Quan hệ phân phối trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Việc nhận thức về quan hệ phân phối trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) cần phải đặt trong nhận thức tổng quát về mô hình nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (CNXH). Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa “là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước”.

Rõ ràng, mô hình kinh tế thị trường ở Việt Nam là sự dung hợp biện chứng giữa “cái chung” và “cái riêng”. Cái chung là nền kinh tế bị chi phối bởi các quy luật thị trường, cái riêng là được quyết định bởi những đặc trưng của CNXH, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. “Đó là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội, thể hiện trên cả ba mặt: Sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối”.

Như vậy, quan hệ phân phối nằm trong sự thống nhất hữu cơ của 3 mặt quan hệ sản xuất, phù hợp với mô hình kinh tế thị trường ở Việt Nam. Các mặt này có quan hệ biện chứng với nhau, nên hoàn thiện quan hệ phân phối cần phải đồng bộ với hoàn thiện các mặt còn lại. Nhận thức như vậy là hoàn toàn phù hợp với nguyên lý Mác - Lê-nin. Phân phối là phạm trù kinh tế chính trị cơ bản, phản ánh quan hệ xã hội trong việc phân chia các nguồn lực, của cải xã hội. Phân phối là một mặt cơ bản của quan hệ sản xuất. Đồng thời, phân phối là một khâu quan trọng trong quá trình tái sản xuất xã hội, gồm sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng. Sự thống nhất, liên thông các khâu bảo đảm cho quá trình tái sản xuất xã hội diễn ra không ngừng và liên tục.

Dưới tác động của các quy luật thị trường, việc phân phối phù hợp các nguồn lực trong nền kinh tế thị trường có vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả, tạo ra nhiều của cải, đáp ứng nhu cầu cá nhân và xã hội. “Thị trường đóng vai trò quyết định trong xác định giá cả hàng hóa, dịch vụ; tạo động lực huy động, phân bổ hiệu quả các nguồn lực; điều tiết sản xuất và lưu thông; điều tiết hoạt động của doanh nghiệp, thanh lọc những doanh nghiệp yếu kém”⁽³⁾. Mỗi chủ thể phát huy năng lực sáng tạo, tìm kiếm cơ hội, tận dụng tối ưu nguồn lực trên cơ sở tuân thủ đúng các quy luật thị trường, như quy luật giá trị, quy luật cung - cầu, quy luật cạnh tranh,... Sự đóng góp các nguồn lực, như trí tuệ, vốn, tư liệu sản xuất, tài sản,... vào sản xuất, kinh doanh sẽ được nhận những mức thu nhập tương xứng. Do đó, mức đóng góp các nguồn lực là một trong những căn cứ quan trọng trong việc thực hiện phân phối trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Việc hoàn thiện quan hệ phân phối phải thực hiện đồng bộ với hoàn thiện các mặt còn lại của quan hệ sản xuất, bảo đảm công bằng và tạo động lực cho phát triển, phù hợp với cơ chế thị trường, định hướng tới nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp nhằm đạt mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Mai Năm Mới