“Bình mới rượu cũ”: Chính sách của Chính quyền Biden đối với Biển Đông

 

Nam Hải và Đài Loan là hai vấn đề được các thành viên phụ trách an ninh và đối ngoại của Chính quyền Biden thảo luận nhiều nhất trong chính sách đối với Trung Quốc. Khi nói về vấn đề an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và Trung Quốc, Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan dường như đều đề cập đến Nam Hải. Giới học thuật ở trong và ngoài nước Trung Quốc đều nhất trí cho rằng chính sách của Chính quyền Biden đối với Nam Hải không có nhiều khác biệt so với chính quyền tiền nhiệm, cả hai đều coi hành động của Trung Quốc ở Nam Hải là thách thức đối với lợi ích của Mỹ ở khu vực này. Mặc dù vậy, chính sách của Chính quyền Biden đối với Nam Hải vẫn cho thấy một số đặc điểm mang tính cá nhân:

Một là, lôi kéo các đồng minh và đối tác trong khu vực. Ngày 27/1, khi cuộc điện đàm với người đồng cấp Philippines Teodoro Locsin Jr., Ngoại trưởng Blinken cho biết Mỹ không chấp nhận yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Nam Hải vượt quá những gì mà luật pháp quốc tế cho phép và sẽ cùng với các nước Đông Nam Á chống lại sức ép đến từ Trung Quốc. Ngày 16/2, trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Indonesia Retno Marsudi, Blinken cũng tái khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN, muốn duy trì Nam Hải tự do và cởi mở. Kể từ khi xảy ra sự kiện đá Ba Đầu hồi cuối tháng 3 đến nay, nhiều quan chức cấp cao của Mỹ đều lần lượt đưa ra tuyên bố công khai ủng hộ Philippines. Từ khi nhậm chức, trong các cuộc điện đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Philippines và Indonesia, Austin đều bày tỏ sự quan tâm đến tình hình Nam Hải.

Hai là, đưa vấn đề Nam Hải vào khuôn khổ đa phương. Ngày 30/3, trong cuộc họp báo trước Đối thoại cố vấn an ninh quốc gia Mỹ - Nhật - Hàn, người phát ngôn Nhà Trắng đã bày tỏ mối quan ngại về vấn đề an ninh ở Nam Hải và các khu vực khác. Phát biểu trong một cuộc họp báo sau Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của Đối thoại an ninh 4 bên (Bộ tứ) gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia vào ngày 12/3, Sullivan tuyên bố vấn đề Nam Hải là một vấn đề khu vực quan trọng, nhà lãnh đạo của nhóm Bộ tứ đã thảo luận các nội dung như tự do hàng hải và tự do không bị ép buộc ở Nam Hải và Đông Hải (biển Hoa Đông). Ngày 5/5, Hội nghị ngoại trưởng Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) đã ra thông cáo bày tỏ sự quan tâm đến tình hình ở Đông Hải và Nam Hải, cho rằng phán quyết mà Tòa Trọng tài về Nam Hải đưa ra ngày 12/7/2016 theo Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) là cột mốc quan trọng và cơ sở có lợi để giải quyết tranh chấp ở Nam Hải.

Ba là, duy trì các hoạt động quân sự ổn định. Sau khi Biden lên nắm quyền, tàu chiến và máy bay quân sự của Mỹ vẫn tiếp tục duy trì các hoạt động ở Nam Hải. Tính đến nay, Chính quyền Biden đã thực hiện 3 hoạt động tự do hàng hải, trong khi Trump không thực hiện hoạt động nào trong 5 tháng đầu cầm quyền, điều này cho thấy Chính quyền Biden sẽ thực hiện thường xuyên hoạt động này: ngày 5/2, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS John S.McCain đi vào vùng biển Tây Sa (Hoàng Sa); ngày 17/2, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Russell tiến vào Nam Hải để thực hiện hoạt động tự do hàng hải ở quần đảo Nam Sa (Trường Sa); ngày 20/5, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Curtis Wilbur tiến vào vùng biển Tây Sa. Bên cạnh đó, Mỹ và các đồng minh vẫn duy trì các cuộc tập trận thường xuyên ở xung quanh Nam Hải. Ngày 23/1, nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt đã đi qua eo biển Bashi ở phía Nam Đài Loan và tiến vào Nam Hải để tập trận; ngày 9/2, nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt và USS Nimitz đã tổ chức cuộc tập trận tàu sân bay kép ở Nam Hải; ngày 4/4, nhóm tàu sân bay USS Theodore Roosevelt tiến vào Nam Hải qua eo biển Malacca; từ ngày 6 - 7/4, nhóm tàu USS Theodore Roosevelt và lực lượng Không quân Hoàng gia Malaysia đã tổ chức tập trận ở Nam Hải; từ ngày 12 - 23/4, Mỹ và Philippines tái khởi động cuộc tập trận quân sự chung “Vai kề vai” bị hủy bỏ vào năm 2020 do dịch bệnh COVID-19. Theo số liệu của Bộ Quốc phòng Trung Quốc, kể từ khi chính quyền mới lên cầm quyền, tần suất hoạt động của tàu chiến Mỹ trong vùng biển của Trung Quốc đã tăng hơn 20% so với cùng kỳ năm trước và tần suất hoạt động của máy bay trinh sát đã hơn 40%.

Bốn là, nhấn mạnh sự tham gia và ủng hộ của các đồng minh và đối tác ngoài khu vực. Trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, trong bài viết đăng trên tạp chí Foreign Affairs, Biden đã trình bày quan niệm chính trị và chủ trương chính sách của mình về chính sách đối nội và đối ngoại. Về việc ứng phó với Trung Quốc, ông nói: “Trung Quốc là một thách thức đặc biệt, biện pháp hiệu quả nhất để ứng phó với thách thức này là thiết lập mặt trận thống nhất giữa Mỹ với các đồng minh và đối tác nhằm chống lại Trung Quốc. Hiện nay, việc liên kết với các nước khác bằng ý thức hệ và giá trị quan để giành chiến thắng trong cuộc chiến chống Trung Quốc đã trở thành mục tiêu chiến lược chính của Mỹ trong chính sách đối với Trung Quốc. Ngay sau khi nhậm chức, Biden đã bắt đầu triển khai đối thoại với lãnh đạo của các nước đồng minh, liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của mặt trận đồng minh, và các hành động mà đồng minh của Mỹ thực hiện trong vấn đề Nam Hải đã chứng minh chiến lược liên kết với đồng minh để cùng đối phó với Trung Quốc đã có hiệu quả bước đầu. Một mặt, một số nước ngoài khu vực thường xuyên tổ chức các cuộc tập trận chung và cử tàu đi qua Nam Hải, làm xáo trộn an ninh khu vực. Đầu tháng 2, tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân SNA Emeraude cùng tàu hỗ trợ BSAM Seine của Pháp thực hiện hoạt động tự do hàng hải ở Nam Hải. Cũng trong tháng 2, Pháp lại cử một tàu tấn công đổ bộ và tàu hộ vệ đến Nam Hải để tăng cường hiện diện quân sự. Ngoài ra, Anh và Đức cũng làm theo và cho biết sẽ cử tàu sân bay và tàu chiến đến vùng biển này trong năm nay. Mặt khác, lấy lý do có sự kiện 9 điểm nóng, liên tục đưa ra các tuyên bố liên quan đến Nam Hải để can thiệp vào vấn đề của khu vực. Ngày 17/4, tuyên bố chung được đưa ra sau cuộc gặp giữa Tổng thống Biden và Thủ tướng Yoshihide Suga tại Nhà Trắng đã phản đối các hoạt động và yêu sách chủ quyền hàng hải bất hợp pháp của Trung Quốc ở Nam Hải. Đối với sự kiện đá Ba Đầu, ngày 24/4, người phát ngôn Liên minh châu Âu (EU) đưa ra tuyên bố về Nam Hải, cho rằng hoạt động của các tàu cỡ lớn của Trung Quốc gần đá Ba Đầu gây nguy hiểm cho hòa bình ổn định của khu vực này và có đề cập đến phán quyết của Tòa trọng tài năm 2016.