Quan điểm triết học Mác – Lênin về bản chất của Nhà nước

 

C. Mác và Ph. Ăngghen khẳng định: “Nhà nước chẳng qua chỉ là một bộ máy của một giai cấp này dùng để trấn áp một giai cấp khác”⁽²⁾. Như vậy, bản chất của nhà nước là một cơ quan thống trị giai cấp, là nền chuyên chế của giai cấp này đối với giai cấp khác và đối với toàn xã hội.

 Thứ nhất, nhà nước là nền chuyên chế của giai cấp thống trị, do giai cấp thống trị tổ chức và xây dựng nên.

Giai cấp thống trị là giai cấp có đầy đủ các điều kiện kinh tế, vật chất để tổ chức và thành lập nên nhà nước. Giai cấp thống trị về kinh tế tổ chức ra nhà nước và sử dụng nhà nước để thống trị cả về mặt chính trị. Do đó, nhà nước là nhà nước của giai cấp thống trị, còn giai cấp bị trị, xét về bản chất, không có nhà nước.

Ph. Ăngghen viết: “Vì nhà nước xuất hiện từ yêu cầu phải kiềm chế giai cấp, xuất hiện đồng thời trong các cuộc xung đột giai cấp, cho nên, theo quy luật chung, nó là nhà nước của một giai cấp mạnh nhất giữ địa vị thống trị về mặt kinh tế và nhờ có nhà nước, giai cấp này thống  trị cả về chính trị”.    

 Thứ hai, nhà nước chẳng qua chỉ là một công cụ bạo lực của giai cấp thống trị dùng để bóc lột và trấn áp sự phản kháng của các giai cấp, từng lớp khác trong xã hội, nhằm giữ vững một trật tự xã hội hiện hành.

Nhà nước không phải là một tổ chức đứng trên giai cấp, đứng ngoài giai cấp, do thần thánh lập nên, mà là một tổ chức bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra và sử dụng như một công cụ để duy trì sự thống trị và bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị trong xã hội. Theo V. I. Lênin, toàn bộ các nhà nước xuất hiện trong lịch sử từ trước đến nay đều là cơ quan thống trị của giai cấp thống trị xã hội: “Chẳng những nhà nước thời cổ và nhà nước phong kiến là cơ quan thống trị của chủ nô và địa chủ để bóc lột nô lệ và nông nô, mà cả nhà nước đại nghị cũng là công cụ để giai cấp tư sản bóc lột GCVS”⁽¹⁾.  

 Thứ ba, nhà nước là một bộ phận quan trọng đặc biệt của kiến trúc thượng tầng xã hội, nó phản ánh cơ sở hạ tầng xã hội. Do đó, nhà nước là công cụ vật chất để giai cấp thống trị thực hiện việc bảo vệ, duy trì và củng cố cơ sở hạ tầng cũng như toàn bộ chế độ kinh tế trong xã hội.   

 Thứ tư, trong những điều kiện lịch sử nhất định của cuộc đấu tranh giai cấp và CMXH, khi chưa có giai cấp nào giành thắng lợi thì nhà nước như là một tổ chức trung lập của các giai cấp, song cuối cùng nó cũng thuộc về một giai cấp nhất định.  

 Từ nguồn gốc, bản chất của nhà nước, có thể định nghĩa về nhà nước như sau:

Nhà nước là tổ chức chính trị của giai cấp thống trị về kinh tế nhằm bảo vệ trật tự hiện hành và đàn áp sự phản kháng của các giai cấp khác trong xã hội.

Ph. Ăngghen viết: “Nhà nước chẳng qua chỉ là bộ máy trấn áp của một giai cấp này đối với một giai cấp khác, điều đó, trong chế độ cộng hoà dân chủ cũng hoàn toàn giống như trong chế độ quân chủ vậy”[1].

---

(2) C.Mác và Ph.Ăng ghen toàn tập, tập 22, Nxb CTQG. Hà Nội 1995, tr. 290 - 291 .

(1) V. I. Lênin toàn tập, tập 33, Nxb Tiến bộ, M.1981, tr.   

[1] Toàn tập, tập 22, Nxb CTQG, H. , tr. 291.