Nhân danh hoạt động vì xã hội để vi phạm pháp luật: "Chiếc áo không làm nên thầy tu"

Những năm qua, các tổ chức, hội, nhóm xã hội đã có nhiều đóng góp vào việc giải quyết bài toán hài hòa tăng trưởng kinh tế với phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, hỗ trợ các nhóm yếu thế tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, đã xuất hiện tình trạng một số tổ chức, cá nhân lợi dụng mô hình, phương thức hoạt động này cũng như những kẽ hở của luật pháp trong công tác giám sát, quản lý các tổ chức, hội, nhóm để trục lợi, thực hiện mưu đồ cá nhân cũng như chống phá đất nước.

(Ảnh minh họa: TTXVN)

"CHIẾC ÁO KHÔNG LÀM NÊN THẦY TU"

Ngày 5/6/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố Hồ Chí Minh ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định khởi tố bị can, lệnh tạm giam đối với Hoàng Thị Minh Hồng, người sáng lập tổ chức CHANGE (hoạt động trong lĩnh vực môi trường ở Việt Nam) để điều tra về tội trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015.

Quá trình điều tra xác định Hoàng Thị Minh Hồng đã trốn thuế số tiền hơn 5,2 tỷ đồng. Bản thân bà Hồng đã thừa nhận sai phạm, có đơn xin và nộp khắc phục hậu quả để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Theo quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành, khung hình phạt cao nhất dành cho cá nhân có hành vi trốn thuế là từ 2 đến 7 năm tù, được áp dụng trong trường hợp cá nhân phạm tội trốn thuế với số tiền hơn 1 tỷ đồng trở lên (khoản 3 Điều 200).

Trước đó, các cơ quan chức năng đã khởi tố, xét xử một số cá nhân là đại diện hoặc đang làm việc trong các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp xã hội, trung tâm phúc lợi cộng đồng với cùng tội danh nêu trên như Mai Phan Lợi, Đặng Đình Bách, Ngụy Thị Khanh…

Đáng chú ý, trong các trường hợp này, bị can, bị cáo đều là người có học thức cao nhưng vì mục đích cá nhân, động cơ tư lợi, đã không kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật. Hành động vi phạm pháp luật của đối tượng đều diễn ra trong thời gian dài dưới nhiều thủ đoạn tinh vi. Thậm chí, có người còn là luật sư, giám đốc một trung tâm nghiên cứu pháp luật, nghĩa là hoàn toàn nhận thức rõ hành vi trốn thuế là trái với quy định của pháp luật, có thể gây hậu quả nghiêm trọng nhưng vẫn cố tình thực hiện. Điều này hoàn toàn đi ngược lại những giá trị mà tổ chức, doanh nghiệp của họ hằng theo đuổi.

Nếu cơ quan chức năng không phát hiện sai phạm kịp thời chắc chắn hành vi phạm tội sẽ còn kéo dài, gây thiệt hại lớn cho Nhà nước.

Tại tòa, trước những chứng cứ không thể chối cãi, nhiều bị cáo đã thành khẩn thừa nhận sai phạm và xin được khắc phục hậu quả. Xét thấy một số bị cáo có nhiều thành tích, bằng khen, giấy khen của các cơ quan chức năng, Tòa đã giảm nhẹ hình phạt, tạo điều kiện cho họ sửa chữa lỗi lầm, sớm hoàn lương.

Cụ thể, trong vụ án MEC, bị cáo Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương đều được giảm án 3 tháng tù, lần lượt nhận mức án 48 tháng tù và 30 tháng tù. Trong vụ án trốn thuế thu nhập cá nhân, bị cáo Ngụy Thị Khanh được giảm án còn 21 tháng tù (hiện tại, bà Khanh đã được trả tự do sau khi hoàn thành bản án).

Thiết tưởng không cần bàn luận thêm về những vụ án nêu trên khi các cơ quan chức năng đã thực hiện đúng trình tự, thủ tục tố tụng hình sự, xét xử đúng người, đúng tội, thể hiện tính nghiêm minh, công bằng của pháp luật Việt Nam. Các phiên tòa đều diễn ra công khai, nội dung, diễn biến vụ án đã được đăng tải đầy đủ trên các mặt báo.

Thế nhưng, một số tổ chức quốc tế thiếu thiện chí hoặc vì mục đích cá nhân tự cho mình quyền theo dõi, giám sát và bảo vệ nhân quyền vẫn tìm mọi lý lẽ hòng phủ nhận bản án, để rồi lái vụ việc theo hướng các cá nhân có liên quan "bị bỏ tù một cách bất công" vì "bảo vệ môi trường". Qua đó, các tổ chức nước ngoài cố tình khoác chiếc áo mang danh "tù nhân chính trị", "tù nhân lương tâm" lên những đối tượng bị bắt giữ về tội phạm hình sự, tài chính.

Đây thực chất là sự đánh tráo khái niệm nhằm thực hiện mưu đồ riêng cũng như che giấu tội danh, cổ súy cho những kẻ bị kết án và phải chấp hành hình phạt tù vì vi phạm pháp luật thành đối tượng liên quan vấn đề công lý và môi trường.

Theo dõi trên thực tế có thể thấy những chiêu trò cũ kỹ này thường được các tổ chức quốc tế thiếu thiện chí với Việt Nam thường xuyên sử dụng để biện minh cho một số đối tượng vi phạm pháp luật trước đây như Nguyễn Năng Tĩnh, Nguyễn Ngọc Ánh. Họ dựng chuyện hai đối tượng này đều bị bắt vì "đăng tải vấn đề thời sự liên quan đến ô nhiễm môi trường do Formosa gây ra", trong khi thực tế những người này phạm tội "làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" quy định tại Điều 117 Bộ luật Hình sự. Các tài liệu liên quan hai vụ án đều được cơ quan chức năng tiến hành thu thập, thẩm định, điều tra kỹ lưỡng trong một thời gian dài.

Và sau những ồn ào nhất thời, tính đến nay gần như không có một tổ chức, tờ báo chống cộng nào nhắc tên, hô hào đòi trả tự do cho Nguyễn Năng Tĩnh hay Nguyễn Ngọc Ánh.

Thực tế trong nhiều năm qua, một số đối tượng xấu, cơ hội chính trị đã ráo riết thực hiện chiêu trò lợi dụng quyền tự do lập hội được quy định trong Hiến pháp để mưu đồ cá nhân hoặc hướng lái, đánh lận bản chất vấn đề nhằm hình thành các tổ chức tự phát không theo quy định pháp luật.

Thông thường khi mới thành lập, các tổ chức này sẽ núp bóng những mục đích tốt đẹp, hoạt động phi lợi nhuận, thúc đẩy sự phát triển của xã hội... để tạo danh tiếng, tập hợp nhân lực, vật lực.

Sau khi đã ổn định, các tổ chức này sẽ đổi màu, thậm chí không chỉ dừng lại ở vấn đề dân sự mà còn móc nối với các tổ chức nước ngoài để can thiệp vào vấn đề chính trị. Mục đích cuối cùng mà chúng hướng tới là hình thành các tổ chức đối lập, âm mưu chống phá đất nước, lật đổ chế độ.

Cùng với đó, không khó để nhận diện hướng đến của các tổ chức phản động, thiếu thiện chí là nhằm chống phá, vu khống Đảng, Nhà nước Việt Nam, xuyên tạc, hạ thấp thành quả bảo đảm và thực thi quyền con người ở Việt Nam với các luận điệu quen thuộc như "Việt Nam vi phạm nhân quyền, bắt bớ, giam cầm tùy tiện, tuyên án nặng đối với các nhà báo, blogger, Facebooker, các nhà hoạt động xã hội, lãnh đạo của các tổ chức xã hội dân sự".

Các tổ chức quốc tế này còn thường xuyên hướng lái dư luận bằng việc dẫn lại bài viết, bình luận một chiều của những nhân vật bất mãn, cơ hội chính trị song lại xem đây là "nguồn cứ liệu tin cậy, những ý kiến công tâm, khoa học". Trên cơ sở đó, họ liên tục tung ra các bản phúc trình, kiến nghị gửi đến Liên hợp quốc, Liên minh châu Âu và các nước lớn nhằm vu khống, gây sức ép, can thiệp vào tình hình nội bộ của Việt Nam.

Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn nhất quán quan điểm lấy con người làm trung tâm của sự phát triển, phát triển vì con người, do con người. Trong đó, Nhà nước khuyến khích sự tham gia của các đoàn thể, tổ chức xã hội vào các hoạt động vì lợi ích quốc gia, dân tộc. Thực tế này không chỉ được đông đảo người dân đồng tình, ủng hộ mà còn được rất nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế thừa nhận, đánh giá cao.

Chẳng hạn, để ủng hộ các doanh nghiệp có mục tiêu hoạt động nhằm giải quyết vấn đề an sinh xã hội, Quốc hội đã ban hành quy định về loại hình doanh nghiệp xã hội tại Luật Doanh nghiệp năm 2014 và Luật Doanh nghiệp năm 2020. Các bộ, ban, ngành cũng tổ chức nhiều giải thưởng, cuộc thi về bảo vệ môi trường, hoạt động tình nguyện vì cộng đồng, vì xã hội... để kịp thời động viên, khuyến khích mọi người dân, tổ chức tham gia các hoạt động xã hội hữu ích cho đất nước, người dân này.

Chẳng hạn, Câu lạc bộ Thực hành Sống Xanh (Green Living Club) được vinh danh vì các hoạt động tuyên truyền, tập huấn, phổ biến các hoạt động thân thiện môi trường; xây dựng các hoạt động tổng vệ sinh, thu nhặt rác công cộng; trao tặng thùng phân loại rác; Câu lạc bộ Phụ nữ bảo vệ môi trường khu phố Hiệp Thắng (thị xã Dĩ An, thành phố Dĩ An, Bình Dương) với nhiều hành động ý nghĩa như xây dựng tuyến đường hoa, mô hình vườn rau sạch, vệ sinh, an toàn thực phẩm, qua đó góp phần quan trọng với việc thực hiện tốt tiêu chí "3 sạch" của cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" do Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phát động.

Hay nhóm Tình nguyện Niềm tin với dự án Nuôi em với mục tiêu hỗ trợ toàn diện cho trẻ em vùng cao. Để thực hiện dự án này, nhóm đã tổ chức, vận động hàng loạt chương trình tái chế rác thải như: Nhặt gốm hỏng lỗi, gom ve chai giấy vụn gây quỹ, gom bạt sự kiện che điểm trường nát khỏi gió mưa, bán đấu giá tác phẩm nghệ thuật làm từ sỏi, xây dựng trường học bằng gạch không nung...

Chính vì vậy, không hề có chuyện Nhà nước Việt Nam "thu hẹp không gian xã hội dân sự", "đàn áp do các hoạt động bảo vệ môi trường" như những lời vu cáo, bịa đặt.

Không hề có chuyện Nhà nước Việt Nam "thu hẹp không gian xã hội dân sự", "đàn áp do các hoạt động bảo vệ môi trường" như những lời vu cáo, bịa đặt.

Hiện tượng một số cá nhân, tổ chức lợi dụng kẽ hở trong các hoạt động thiện nguyện, hoạt động bảo vệ môi trường vì môi trường, vì cộng đồng không chỉ diễn ra tại Việt Nam mà nhiều nơi trên thế giới đều đã xuất hiện tình trạng này với những biểu hiện tinh vi, khó lường. Thực tế này đòi hỏi mỗi quốc gia đều cần có biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi lợi dụng đấu tranh vì quyền con người để tư lợi, vi phạm pháp luật bên cạnh ban hành các cơ chế thúc đẩy các hoạt động xã hội, bảo vệ môi trường, bảo vệ nhóm yếu thế…

Các nhà hoạt động môi trường ném sơn vào lối vào nhà hát opera La Scala nổi tiếng của Milan. (Ảnh: AFP)

BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG VÌ CỘNG ĐỒNG

Thực tế, không riêng tại Việt Nam, mặt trái của các tổ chức, hội nhóm xã hội đang là một vấn đề nóng được chính phủ nhiều quốc gia quan tâm, nhận diện khi tình trạng một số cá nhân đại diện cho các tổ chức này vi phạm pháp luật đến mức phải xử lý hình sự ngày càng gia tăng và phổ biến. Bởi lẽ dù các hoạt động điều tra, xét xử đều được tiến hành minh bạch trên tinh thần thượng tôn pháp luật nhưng vẫn vấp phải sự xuyên tạc, chống đối từ các tổ chức cực đoan, tự cho mình quyền giám sát, bảo vệ nhân quyền.

Thời gian qua, các cơ quan chức năng Hoa Kỳ đã ghi nhận một số cá nhân, tổ chức lợi dụng các hoạt động xã hội, từ thiện để gian lận tài chính, lừa đảo chiếm đoạt tài sản với số tiền ước tính có thể lên đến hàng trăm nghìn USD. Theo đó, ngày 31/5/2023, ba nhà hoạt động ở Atlanta (Hoa Kỳ) bị bắt vì cáo buộc rửa tiền và lừa đảo từ thiện.

Theo cơ quan điều tra bang Geogia, ba thành viên của Quỹ Đoàn kết Atlanta là Marlon Scott Kautz, Savannah D. Patterson và Adele MacLean đã gian lận số tiền mà họ quyên góp để bảo lãnh và thuê luật sư cho các bị can tham gia vụ bạo loạn xảy ra tại trung tâm huấn luyện cảnh sát và lính cứu hỏa Atlanta đầu năm nay.

Các điều tra viên cũng cho biết, họ tìm thấy bằng chứng liên quan của cả ba bị can này với các tội phạm tài chính, không liên quan hoạt động tài trợ người biểu tình của Quỹ Đoàn kết Atlanta.

Trước đó, ngày 10/3, các công tố liên bang Hoa Kỳ đã buộc tội lừa đảo đối với Monica Cannon-Grant và Clark Grant, những người thành lập tổ chức Bạo lực ở Boston (Violence of Boston - hội được xây dựng với mục đích chống các hành vi bạo lực, phân biệt đối xử với người da màu tại Boston), nâng tổng tội danh mà họ phải đối mặt lên con số 27.

Tổ chức của Cannon-Grant được thành lập từ năm 2017 nhưng chỉ thật sự nổi lên sau các hoạt động tưởng niệm George Floyd, công dân Mỹ gốc Phi bị sát hại ngày 25/5/2020. Trong thời gian xảy ra đại dịch COVID-19, Cannon-Grant và Clark Grant đã nhận được khoảng 54.000 USD quỹ cứu trợ đại dịch, nhưng đã rút 30.000 USD để thanh toán khoản vay mua ô tô và hóa đơn bảo hiểm ô tô.

Họ cũng bị cáo buộc về hành vi lừa gạt Văn phòng ổn định nhà ở của Boston để nhận được 12.600 USD hỗ trợ tiền thuê nhà; nộp hồ sơ giả để chiếm đoạt số tiền hỗ trợ thất nghiệp lên đến 145.269 USD.

Nguy hiểm hơn, tại một số quốc gia châu Âu, nhiều tổ chức, hội nhóm xã hội đã và đang sử dụng số tiền gây quỹ của họ để tài trợ, âm mưu kích động bạo loạn, phá hoại cùng nhiều hoạt động tội phạm nghiêm trọng khác.

Thực tế này đòi hỏi chính phủ các quốc gia phải đưa ra nhiều biện pháp phòng ngừa và đấu tranh trấn áp mới, bao gồm tăng mức xử phạt hành chính và áp dụng án tù đối với một số tội phạm nghiêm trọng.

Tại Italia, Bộ trưởng Văn hóa Gennaro Sangiuliano tuyên bố các hành vi phá hoại của Letzte Generation tại đài phun nước La Barcacia ở Rome, ném sơn vào Nhà hát opera La Scala ở Milan sẽ bị phạt tiền từ 10.000 đến 60.000 euro theo đạo luật mới, bên cạnh áp dụng án phạt tù.

Tương tự, dự luật Trật tự công cộng được Anh công bố gần đây đã có quy định mới về việc hình sự hóa với các hành vi gây rối nghiêm trọng, ảnh hưởng đến người khác, tài sản công cộng và cảnh quan, nhân danh các hoạt động biểu tình. Với thiệt hại dưới 5.000 bảng Anh người phạm tội có thể đối mặt với mức án lên tới 10 năm tù.

Dự luật này được đưa ra nhằm đối mặt với các làn sóng gây rối nhân danh hoạt động chống biến đổi khí hậu và năng lượng hóa thạch diễn ra từ năm 2020 đến nay.

Tháng 4/2023, Tòa án Anh đã kết án hai thành viên Just Stop Oil (tổ chức bảo vệ môi trường Just Stop Oil được biết đến với nhiều hoạt động biểu tình quá khích tại Anh) với mức án tổng cộng là gần 6 năm tù về tội gây rối trật tự công cộng vì đã leo lên cầu Nữ hoàng Elizabeth II, buộc cảnh sát phải đóng cửa giao lộ Dartford trong 40 giờ.

Những vụ án nêu trên cho thấy tính chất phức tạp của các tổ chức, hội nhóm xã hội khi sự gia tăng nhanh chóng về số lượng cùng các hoạt động phủ khắp của họ trên nhiều lĩnh vực đã mang tới những thách thức cho cơ quan hành pháp ở nhiều quốc gia trong vấn đề giám sát, quản lý. Nhiều hội, nhóm chỉ quan tâm đến mục tiêu chiêu mộ thành viên mà bỏ qua hàng loạt những quy định quan trọng về phẩm chất, đạo đức của người ứng tuyển.

Bên cạnh đó, các tổ chức xã hội này dễ dàng nhận được nhiều khoản tiền tài trợ từ khắp nơi trên thế giới dưới nhiều hình thức giải thưởng, học bổng, gây quỹ cộng đồng trực tuyến, donate (ủng hộ)... Các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội như Facebook cũng cho phép tạo chiến dịch gây quỹ đối với những tổ chức phi lợi nhuận trên mạng xã hội với cam kết “chi trả toàn bộ phí xử lý thanh toán đối với tiền quyên góp cho tổ chức phi lợi nhuận trên Facebook”.

Do đó, một số tổ chức có ngân sách và nhiều khoản thu thường xuyên lên đến hàng nghìn cho đến hàng triệu USD. Mặc dù giữ số tiền giá trị như vậy nhưng các tổ chức này lại thiếu minh bạch trong hoạt động quản lý, thu, chi, kê khai thuế.

Không chỉ vậy, tình hình thế giới thời gian gần đây liên tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường cũng tạo ra nhiều khó khăn trong công tác quản lý hội, nhóm theo quy định của pháp luật. Cuộc khủng hoảng nhân đạo phát sinh do đại dịch COVID-19, mâu thuẫn sắc tộc, chiến tranh,... khiến cho nhu cầu thiện nguyện, hỗ trợ xã hội, bảo vệ các nhóm đối tượng yếu thế ngày một nhiều. Kéo theo đó, hiện tượng cá nhân, tổ chức lợi dụng các hoạt động xã hội, thiện nguyện để vi phạm pháp luật có chiều hướng gia tăng, nổi lên là các hành vi lừa đảo, rửa tiền, trốn thuế, xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng và nghiêm trọng hơn cả là xâm phạm an ninh quốc gia.

Dù không thể phủ nhận những ưu điểm, mặt tích cực mà tổ chức, hội nhóm xã hội đem lại với cộng đồng, xã hội, các quốc gia đều cần phải đánh giá đầy đủ những mặt tối, hạn chế nảy sinh trong những hoạt động này. Trên bình diện quốc tế, các tổ chức liên chính phủ, liên minh đa quốc gia và những nước lớn cần có cái nhìn công tâm, đánh giá cẩn trọng trước các văn bản nhân danh báo cáo nhân quyền để bao che, dung túng cho các tội phạm hình sự, tài chính, kinh tế.

Những năm qua, để xóa bỏ vướng mắc và hiểu lầm chung quanh vấn đề nhân quyền, Việt Nam đã có nhiều đóng góp trực tiếp vào công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên toàn thế giới, vốn là một trong ba nhiệm vụ trụ cột của Liên hợp quốc.

Minh chứng rõ nét nhất thể hiện qua sự hợp tác chặt chẽ, có trách nhiệm của Việt Nam trong các hoạt động của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc từ khi cơ quan này được thành lập. Ngày 11/10/2022, Việt Nam lần thứ hai trúng cử Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc.

Ngày 27/2, tại phiên họp cấp cao Khóa họp thường kỳ lần thứ 52 của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang tiếp tục khẳng định, phương châm tham gia Hội đồng Nhân quyền của Việt Nam là “Tôn trọng và hiểu biết. Đối thoại và hợp tác. Tất cả các quyền con người cho tất cả mọi người”.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng chủ động phát huy các cơ chế trao đổi, đối thoại, hợp tác song phương về quyền con người với Liên minh châu Âu (EU) và các nước lớn theo hướng tăng cường hợp tác trên các vấn đề quyền con người mà các bên cùng quan tâm.

Ngày 19/6, tại Đối thoại Nhân quyền EU-Việt Nam diễn ra tại Hà Nội, thông cáo báo chí chính thức của EU nhận định “Hai phái đoàn Việt Nam và EU đều bày tỏ sự đánh giá cao về quan hệ đối tác giữa Việt Nam và EU, đặc biệt kể từ khi Hiệp định Thương mại tự do EU-Việt Nam (EVFTA) bắt đầu có hiệu lực từ tháng 8/2020 (...).

Những tiến bộ và phát triển liên quan đến bình đẳng giới, quyền trẻ em, quyền của người LGBT, cũng như liên quan đến việc chống nạn buôn bán người cũng được thảo luận chi tiết.

Việt Nam và EU ghi nhận vai trò quan trọng của các cơ quan truyền thông, các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác, cũng như sự cần thiết bảo đảm môi trường thuận lợi để họ có thể tham gia hiệu quả, bao gồm trong khuôn khổ Hiệp định chung về Đối tác và Hợp tác toàn diện giữa EU và Việt Nam (PCA) cũng như trong khuôn khổ EVFTA”.

Bên cạnh đó, các quốc gia cũng cần xây dựng cơ chế hợp tác trong phòng chống tội phạm xuyên quốc gia dưới vỏ bọc của các đoàn thể xã hội, tổ chức phi chính phủ hoạt động về bảo vệ môi trường và các quyền con người khác.

Đồng thời các cá nhân, tổ chức, hội nhóm hoạt động vì cộng đồng, xã hội cần nghiêm túc xác định rõ các mục tiêu, điều lệ và hành động luôn phải nằm trong khuôn khổ quy định pháp luật, kiên quyết loại bỏ những thành viên không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện tư lợi, ý đồ không trong sáng. Đây chính là nền tảng quan trọng giúp các hội, nhóm có thể đạt được những giá trị tốt đẹp, góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước./.

ST.