Năm 2000, thực hiện sự chỉ đạo của thủ trưởng Bộ Quốc phòng và Bộ tư lệnh Quân khu 5, Bộ CHQS tỉnh Gia Lai đã tham mưu với Tỉnh ủy, UBND tỉnh Gia Lai thành lập Ban chuyên trách “Tìm kiếm, quy tập và hồi hương HCLS Quân tình nguyện Việt Nam” và thành lập Đội K52. Năm 2001, Đội K52 bắt đầu đi vào hoạt động.

Theo Đại tá Lê Tuấn Hiền, Chính ủy Bộ CHQS tỉnh Gia Lai, xác định tìm kiếm, quy tập HCLS là nhiệm vụ quan trọng, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc nên Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh đã quán triệt và làm tốt công tác chuẩn bị từ con người đến phương tiện, làm tốt công tác giáo dục để anh em trong đội xác định rõ nhiệm vụ và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, lòng quyết tâm cùng với tinh thần đoàn kết vượt qua khó khăn. Bên cạnh đó, đơn vị tổ chức huấn luyện, truyền thụ kinh nghiệm trong tìm kiếm, cất bốc HCLS và trong thực hiện công tác dân vận, nên luôn được nhân dân Campuchia tin tưởng, giúp đỡ, phối hợp, hướng dẫn, chỉ những nơi chôn cất liệt sĩ.

Ở đất nước chùa tháp, khí hậu một năm chỉ có hai mùa. Mùa mưa thì mưa dầm dề, sông suối nước dâng cao ngăn cách, khó cơ động lực lượng, còn mùa khô thì rất nắng nóng, nhiệt độ trung bình 38-40 độ C. Trong khi đó, đường đi tìm kiếm ngày càng xa, dấu tích bị thay đổi bởi thời gian, địa hình phức tạp, nhiều sông suối, rừng núi cao, để tìm được 1.428 HCLS Quân tình nguyện Việt Nam, anh em Đội K52 đã vượt qua nhiều khó khăn gian khổ, kể cả hy sinh thân mình vì nhiệm vụ. Có những vị trí như ở Ô Kriêng, Ô Prẹ... tỉnh Stung Treng, anh em tìm kiếm ròng rã đến 6 mùa khô, đào bới hàng trăm mét khối đất đá. Nhiều lúc tìm thấy HCLS chưa xác định được tên tuổi, nhìn những hiện vật là chiếc lược, chiếc vòng tay, chiếc lưỡi câu trong túi áo liệt sĩ... anh em lau nước mắt, cẩn thận hương khói, gói ghém HCLS đưa về đất mẹ. Một lần đi tìm HCLS ở phía tây bắc Stung Treng, lúc về trời tối, gặp dòng nước xoáy, ca nô bị lật, nhưng các anh vẫn ôm chặt những bộ hài cốt của đồng đội vừa mới tìm được...

Gặp chúng tôi khi đang cùng anh em khai quật, tìm kiếm HCLS ở An Khê, Thượng tá Nguyễn Xuân Toản, Đội trưởng Đội K52 cho biết: “Đặc thù của Đội K52 là đi công tác xa nhà, xa Tổ quốc. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, đơn vị đã tổ chức huấn luyện, truyền thụ kinh nghiệm về “Quy luật chôn cất mai táng”, phương pháp tìm kiếm, cất bốc, quy tập... Thực hiện nhiệm vụ ở 3 tỉnh của nước bạn, gồm: Stung Treng, Ratanakiri và Preah Vihear, dù quân số phân tán, nhưng các nền nếp, chế độ của đội vẫn được duy trì nghiêm túc. Đội thực hiện tốt công tác vận động chính quyền, bà con nhân dân Campuchia tin tưởng vào bộ đội Việt Nam, phối hợp cùng các lực lượng và tìm kiếm HCLS".

Nghe anh em trong đội kể lại, chúng tôi được biết, ông Khum Sai, 80 tuổi ở Phum Klê, Khum Xiêm Hộp đã chống gậy đi hơn 20km dẫn đường chỉ vị trí mộ liệt sĩ, ông Tà Phan ở Preah Vihear 76 tuổi đã dẫn anh em trong đội đi gần 25km đường rừng Khộp để chỉ nơi yên nghỉ của 3 liệt sĩ. Đặc biệt là hình ảnh Trung tướng Kham Suk, Chỉ huy trưởng Tiểu khu Quân sự tỉnh Ratanakiri đã tạo điều kiện cho đội công tác, dẫn đường và vận động bà con các buôn chỉ vị trí an táng liệt sĩ bộ đội Việt Nam.

Trao đổi với chúng tôi trong một lần cùng đoàn công tác sang hội đàm với Ban chuyên trách và dâng hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ Đức Cơ (Gia Lai), Trung tướng Kham Suk cho biết: “Sau khi có chủ trương của hai nhà nước, chúng tôi tạo mọi điều kiện cho anh em đội K52 trong việc tìm kiếm, quy tập HCLS. Nhân dân Campuchia có được độc lập, cuộc sống người dân tự do, ấm no như ngày hôm nay, chúng tôi biết ơn Đảng, Nhà nước, Quân đội nhân dân Việt Nam và các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh thân mình vì sự trường tồn của đất nước chùa tháp. Mong sao Đội K52 hoàn thành việc tìm kiếm, nhanh chóng đưa các liệt sĩ trở về với Tổ quốc Việt Nam”.