cố vấn trưởng Sư đoàn 7 chỉ huy.

Rạng sáng ngày 2-1-1963, địch bắt đầu hành quân, chia làm nhiều mũi, bằng đường bộ, đường thủy đồng loạt tiến công vào Ấp Bắc nhưng không thành công. Chúng quyết định sử dụng chiến thuật “trực thăng vận”. 7 giờ 30 phút, chúng cho 10 máy bay trực thăng CH-21 đổ 1 tiểu đoàn bộ binh xuống phía sau Ấp Bắc. Khi máy bay trực thăng địch đang hạ cánh, ta bất ngờ nổ súng bắn rơi 1 chiếc tại xóm Bàu Rô, 1 chiếc khác bị hỏng nặng cố bay về căn cứ nhưng đã rơi xuống cánh đồng Cà Dăm. Quá hoảng hốt, địch vội cho 5 máy bay trực thăng vũ trang UH-1A đến yểm trợ thì 2 chiếc bị bắn rơi; 1 chiếc CH-21 khác đổ quân xong cũng bị ta bắn hạ. Sau 2 đợt tiến công không thành, địch tập trung 3 tiểu đoàn bộ binh thuộc Sư đoàn 7 tại Miếu Hội, chia làm 2 mũi tiến công vào ấp Tân Hội hòng tiêu diệt Đại đội 1 (Tiểu đoàn 514). Nhưng vẫn bị lực lượng ta đánh lui.

Bị thất bại 3 đợt tiến công liên tiếp, địch cho máy bay, pháo binh bắn phá dồn dập vào Ấp Bắc, ấp Tân Hội, dọn đường cho 1 tiểu đoàn bộ binh và 13 xe thiết giáp M113 mở cuộc tiến công lần 4 vào Ấp Bắc, đánh thẳng vào trận địa của Đại đội 1 (Tiểu đoàn 261). Quân ta anh dũng chống trả, đẩy lùi các đợt tiến công của địch, buộc chúng phải rút lui chờ quân tiếp viện. Tổng Tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn - Lê Văn Tỵ và Tư lệnh quân Dù - Trần Thiện Khiêm trực tiếp chỉ huy đợt tiến công. Chỉ huy địch lệnh cho quân lính trên các hướng rút ra vòng ngoài tổ chức trú quân, chờ sáng hôm sau mới tổ chức tiến công.

Qua một ngày chiến đấu thắng lợi, 22 giờ ngày 2-1-1963, bộ đội và du kích ở Ấp Bắc bí mật rút khỏi vòng vây về căn cứ Đồng Tháp Mười an toàn. Kết quả, trong trận Ấp Bắc, ta loại khỏi chiến đấu 450 quân địch (có 11 cố vấn và nhân viên kỹ thuật Mỹ), bắn rơi 5 trực thăng, phá hủy 3 xe thiết giáp M113, đánh chìm 1 tàu chiến; đánh bại hoàn toàn cuộc hành quân càn quét lớn của địch.

Chiến thắng Ấp Bắc đã mở đầu cho việc đánh bại chiến thuật “trực thăng vận”, “thiết xa vận” được coi là “tân kỳ và hữu hiệu”, báo hiệu sự phá sản chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ và ngụy quyền, cổ vũ mạnh mẽ quân và dân miền Nam đẩy mạnh phong trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công”. Đánh giá về thắng lợi này, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khẳng định: “Kể từ trận Ấp Bắc, Mỹ thấy không thể thắng ta được”[1].