CẦN NẮM VỮNG PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN VẤN ĐỀ THỜI ĐẠI

 

Trong lịch sử đã có nhiều nhà tư tưởng bàn đến vấn đề thời đại. Tuy nhiên, do cách tiếp cận khác nhau, việc phân chia thời đại dựa vào các tiêu chí khác nhau dẫn đến quan điểm về thời đại cũng khác nhau.

 Nhà xã hội học Vicô người Italia (1668-1744) phân chia thời đại như phân chia các giai đoạn của một vòng đời: Thơ ấu, thanh niên, thành niên và cuối cùng là tuổi già. Heghen phân chia lịch sử nhân loại thành 3 thời kỳ: Thời kỳ phương Đông, cổ đại, giecmani. Phurie chia lịch sử nhân loại thành 4 giai đoạn: Mông muội, dã man, gia trưởng, văn minh. Moocgăng Người Mỹ lại chia thành 3 thời đại: Thời đại Mông muội, dã man, văn minh. Lấy công cụ sản xuất làm tiêu chí phân chia lịch sử thành các thời kỳ: đồ đá, đồ đồng, thời đại cối xay gió, thời đại máy hơi nước, kỷ nguyên hạt nhân. Tiếp cận thời đại theo nền văn minh Anvin Toffler trong tác phẩm “làn sóng thứ ba” đã chia lịch sử nhân loại thành 3 nền văn minh: nông nghiệp, công nghiệp và hậu công nghiệp.Tiếp cận theo dân tộc,  quốc gia -  dân tộc . Đây là cách tiếp cận lấy lợi ích quốc gia dân tộc làm bản vị. Cách tiếp cận này đã căn cứ vào sự đấu tranh, cạnh tranh gay gắt vì lợi ích quốc gia dân tộc đang diễn ra phổ biến trên thế giới hiện nay để khẳng định: thời đại ngày nay là thời đại của lợi ích quốc gia dân tộc. Tiếp cận theo hình thái kinh tế - xã hội. Tiếp cận thời đại theo hình thái kinh tế - xã hội là phương pháp tiếp cận của chủ nghĩa Mác - Lênin. Lý luận hình thái kinh tế - xã hội đã vạch ra cơ sở khách quan khoa học để xem xét phân chia thời đại, đó là: “Trong mọi thời đại lịch sử, sản xuất kinh tế và cơ cấu xã hội - cơ cấu này tất yếu phải do sản xuất kinh tế mà ra, - cả hai cái đó cấu thành cơ sở lịch sử chính trị và lịch sử tư tưởng của thời đại ấy”^[1].

 Lý luận hình thái kinh tế - xã hội đã đưa ra tiêu chí tổng hợp để xem xét thời đại gồm: LLSX, QHSX, CSHT và KTTT, tức toàn bộ các yếu tố cấu thành nội dung của thời đại từ kinh tế, chính trị, xã hội đến văn hóa, khoa học - kỹ thuật. Hơn nữa, lý luận hình thái kinh tế - xã hội còn chỉ rõ đối với xã hội có giai cấp, giai cấp nào là giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của một thời đại, là động lực xã hội chủ yếu chi phối sự vận động của thời đại đó.

Với cách tiếp cận trên, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phân kỳ lịch sử xã hội loài người đến thế kỷ XIX thành 4 hình thái kinh tế - xã hội là: cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa và rút ra kết luận hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa tất yếu sẽ ra đời, nhân loại sẽ bước sang thời đại mới - thời đại cộng sản chủ nghĩa.

Phương pháp tiếp cận vấn đề thời đại theo hình thái kinh tế - xã hội là cách tiếp cận khoa học, vì nó xuất phát từ những cơ sở vật chất khách quan.  

=> Song cần lưu ý thời đại và hình thái kinh tế - xã hội là 2 khái niệm khác nhau, chúng có quan hệ chặt chẽ, nhưng không đồng nhất. Đó là: hình thái kinh tế - xã hội là nội dung cấu thành thời đại; còn thời đại là thời kỳ hình thành, phát triển và bắt đầu ngự trị của một hình thái kinh tế - xã hội tiến bộ nhất trong khi vẫn còn sự tồn tại của các hình thái kinh tế - xã hội thấp hơn. Hình thái kinh tế - xã hội tiến bộ nhất chính là đặc trưng cho tính chất và xu hướng phát triển của một thời đại.

=> Đảng ta thống nhất với quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về phương pháp tiếp cận thời đại theo hình thái kinh tế - xã hội, bởi đó là cách tiếp cận khoa học để hiểu thực chất thời đại trên các mặt cơ bản của đời sống xã hội. Tuy nhiên Đảng ta không tuyệt đối hóa phương pháp tiếp cận thời đại của chủ nghĩa Mác - Lênin, mà có sự kế thừa, tiếp thu những yếu tố hợp lý từ các cách tiếp cận khác để nhận thức đầy đủ hơn, toàn diện hơn vấn đề thời đại nói chung, thời đại ngày nay nói riêng.

---

[1] C .Mác và Ăngghen: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 21, tr.11.