Tập trung xây dựng ba nền tảng thể chế, kinh tế, văn hóa, nâng cao hiệu quả, kết quả phòng, chống tham nhũng, tiêu cực - Phần 2

Ba nền tảng để hiện thực hóa bốn mục tiêu của công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Để hiện thực hóa mục tiêu cao nhất của công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là mỗi cán bộ, đảng viên “không thể”, “không dám”, “không cần” và “không muốn” tham nhũng, tiêu cực, thì các cấp, các ngành cần có kế sách chiến lược, đồng bộ, tổng thể, đột phá trên tất cả lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; trong đó, trọng tâm ở ba nền tảng: thể chế, kinh tế, văn hóa.

Thứ nhất, về thể chế:

Đầu tiên, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng cán bộ, đảng viên tham nhũng, tiêu cực, yêu cầu quan trọng là có một hệ thống thể chế chi tiết, chặt chẽ, bịt kín những lỗ hổng, sơ hở trong từng cơ chế, chính sách, pháp luật. Tham nhũng, tiêu cực là “bóng tối vươn theo quyền lực”, có sự gắn kết chặt chẽ với quyền lực, do người có chức, có quyền thực hiện. Ở nước ta, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, và nhân dân thực hiện quyền lực này bằng dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện thông qua các cơ quan dân cử; bất cứ ai được giao sử dụng quyền lực đều phải vì nhân dân phục vụ, chịu trách nhiệm trước nhân dân và dưới sự giám sát của nhân dân. Vì vậy, hơn lúc nào hết, mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ để không ai có thể lạm dụng, lợi dụng quyền lực nhằm trục lợi, phải “nhốt quyền lực vào trong lồng cơ chế”. Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 9-11-2022, của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, “Về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”, nêu rõ: Hoàn thiện cơ chế thực thi quyền lực nhà nước, xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của mỗi cơ quan và mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; nghiên cứu thành lập các thiết chế mới về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đến nay, hệ thống quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, trong đó có phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, một số quy định còn chưa thống nhất; việc tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn; việc chấp hành pháp luật nhìn chung chưa nghiêm; kỷ luật, kỷ cương có nơi còn bị xem nhẹ; xử lý vi phạm pháp luật chưa kịp thời, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe; cải cách hành chính, cải cách tư pháp chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh mới.

Trong những năm tiếp theo, yêu cầu, nhiệm vụ là phải đẩy mạnh việc rà soát, bổ sung, hoàn thiện quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trên tất cả lĩnh vực, khắc phục kịp thời sơ hở, bất cập trong quản lý, điều hành kinh tế, xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực đấu thầu, đấu giá, quản lý, sử dụng đất đai, tài chính; quy định thực hiện thanh toán, giao dịch không sử dụng tiền mặt... Về thể chế phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, tập trung hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, phát sinh nhiều khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh; cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực thi quyền lực của người có chức, có quyền, theo hướng quyền hạn đến đâu, trách nhiệm đến đó; phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm tập thể, cá nhân trong từng công đoạn giải quyết công việc và có chế tài xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm; thực hiện trách nhiệm giải trình bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch; cơ chế bảo vệ, khuyến khích người dân phản ánh, tố giác cán bộ, đảng viên tham nhũng, tiêu cực; cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; cơ chế kiểm tra, giám sát đối với cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên; phát huy hơn nữa vai trò của cơ quan dân cử, đại biểu dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, báo chí và nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực...

Trong thời gian tới, yêu cầu đặt ra là tiếp tục kết hợp chặt chẽ giữa phòng ngừa và phát hiện, đẩy mạnh xử lý nghiêm minh, kịp thời hành vi tham nhũng, tiêu cực; trong đó, quá trình xử lý tiến hành đồng bộ giữa kỷ luật của Đảng với kỷ luật hành chính của Nhà nước, kỷ luật của đoàn thể và xử lý hình sự; kỷ luật của Đảng được thực hiện trước, mang tính tiền đề để kỷ luật hành chính, đoàn thể và xử lý hình sự; kỷ luật của Đảng phải nghiêm hơn xử lý theo pháp luật. Mục đích của việc xử lý tham nhũng, tiêu cực là để cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, giáo dục, với phương châm “phòng ngừa là chính, phát hiện từ sớm, xử lý từ đầu không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn”, dùng kỷ luật nghiêm minh và giám sát nghiêm khắc để cán bộ, đảng viên biết giữ gìn, suy nghĩ thấu đáo trước khi thực hiện mọi hành động. Mặc dù xử lý cán bộ tham nhũng đưa đến tổn thất lớn về nhân sự, nhưng vì sự tôn nghiêm của kỷ luật đảng, pháp luật của Nhà nước, vì sự nghiệp chung, các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương phải quyết tâm thực hiện quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa; theo phương châm “kỷ luật một vài người để cứu muôn người”. Như vậy, với nhiều biện pháp chặt chẽ về thể chế, mỗi cán bộ sẽ “không thể”, “không dám” tham nhũng, tiêu cực.

Thứ hai, về kinh tế:

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” đã chỉ ra những nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Nguyên nhân khách quan đến từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, khoảng cách giàu - nghèo ngày càng được nới rộng giữa các tầng lớp, bộ phận xã hội. Nhiều thách thức, khó khăn, như dịch bệnh, lạm phát, suy thoái kinh tế,... tác động mọi mặt đến các nước trên thế giới. Bên cạnh đó, những yếu tố khách quan, như mức thu nhập, tiền lương còn bất cập khi so sánh thu nhập của người lao động cùng trình độ làm việc trong doanh nghiệp nhà nước, khu vực tư nhân, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài; đời sống của đa số cán bộ, công chức, viên chức còn nhiều khó khăn... đã và đang tác động, khiến cho một bộ phận cán bộ, đảng viên kém tu dưỡng sa vào chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, hẹp hòi, bị cám dỗ bởi các lợi ích vật chất, mà không làm tròn trách nhiệm, bổn phận của mình trước Đảng, trước nhân dân.

Vì vậy, một trong những chính sách rất quan trọng, có ý nghĩa lâu dài, tích cực trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là giải quyết vấn đề thu nhập một cách hợp lý. Theo đó, tập trung phát triển nền kinh tế năng động, nhanh và bền vững; phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; có thể chế quản lý hiện đại, cạnh tranh, hiệu lực, hiệu quả; từ đó, có đủ nguồn lực để nhanh chóng triển khai chủ trương cải cách chính sách tiền lương theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 21-5-2018, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII, “Về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp”, để nâng cao thu nhập, đãi ngộ, chất lượng cuộc sống, kết hợp với chính sách đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng cho cán bộ, công chức, viên chức. Cần nâng cao mức độ tự chủ về tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập, tạo điều kiện cải thiện và nâng cao thu nhập cho đội ngũ viên chức, nhất là trong lĩnh vực giáo dục, y tế, để mỗi cá nhân yên tâm công tác khi được thỏa mãn các nhu cầu cơ bản, mà không nhất thiết phải làm thêm, “kiếm thêm”; có chính sách hỗ trợ kịp thời đối với cán bộ, công chức, viên chức có hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Đồng thời, một yêu cầu quan trọng khác là thay đổi tư duy về tiền lương; lương cần được trả theo vị trí việc làm và năng suất, hiệu quả lao động; chi tiền lương không phải chỉ là chi cho hoạt động thường xuyên, mà còn là chi cho đầu tư phát triển, đầu tư nguồn lực con người, là nguồn lực nội sinh quan trọng, là động lực tăng trưởng kinh tế - xã hội, để mở ra chu kỳ kinh tế mới.

Thứ ba, về văn hóa:

Khi nói đến văn hóa là thường nói đến những gì tinh hoa, tinh túy nhất, được kết tinh, hun đúc thành những giá trị tốt đẹp, rất nhân văn, nhân ái, tiến bộ; ngược lại, những gì xấu xa, việc làm ti tiện, hành động phi pháp... là trái với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc ta. Với lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, đất nước ta đã có một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển. Nhận thức sâu sắc được vị trí, vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển của đất nước ta, trong Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943, Đảng ta đã coi “mặt trận văn hóa là một trong ba mặt trận (kinh tế, chính trị, văn hóa)”, hết sức coi trọng vai trò của công tác xây dựng văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước; trong đó, đặc biệt chú trọng xây dựng văn hóa trong xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần nhấn mạnh, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là cuộc đấu tranh ngay trong chính bản thân mỗi con người, trong mỗi cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương mình; vì vậy, cần khơi dậy, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp trong mỗi con người, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong mỗi cơ quan, tổ chức; xây dựng văn hóa, lối sống có lòng tự trọng, tự chủ, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, khẳng định, tôn vinh cái đúng, cái tích cực, cao thượng, nhân văn, đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, sai trái, tiêu cực trong toàn xã hội.

Để thực hiện hiệu quả các nội dung trên, trước hết, cần chú trọng xây dựng văn hóa từ trong Đảng và hệ thống chính trị, nêu cao tinh thần tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, khẳng định: “Văn hóa, đạo đức và lối sống lành mạnh phải được thể hiện trước hết trong mọi tổ chức đảng, nhà nước, đoàn thể, trong cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, trong từng đảng viên, hội viên. Sự gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên là yêu cầu quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng”.

Trong thời gian tới, các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp cần đẩy mạnh, nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, giáo dục, kiên trì xây dựng, thực hành văn hóa liêm chính, tiết kiệm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và toàn xã hội; xây dựng, hoàn thiện chuẩn mực đạo đức cách mạng của đảng viên, đạo đức công vụ, chuẩn mực của con người Việt Nam phù hợp với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc; gắn công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đưa nội dung phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào chương trình giáo dục quốc dân và đặc biệt là chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Phải kiên trì giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức về đức tính liêm khiết, chính trực, tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, có ý thức thượng tôn pháp luật, biết trọng liêm sỉ, giữ danh dự, biết xấu hổ khi bản thân và người nhà có hành vi tham nhũng, tiêu cực. Thực hiện tốt quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp; đồng thời, nêu cao tinh thần tự phê bình và phê bình, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, khuyến khích và bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám chịu trách nhiệm vì sự nghiệp chung. Xây dựng và duy trì nền văn hóa công vụ tiến bộ của mỗi ngành, cơ quan, đơn vị, góp phần bảo đảm tính chuyên nghiệp, trách nhiệm, minh bạch, hiệu quả trong thực thi nhiệm vụ. Người đứng đầu địa phương, cơ quan, đơn vị phải nêu cao tinh thần nêu gương, đảng viên phải gương mẫu hơn quần chúng, cán bộ phải gương mẫu hơn nhân viên, cán bộ giữ chức vụ càng cao càng phải gương mẫu.

Những kết quả tích cực, đáng ghi nhận trong thời gian qua là cơ sở, nền tảng để công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tiếp tục gặt hái nhiều thành công hơn nữa trong thời gian tới; đặc biệt, để mỗi cán bộ, đảng viên thực sự “không dám”, “không thể”, “không cần”, “không muốn” tham nhũng, thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Kết quả trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực sẽ góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, làm thất bại mọi âm mưu, hành động xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch, củng cố hơn nữa niềm tin yêu của cán bộ, đảng viên và nhân dân với Đảng, Nhà nước ta./.

Sưu tầm