“Danh chính ngôn thuận” hay “Danh có chính thì ngôn mới
thuận” là câu thành ngữ để khuyên răn việc nói năng phải đúng vị trí, danh phận
của mình. Vậy nhưng, trên thực tế, có những người thường xuyên nhầm cương vị,
hay cố tình nhầm cương vị để đưa ra những phát ngôn "văng mạng" nhằm
đạt được mục đích; trong nhiều trường hợp, đó còn là sự vi phạm kỷ luật, pháp
luật trong phát ngôn.
1. Cương vị được hiểu là vị trí
trong một hệ thống tổ chức, quy định quyền hạn và trách nhiệm cụ thể. Người
khác chỉ chấp hành (làm theo, nghe theo) người nói khi họ trên cương vị được tổ
chức giao, có chức trách, quyền hạn về lĩnh vực đó, là sự “đúng vai”. Và người
nói cũng chỉ nên hoặc được phép nói, yêu cầu ai đó bằng đúng cương vị, chức
trách của mình. Những người nhầm cương vị, phần lớn là do tự cao tự đại, không
hiểu vị trí của mình nên có những phát ngôn rất bừa bãi, lộng ngôn, nhất là
trên mạng xã hội. Thậm chí có người tự cho mình có quyền phán
xét như quan tòa, nhiều nhất là những phát ngôn, bình phẩm, ra lệnh cho người
khác từ các sự việc cụ thể trong cuộc sống cho đến cả những việc ở tầm quốc gia
đại sự.
Trên thực tế, có những người phát ngôn
không đúng cương vị chỉ đơn giản là sự bột phát của cảm xúc, không mang hàm ý
xấu, không gây tổn hại đến ai nên sự bột phát ấy thường được cảm thông. Ví như
chúng ta thường được nghe một vài ý kiến, nhất là của những nhân chứng lịch sử
kể về hồi ức, hồi ký khi họ được tham gia hoặc chứng kiến sự việc có tính lịch
sử. Thời điểm họ được tham gia hay chứng kiến ở vài chục năm trước, khi họ chỉ
là một người bình thường, một nhân viên, một chiến sĩ liên lạc, một binh nhì...
nhưng khi kể lại câu chuyện đó, họ lại kể với vai trò như một quản đốc, một
người chỉ huy, người có thể tham gia vào việc ra quyết định.
Nhưng có những người hoàn toàn có chủ
đích khi phát ngôn không chính danh, không đúng cương vị của mình. Họ biết danh
phận, biết mình không có cương vị đó nhưng lại lợi dụng điều này để đánh giá,
nhận xét, phán xét bừa bãi trong các sự việc. Như chuyện một nữ doanh nhân lên
mạng xã hội phát ngôn bới móc đời tư, kết tội nhiều nghệ sĩ, ca sĩ, doanh nhân
khác... thời gian qua. Mới đây nhất, cơ quan chức năng khởi tố, bắt tạm giam
một cá nhân khi người này thường xuyên có những phát ngôn trên mạng xã hội vượt
rất xa quyền hạn được phép. Ông ta tự cho mình có quyền phê phán cả thể chế
chính trị của đất nước. Ông ta nhiều lần lớn tiếng cho rằng cần giải tán tổ
chức này, thành lập tổ chức kia; phê phán cơ quan này, tổ chức nọ là cồng kềnh,
thiếu hiệu quả... Nhiều cá nhân khác cũng sa vào tình trạng này. Đương nhiên,
họ không phải là “ông trời” nên khi đã có hành vi vi phạm pháp luật, lợi dụng
các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân thì họ sẽ bị pháp luật xử lý.
Thời gian qua, lợi dụng các sự việc,
nhất là những sự việc ở tầm quốc gia đại sự, một số cá nhân rất lộng ngôn trên
mạng xã hội. Họ tự cho mình có quyền sinh quyền sát, yêu cầu người khác phải
làm theo ý mình. Họ lên giọng chỉ đạo, định hướng, thậm chí dạy bảo cả cơ quan
chức năng phải làm thế này, làm thế kia... như chỗ hàng tôm hàng cá. Trong số
đó có không ít cán bộ, đảng viên, những người đáng ra phải chấp hành tôn chỉ,
mục đích khi tự nguyện đứng trong hàng ngũ của Đảng, chấp hành điều lệ, quy
định của Đảng, nhất là quy định về những điều đảng viên không được làm. Những
phát ngôn bừa bãi này hoàn toàn khác với ý kiến góp ý, phản biện bởi nó không
chỉ không đúng lúc, đúng chỗ mà còn nhằm mục đích làm mất uy tín, xâm phạm đến
quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.
2. Ngạn ngữ có câu: “Chiếc áo
không làm nên thầy tu”. Việc nhầm cương vị hiểu sâu xa thì rất tai
hại. Thứ nhất, khi người không có cương vị lại nhầm mình có thể đưa ra
quyết định, lên tiếng chỉ đạo... thì điều đó là vô nghĩa, là sự khoác lác,
"ngáo chữ", "ngáo lời". Thứ hai, việc nhầm cương vị sẽ
dẫn đến hiện tượng “nói cho sướng mồm”, ai cũng có thể phát ngôn như ở nơi vô
cương vô pháp. Nay anh ba hoa khoác lác được việc này thì mai anh lại ba hoa
khoác lác việc khác. Trong khi đó, xã hội luôn có kỷ cương, trật tự; pháp luật
điều chỉnh hành vi của mọi cá nhân, tổ chức. Thứ ba, phát ngôn bừa bãi lâu
dần rất dễ hình thành ảo tưởng quyền lực, tự huyễn hoặc mình có quyền lực. Nguy
hiểm hơn, có nhiều đối tượng nhầm cương vị theo kiểu cố tình. Thực chất là họ
tìm mọi cách để đạt được lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm đằng sau đó bằng sự tác
động vào dư luận. Đây là hiện tượng không mới nhưng vẫn đang diễn biến phức
tạp.
Những cá nhân phát ngôn nhầm cương vị
tạo ra dư luận xã hội rất xấu, gây mất trật tự an ninh xã hội. Nếu họ là những
người nổi tiếng như nghệ sĩ, ca sĩ thì dễ khiến lớp trẻ trong xã hội bị ảnh
hưởng theo những trào lưu nói năng, suy nghĩ, hành động lệch chuẩn ấy. Nếu họ
là những người có sự ảnh hưởng về chính trị như nhà văn, nhà báo, luật sư, cán
bộ, đảng viên, người hoạt động chính trị... thì rất dễ bị các thế lực phản động
lôi kéo, mua chuộc dẫn đến sa ngã. Những phát ngôn của họ còn là cơ hội để các
thế lực thù địch xuyên tạc, kích động chống phá Đảng, Nhà nước, làm giảm niềm
tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào chế độ, vào sự lãnh đạo của Đảng, sự
nghiêm minh của luật pháp.
3. Dưới góc độ pháp lý, mọi công
dân đều phải nói và làm trong khuôn khổ pháp luật. Công dân được làm những gì
pháp luật không cấm. Pháp luật Việt Nam ghi nhận quyền tự do ngôn luận, tự do
bày tỏ quan điểm, thái độ của cá nhân đối với các vấn đề xã hội. Tuy nhiên,
pháp luật cũng bảo vệ quyền, danh dự, nhân phẩm, uy tín của mọi công dân, bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi tổ chức, cá nhân. Điều 20, Hiến pháp năm
2013 quy định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp
luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm...”. Điều 34, Bộ luật Dân sự năm
2015 cũng quy định rõ: "Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả
xâm phạm và được pháp luật bảo vệ". Hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ
để xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá
nhân đương nhiên sẽ bị pháp luật điều chỉnh. Luật An ninh mạng quy định các
hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng, trong đó có: “Thông tin sai sự thật gây
hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế-xã hội, gây khó
khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm
quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác”. Bộ luật Hình sự
hiện hành quy định, hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm đến lợi
ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân... hình phạt
có thể tới 7 năm tù.
Đối với việc phát ngôn của cán bộ,
đảng viên, Đảng đã có đầy đủ các quy định yêu cầu mọi đảng viên chấp hành, đó
cũng là kỷ luật đảng. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng,
chỉnh đốn Ðảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức,
lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"
trong nội bộ đã quy định rất rõ điều này, cũng nhằm ngăn ngừa tình trạng đảng
viên suy thoái, rơi vào "tự diễn biến", "tự chuyển hóa”. Ở nhiều
văn bản như Quy định số 37-QÐ/TW ngày 25-10-2021 về những điều đảng viên không
được làm; Quy định số 69-QÐ/TW ngày 6-7-2022 về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên
vi phạm; mới đây nhất là Quy định số 144-QĐ/TW về chuẩn mực đạo đức cách mạng
của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới vừa được Bộ Chính trị ban hành đều
quy định rất rõ việc phát ngôn của đảng viên. Tinh thần chung của các văn bản
ấy đối với việc phát ngôn của đảng viên, đó là đảng viên không được nói, viết,
làm trái hoặc không thực hiện Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết,
chỉ thị, kết luận, quy định, quy chế, quyết định của Đảng; không nói,
viết, làm trái với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước; không làm những việc mà pháp luật không cho phép. Sở dĩ việc này
được Đảng quy định rất chặt chẽ với đảng viên bởi đảng viên là người ưu tú so
với quần chúng. Đảng viên phải gương mẫu trong lời nói, việc làm, có như vậy
mới lãnh đạo, mới tập hợp được quần chúng.
Chấp hành nghiêm kỷ luật, pháp luật,
trong đó có kỷ luật, pháp luật về phát ngôn là yêu cầu nghiêm túc và cần thiết
trong xã hội. Để làm tốt điều này, mỗi người nói chung, mỗi cán bộ, đảng viên
nói riêng phải tự rèn mình, tự soi mình, sửa mình. Nếu không đặt mình trong tổ
chức, trong khuôn khổ chung, không được tổ chức kiểm tra, giám sát, giúp đỡ,
thường xuyên chấn chỉnh thì không thể thực hiện tốt việc tự soi, tự sửa mình.
Sưu tầm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét