Cách mạng công nghiệp lần
thứ tư phát triển làm cho cơ cấu kinh tế thay đổi dẫn đến sự thay đổi cơ cấu xã
hội và cơ cấu xã hội - giai cấp. Xu hướng
giảm bớt lao động nông nghiệp, tăng thêm lực lượng lao động công nghiệp (đã
diễn ra trong thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa) do tác
động của khoa học và công nghệ diễn ra ngày càng mạnh mẽ hơn. Trong nông nghiệp, tính chất lao động
và trình độ kỹ thuật cũng đạt tới trình độ hiện đại. Đặc biệt cuộc cách mạng
trong lĩnh vực sinh học, kỹ thuật gen và việc ứng dụng ngày càng rộng rãi những
thành tựu khoa học và công nghệ vào nông nghiệp đã cho phép từng bước xóa bỏ sự
khác biệt giữa lao động công nghiệp và lao động nông nghiệp.
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
Tốc độ phát triển của các ngành mà đồng thời còn làm cho hoạt động phân công
lao động trong xã hội ngày một sâu sắc hơn, từ đó dẫn đến hệ quả của việc phân
chia ngành kinh tế thành nhiều ngành nhỏ, có nhiều ngành nghề mới xuất hiện
cùng với nhiều lĩnh vực kinh tế mới. Kết quả cuối cùng là làm cho cơ cấu kinh
tế được thay đổi theo chiều hướng tích cực. Cơ cấu ngành nghề, từ những ngành nghề cổ
truyền chuyển thành các ngành nghề có ưu thế, có sự độc quyền cao, bảo đảm lợi
nhuận cao, nhất là kinh tế số.
Việc áp dụng
những công nghệ hoàn toàn mới đã tạo điều kiện cho sản xuất phát triển theo
chiều sâu, giảm hẳn tiêu hao năng lượng và nguyên nhiên vật liệu, nâng cao chất
lượng sản phẩm và dịch vụ, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của sản xuất. Các ngành dịch vụ phát triển như: dịch vụ sản xuất, dịch vụ công nghiệp, dịch vụ du lịch (ngành
công nghiệp không khói).
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay làm thay đổi cơ cấu giai cấp công nhân cả
về số lượng, chất lượng,
tính chất lao động và mức thu nhập. Công nhân lao động trực tiếp giảm, lao
động gián tiếp tăng; trình độ ngày càng được nâng cao, như ở Nhật Bản 90% công
nhân có trình độ đại học; từ lao động cơ bắp chuyển thành lao động kỹ thuật,
lao động trí tuệ; xuất hiện nhiều loại hình công nhân như: công nhân áo trắng, công nhân áo xanh, công nhân áo
vàng… Về số lượng: thế kỷ XIX trên thế giới có 19 triệu công
nhân, nay gần 2 tỷ công nhân.
Cách mạng công nghiệp lần
thứ tư hiện nay làm cho lao động trí óc, lao động chân tay, nông thôn và thành
thị xích lại gần nhau.
Do đó tỉ lệ thất nghiệp và nguy cơ thất nghiệp của công nhân cũng
tăng lên. Trong cuộc khủng hoảng kinh tế vừa qua của các nước Mỹ, Nhật Bản,
Anh, Châu Âu và Trung Quốc, số người thất nghiệp lên tới hàng chục triệu người;
phân hóa giàu nghèo giữa các giai cấp, tầng lớp diễn ra nhanh chóng hơn, làm
cho số dân ở đô thị và các khu công nghiệp gia tăng nhanh chóng kéo theo hàng
loạt các vấn đề cần phải giải quyết về công ăn việc làm, thu nhập.
C.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo: Sự phát triển của đại công nghiệp tư bản
chủ nghĩa ngày càng làm phá sản hàng loạt những người sản xuất nhỏ, ngày càng
tập trung tư liệu sản xuất vào tay các nhà tư bản, làm cho đội ngũ những người lao
động làm thuê ngày càng đông.
Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư không giúp cho xã hội tư bản khắc phục được những mâu
thuẫn cơ bản, vốn có của nó, trái lại càng làm cho những mâu thuẫn đó tích tụ
và ngày càng gay gắt hơn. Ngược lại, vấn đề thất nghiệp cũng đang là một vấn đề
xã hội phức tạp ở các nước xã hội chủ nghĩa. Nhưng mục đích và bản chất của chủ
nghĩa xã hội là hướng tới cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người lao động. Sự tồn
tại những người thất nghiệp là do trình độ thấp kém về kinh tế, tài chính chưa
đủ điều kiện tạo ra nhiều chỗ làm việc để thu hút hết người có sức lao động,
mặt khác cũng phải tính đến cả sự yếu kém
trong việc quản lý kinh tế - xã hội của nhà nước và các ngành kinh tế mà chủ
nghĩa xã hội đang từng bước khắc phục, giải quyết. Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, việc ứng dụng những
thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại cho phép rút ngắn thời gian lao động,
tăng thêm chỗ làm việc, giải quyết triệt để vấn đề thất nghiệp và không ngừng
nâng cao đời sống của nhân dân lao động.
Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư còn tác động sâu sắc đến cơ cấu dân cư nông thôn và đô
thị theo xu hướng tăng nhanh dân số đô thị. Điều đó cũng đặt ra nhiều vấn đề xã
hội phải giải quyết thỏa đáng hiện nay.