NHẬN DIỆN CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI VỀ QUAN HỆ

ĐỐI TÁC CHIẾN LƯỢC GIỮA VIỆT NAM VÀ HOA KỲ

 

 

Sau khi “Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được xác lập (năm 2013), đặc biệt trong bối cảnh Mỹ - Trung Quốc tăng cường cạnh tranh về quyền lực trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Trung Quốc ngày càng bộc lộ tham vọng chủ quyền tại Biển Đông, đã có nhiều quan điểm về khả năng Việt - Mỹ trở thành Đối tác chiến lược được đưa ra. Những quan điểm này đều xoay quanh các nội dung chính và sau đây là một số ví dụ:

- Một là, Việt Nam cần nhanh chóng xác lập quan | hệ “Đối tác chiến lược” với Mỹ để đối phó với những tham vọng của Trung Quốc tại Biển Đông.

Trang tin BBC ngày 17/9/2019, có bài viết:“Việt Nam đã sẵn sàng nâng tầm đối tác chiến lược với Mỹ?”. Tiêu đề bài viết cũng là nhận định của ông Prashanth Parameswaran, biên tập viên cao cấp tờ “The Diplomat” (Nhật Bản), tạp chí chuyên về an ninh và chính sách đối ngoại châu Á - Thái Bình Dương. Theo ông Prashanth Parameswaran: “việc nâng tầm quan hệ Việt - Mỹ CÓ ý nghĩa lớn với các nhà hoạch định chính sách cả hai nước khi phản ánh nỗ lực của Washington trong việc mở rộng mạng lưới các đồng minh và đối tác tại châu Á - Thái Bình Dương và tầm quan trọng của Việt Nam trong mạng lưới này, đồng thời nhấn mạnh cơ hội và thách thức mà Hà Nội phải cân nhắc”.

Trên tờ Asia Times ngày 28/5/2019, Tiến sĩ về quan hệ quốc tế Đoàn Xuân Lộc - nhà nghiên cứu tại Viện chính sách toàn cầu (Anh) có đăng bài: “Việt - Mỹ đã hợp tác chiến lược nhiều mặt, trừ tên gọi”. Trong bài viết, ông Đoàn Xuân Lộc phân tích: “sự hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông là một trong các yếu tố chính để Việt Nam tìm cách thắt chặt quan hệ với Mỹ, đặc biệt trong an ninh quốc phòng. Mặc dù vẫn có những khác biệt nhất định, đặc biệt là về các quyền tự do chính trị và nhân quyền, lợi ích chiến lược của Mỹ và Việt Nam ngày càng phù hợp với nhau. Đối với Việt Nam, mối quan hệ với Mỹ hiện tại về cơ bản là chiến lược trong nhiều lĩnh vực quan trọng, như an ninh và quốc phòng, mặc dù về tên gọi nó mới chỉ là quan hệ đối tác toàn diện”.

Tờ “The Diplomat” ngày 21/9/2019 đăng bài “Việt Nam có thể hướng về Mỹ sau căng thẳng với Trung Quốc" của Christopher Sharman, chuyên gia nghiên cứu của Viện Hoover, Đại học Stanford, nguyên Tùy viên Hải quân tại Đại sứ quán Mỹ ở Hà Nội, Có đưa ra dự báo: “Chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam dự kiến vào cuối năm nay sẽ tạo động lực cho Bộ Quốc phòng Việt Nam thúc đẩy hợp tác quan hệ quốc phòng toàn diện với Mỹ, trong đó có thể bao gồm các thỏa thuận hợp tác quốc phòng chiến lược mới, ủng hộ tàu sân bay Mỹ thăm cảng Việt Nam lần thứ hai, hoặc cam kết cử tàu tham gia tập trận Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC) vào năm tới”. Mặc dù dự báo đen là không hoàn toàn chính xác, nhưng nó chứa dựng thông điệp ám chỉ Việt Nam đang hướng tới Các lập quan hệ “đối tác chiến lược” với Hoa Kỳ để đối phó với những tham vọng của Trung Quốc tại Biển Đông.

- Hai là, Mỹ đã “bật đèn xanh” và sẵn sàng ký “đối tác chiến lược” với Việt Nam.

Ông Nguyễn Quang Dy, một nhà ngoại giao đã nghỉ hưu và là Harvard Nieman Fellow (1993), là nhà nghiên cứu độc lập và nhà báo tự do tại Hà Nội đưa thông tin, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper, trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 11/2019 đã nói chuyện tại Học viện Ngoại giao Việt Nam: “Mỹ kiên quyết chống lại sự đe dọa của bất cứ nước nào đòi chủ quyền lãnh thổ hay vùng biển và kêu gọi chấm dứt sự bắt nạt và các hành động phi pháp gây tác động tiêu cực đến các nước ASEAN ven biển... Chúng tôi sẽ tiếp tục ủng hộ nỗ lực của các nước đồng minh và đối tác, nhất là Việt Nam, để đảm bảo tự do hàng hải và cơ hội phát triển kinh tế khu vực”. Thông tin này đã hàm ý về sự“bật đèn xanh” và sẵn sàng ký “đối tác chiến lược” với Việt Nam của Mỹ.

- Ba là, Việt Nam đã để lỡ cơ hội xác lập “Đối tác chiến lược” với Mỹ

Giáo sư Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Australia trong bài: “Việt - Mỹ vì sao chưa là đối tác chiến lược?” đã nhận định: “Trước khi Tuyên bố chung giữa Tổng thống Obama và Chủ tịch nước Trương Tấn Sang được công bố, dư luận rộng rãi thường cho rằng Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ nâng cấp quan hệ song phương lên tầm đối tác chiến lược, lần đầu tiên được đề xuất bởi Ngoại trưởng Hillary Clinton trong chuyến thăm Hà Nội hồi năm 2010”. Phân tích của Giáo sư Carl Thayer Có hàm ý Việt Nam đã để lỡ cơ hội xác lập “đối tác chiến lược” với Mỹ.

Trước tình trạng cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc đang leo thang thời gian qua, Trung tâm Dự báo Chiến lược (Stratfor-Mỹ) đánh giá:“Chính sách của Hà Nội phù hợp với chiến lược hợp tác lâu dài với các cường quốc bên ngoài để đối trọng lại Bắc Kinh và tránh né trực tiếp những thách thức từ nước láng giềng phương Bắc. Nhưng khi Washington quay trở lại Đông Nam Á và Nhật Bản cũng háo hức theo đuổi một sự hiện diện lớn hơn trong vùng, thì cái xung lực khu vực của Việt Nam lại đặt đất nước này vào những đường gạch chéo của Bắc Kinh”. Đánh giá này hàm ý Việt Nam đã để lỡ cơ hội xác lập “đối tác chiến lược" với Mỹ.

Tóm lại, mặc dù còn những khác biệt về thể chế chính trị và nhân quyền trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ và Việt Nam đang cân nhắc lựa chọn giải pháp ngoại giao “cân bằng trong quan hệ với các nước lớn, nhưng đã có nhiều quan điểm, nhận định về khả năng hai nước nâng tầm mối quan hệ từ“Đối tác toàn diện”lên thành “Đối tác chiến lược” được đưa ra như đã nêu. Những quan điểm này đều xuất phát từ những góc nhìn và mục đích khác nhau, không thật sự phù hợp với lợi ích của Việt Nam, trái với chủ trương cân bằng trong quan hệ giữa các nước lớn, nhất là quan hệ giữa Mỹ với Trung Quốc của Đảng ta.

N.X.T