Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và những vấn đề đặt ra với thanh niên

Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là cuộc đấu tranh ngay trong chính bản thân mỗi con người, trong cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương mình. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định chỉ có những người với “bàn tay sạch”, “tấm lòng sạch” mới có đủ dũng khí để dọn sạch tàn dư của những thói hư tật xấu đã len lỏi vào một bộ phận cán bộ của chúng ta. Tham nhũng, tiêu cực (TN, TC) là những hiện tượng xã hội có tính lịch sử, gắn liền với nhà nước và quyền lực trong xã hội phân chia giai cấp. Nó tồn tại ở mọi quốc gia, hiện diện trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, không phân biệt chế độ chính trị, trình độ phát triển(1). Ở Việt Nam, trên lập trường của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thực tiễn cách mạng, đấu tranh phòng, chống tham TN, TC được xác định là một trụ cột trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị. Mới đây, trong cuốn sách Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng là một việc làm cần thiết, tất yếu, là một xu thế không thể đảo ngược”(2). QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG TA VỀ ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG, TIÊU CỰC Quan điểm của Đảng về đấu tranh phòng, chống TN, TC là hệ thống những tư tưởng, định hướng mang tính chiến lược cho công cuộc phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi TN, TC nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước, các tổ chức và của công dân, góp phần giữ ổn định và phát triển của toàn xã hội. Từ sau đổi mới, Đảng ta có nhiều nhận thức sâu sắc về phòng, chống TN, TC. Đặc biệt từ Đại hội XI tới nay, hệ thống quan điểm của Đảng về sự nghiệp đấu tranh phòng, chống TN, TC có những bước tiến lớn, toàn diện, mang nhiều dấu ấn của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị. Các quan điểm này thể hiện qua hệ thống Nghị quyết Đại hội Đảng các thời kỳ, Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cùng nhiều kết luận, chỉ thị quan trọng được Tổng Bí thư tổng kết trong cuốn sách Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh”. Có thể khái quát quan điểm của Đảng về đấu tranh phòng, chống TN, TC qua các nội dung: Thứ nhất, đây là yêu cầu tất yếu, khách quan, là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn vong của Đảng và chế độ. Công tác tổng kết lý luận và thực tiễn của đời sống chính trị trên thế giới đã khẳng định sự tồn tại khách quan, mang tính quy luật của TN, TC. Nó là “khuyết tật bẩm sinh” của quyền lực. Các quốc gia tồn tại và phát triển vững mạnh đều quan tâm và tiến hành đấu tranh phòng, chống tham nhũng có hiệu quả(3). Chừng nào còn quyền lực nhà nước, còn sự phân chia giai cấp, đấu tranh phòng, chống TN, TC còn chưa dừng lại, đòi hỏi nỗ lực bền bỉ của mọi thể chế chính trị. Ngay từ những ngày đầu cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt chú trọng tới công tác xây dựng đạo đức, phẩm chất của đội ngũ cán bộ. Người nhấn mạnh, tư cách một người cách mệnh phải cần, kiệm, nói thì phải làm, ít lòng tham muốn về vật chất; chủ nghĩa cá nhân là bệnh mẹ đẻ ra trăm thứ bệnh con nguy hiểm, là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tham nhũng - căn bệnh nguy hiểm nhất, hành động xấu xa, tội lỗi, đê tiện nhất. TN, TC làm tổn thương trực tiếp tới tình cảm và niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Xét cho cùng, điều giá trị nhất của một Đảng cầm quyền chính là niềm tin của nhân dân. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, đặc biệt là từ công cuộc đổi mới và sau Hội nghị Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII(4), đấu tranh phòng, chống TN, TC là một trong những nội dung trọng tâm của hoạt động xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị. Tổng kết quá trình nhận thức của Đảng về hoạt động này, Văn kiện Đại hội XIII khẳng định, đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống tham nhũng, quan liêu, làm trong sạch đội ngũ đảng viên là một nội dung quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Sau hơn 35 năm đổi mới, chúng ta càng nhận rõ đây là “một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng, củng cố hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc”(5). Thứ hai, kiên quyết, kiên định, kiên trì, đấu tranh trực diện, không khoan nhượng với TN, TC. Đây là điều kiện quan trọng để bảo đảm bản chất giai cấp của Đảng - đội tiền phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam. Đồng thời thể hiện quyết tâm cao, nỗ lực lớn và phương pháp đúng; không chủ quan, nóng vội; không né tránh, cầm chừng, thỏa mãn; phải tiến hành thường xuyên, “không nghỉ”, “không ngừng”. Từ Đại hội XI (2012) tới nay, quan điểm quyết liệt đấu tranh phòng, chống TN, TC được thể hiện trên nhiều phương diện: Một là, Đảng lấy phương châm nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, khách quan, không nể nang, né tránh để kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí. Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/12/2012 nêu rõ “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí vẫn chưa đạt yêu cầu và mục tiêu đề ra... Tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp”(6). Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII tiếp tục khẳng định tình trạng suy thoái, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước(7), coi đây là “một nguy cơ trực tiếp đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ”(8). Hai là, phòng, chống TN, TC là công việc khó khăn, phức tạp, là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của Ðảng, Nhà nước và nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Do đó, các nhiệm vụ, giải pháp phải được tổ chức triển khai đồng bộ, trong đó, Đảng chủ trương thành lập cơ quan chuyên trách về phòng, chống TN, TC thay thế cho Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống tham nhũng trực thuộc Chính phủ trong giai đoạn trước. Việc thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, trực thuộc Bộ Chính trị, do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng Ban Chỉ đạo nhằm góp phần khắc phục những hạn chế trong mô hình trước đây, phù hợp với nhiệm vụ phòng, chống “giặc nội xâm” trong bối cảnh mới. Theo đó, công tác phát hiện và xử lý TN, TC được chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả, tạo bước đột phá, khẳng định quyết tâm rất cao của Đảng, Nhà nước: “Không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào”(9). Ba là, không khoan nhượng, không thoả hiệp trong đấu tranh phòng, chống TN, TC. Điều này được thể hiện rất rõ qua Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương khoá XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”. Cùng với việc nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát kịp thời phát hiện TN, TC từ sớm, từ xa, Đảng xác định phải triển khai quyết liệt, toàn diện, đồng bộ việc xử lý nghiêm minh đối với cán bộ, đảng viên suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, không phân biệt chức vụ, sai phạm đến đâu, xử lý đến đó(10). Đẩy nhanh tiến độ xác minh, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, xử lý các vụ việc liên quan đến tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, nhất là những vụ án, vụ việc do Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống TN, TC theo dõi, chỉ đạo... Thứ ba, đấu tranh quyết liệt, không khoan nhượng, xử lý nghiêm minh nhưng rất nhân văn. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định đấu tranh phòng, chống TN, TC được tiến hành trên tinh thần quyết liệt, không khoan nhượng song cũng rất nhân văn, thấu tình, đạt lý, đáp ứng sự mong đợi của nhân dân(11). Quan điểm này đã trở thành một tư tưởng chủ đạo, khẳng định sự chính nghĩa của công cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC. Tính nhân văn được thể hiện: Nhân văn trong mục tiêu. Đảng luôn nhất quán với quan điểm mục tiêu của đấu tranh phòng, chống TN, TC là làm cho Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, đội ngũ cán bộ, đảng viên kỷ cương, liêm chính, để phát triển đất nước(12), để phụng sự nhân dân, củng cố niềm tin trong Đảng và nhân dân; tuyệt đối không phải là đấu tranh giữa các phe cánh hay đấu đá nội bộ. Việc phải xử lý cán bộ, tổ chức sai phạm là việc rất đau xót, tựa như việc một người phải tự tay cắt đi những khối “ung nhọt” trên cơ thể của mình, nhưng là việc nên làm, cần phải làm, chắc chắn phải làm. Nhân văn trong phương châm xử lý. Đảng chủ trương kết hợp nhuần nhuyễn, hài hoà giữa “xây” và “chống”(13). “Xây” là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược, lâu dài; “chống” là nhiệm vụ, quan trọng, cấp bách. Đề cao tính phòng ngừa, giáo dục như Tổng Bí thư Nguyễn Phúc Trọng đã khẳng định: “Tìm cách ngăn chặn, để làm sao đỡ phải đi xử lý, ngăn chặn được là tốt nhất, không xảy ra là tốt nhất”. Kỷ luật một vài người để cứu muôn người, truy tố một vụ để cảnh tỉnh cả một vùng, một lĩnh vực; từ đó để cảnh báo, răn đe, giáo dục, phòng ngừa là chính, nên cần phát hiện từ sớm, xử lý từ đầu, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn(14). Mục tiêu cao nhất của việc bảo đảm cơ chế “không thể”, “không dám”, “không muốn”, “không cần” tham nhũng chính nhằm để bảo vệ cán bộ, đảng viên. Nhân văn trên cơ sở các quy định của Đảng về kỷ luật đối với đảng viên, tổ chức đảng; các quy định của pháp luật. Theo đó, không phải muốn xử ai thì xử, ai không muốn xử thì không xử. Ai thân thích thì xử nhẹ; ai không thích thì xử nặng. Nhân văn ở chỗ xử lý đúng người, đúng tội, xử lý hợp tình, hợp lý trên cơ sở bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm sự thượng tôn của Hiến pháp và pháp luật. Các biện pháp kỷ luật Đảng, chế tài của pháp luật không nhằm hạ nhục, làm giảm uy tín, danh dự của cá nhân, tổ chức bị xử lý. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Thể chế về phòng, chống tham nhũng tiêu cực… cùng cơ chế kiểm soát quyền lực là yếu tố cơ bản, nền tảng, có tác dụng ngăn chặn từ gốc hành vi tham nhũng tiêu cực”. Theo đó, phải xác minh đến cùng, phân hoá trách nhiệm, cá thể hoá trách nhiệm, không xử lý trùm, vơ đũa cả nắm; đồng thời giúp người bị truy cứu nhận ra được lỗi lầm, biết ăn năn hối cải, biết cúi đầu nhận lỗi trước Đảng và nhân dân. Kỷ luật hay xử lý trách nhiệm pháp lý cũng nhằm giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ; cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn; cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ. Nhân văn trong chủ trương xây dựng cơ chế bảo vệ, khuyến khích những người làm công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện, xử lý tham nhũng cũng như với những người tố cáo, tích cực đấu tranh chống tham nhũng(15). Bên cạnh việc kiên quyết phát hiện, xử lý TN, TC, phải kiên trì giáo dục, quản lý, ngăn ngừa, răn đe, không để xảy ra TN, TC; đồng thời không ngừng nâng cao cảnh giác, đấu tranh với những âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, phần tử xấu lợi dụng đấu tranh phòng, chống TN, TC để kích động, chia rẽ, chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Thứ tư, trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt. Phòng, chống TN, TC bao gồm các hoạt động của hệ thống chính trị, các tổ chức xã hội và toàn thể nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, chặt chẽ, toàn diện, thường xuyên của Đảng, tạo thành thế trận trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt. Các nghị quyết Trung ương 4 khoá XI, XII và XIII đều khẳng định quan điểm nhất quán của Đảng ta: Kiên quyết, kiên trì thực hiện với quyết tâm chính trị cao; phát huy sự chủ động, sáng tạo và sức mạnh tổng hợp của chả hệ thống chính trị và nhân dân để đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi TN, TC... Tại Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021, Đảng tiếp tục khẳng định cần phải tạo sự gắn bó mật thiết với nhân dân, thực sự dựa vào nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trên cơ sở đó, xác định phải hoàn thiện cơ chế nhân dân tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; bảo vệ, khuyến khích nhân dân phản ánh, tố giác cán bộ, đảng viên TN, TC; thực hiện hiện quả phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI THANH NIÊN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Đảng ta luôn khẳng định thế hệ trẻ có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển của đất nước. Theo đó, Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn đặt niềm tin sâu sắc vào thế hệ trẻ. Với đặc tính trẻ trung, sôi nổi, năng động, sáng tạo, sục sôi nhiệt huyết, thanh niên Việt Nam đã và đang chứng tỏ vai trò rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước(16), từng bước trở thành lực lượng xung kích trong công cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC. Trên cơ sở những quan điểm của Đảng và chỉ dẫn của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt” trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, một số vấn đề đặt ra đối với thanh niên Việt Nam trong bối cảnh hiện nay là: Một là, dưới góc độ tổ chức Đoàn. Đoàn Thanh niên Cộng Sản Hồ Chí Minh (Đoàn) cần ý thức sâu sắc về vai trò đặc biệt quan trọng của mình trong công cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC do Đảng lãnh đạo. Với tư cách của một tổ chức chính trị - xã hội, Đoàn có trách nhiệm là một thành viên tích cực tham gia cuộc đấu tranh này. Một mặt, phải thực hiện đấu tranh phòng, chống TN, TC ngay chính trong nội bộ bộ máy; mặt khác, phải lãnh đạo, phát huy năng lực, trí tuệ của tuổi trẻ Việt Nam thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, phản biện xã hội, phát hiện các biểu hiện TN, TC để kịp thời ngăn chặn. Cùng với đó, Đoàn tích cực tham gia vào công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị từ sớm, từ xa. Trong giai đoạn hiện nay, trên nguyên tắc “đúng vai thuộc bài”, các tổ chức cơ sở đoàn cần thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ của mình, chú trọng hơn nữa công tác chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đoàn viên, thanh niên (ĐVTN). Trong đó, chú trọng tạo môi trường rèn luyện đạo đức và lý tưởng cách mạng cho ĐVTN trực tiếp cụ thể hoá các quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”, tích cực tham gia công tác đấu tranh phòng, chống TN, TC; phát huy vai trò xung kích tuổi trẻ, phát động các phong trào, chương trình thiết thực, tạo ra những nền tảng chính trị - tư tưởng vững chắc, định hình và bồi dưỡng tác phong, đạo đức cách mạng để ĐVTN trưởng thành, vững vàng, tham gia có hiệu quả vào cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC. Tổ chức đoàn các cấp cần phát hiện kịp thời những ĐVTN ưu tú, giới thiệu cho Đảng bồi dưỡng, kết nạp; giới thiệu cán bộ đoàn vào quy hoạch đào tạo, sử dụng cán bộ của Đảng, Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức kinh tế - xã hội. Bảo đảm không bỏ lọt nhân tài, đồng thời không để những phần tử cơ hội, vụ lợi, hám danh, hám quyền lực, mưu toan TN, TC, bè phát lọt vào trong bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị. Tổ chức đoàn các cấp phải là những “bộ lọc” quan trọng, góp phần hoàn thiện cơ chế ngăn chặn từ gốc TN, TC. Hai là, dưới góc độ cá nhân. Mỗi ĐVTN cần nhận thức sâu sắc trách nhiệm, bổn phận trong đấu tranh phòng, chống TN, TC. Cùng với quyền lợi, mỗi cá nhân có trách nhiệm tích cực tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, nâng cao phẩm chất, bản lĩnh chính trị, trở thành hạt nhân tích cực ở cơ quan, đơn vị và là thành viên tích cực của xã hội, phát huy, lan toả tinh thần tuổi trẻ xung kích, sáng tạo, trách nhiệm, gương mẫu trong công tác đấu tranh phòng, chống TN, TC. Cần bài trừ quan điểm cho rằng, tuổi trẻ chưa có vị trí tại cơ quan, đơn vị đồng nghĩa với việc chưa thể tham gia vào công tác đấu tranh phòng, chống TN, TC. Công tác này đến từ những điều rất nhỏ như mỗi cá nhân thực hiện đúng phê bình, tự phê bình; nghiêm chỉnh chấp hành các quy định, quy chế của cơ quan, đơn vị, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; tự giác tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong; sống có trách nhiệm với bản thân, với gia đình và cộng đồng… Cán bộ ĐVTN cần tích cực tham gia các hoạt động chuyên môn trực tiếp phòng, chống TN, TC, đồng thời tham mưu cho lãnh đạo đơn vị để đổi mới, nâng cao hiệu quả của công tác này. Đây chính là nền tảng vững chắc nhất để sau khi trưởng thành đoàn, trên cơ sở tư tưởng, đạo đức được rèn luyện, cùng với năng lực bản thân, nhiều đồng chí sẽ được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng, trực tiếp lãnh đạo cơ quan, đơn vị tham gia vào phong trào đấu tranh phòng, chống TN, TC. Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là cuộc đấu tranh ngay trong chính bản thân mỗi con người, trong cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương mình; liên quan đến lợi ích, tiền tài, chức vụ, danh vọng, uy tín của tổ chức, cá nhân. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định chỉ có những người với “bàn tay sạch”, “tấm lòng sạch” mới có đủ dũng khí để dọn sạch tàn dư của những thói hư tật xấu đã len lỏi vào một bộ phận cán bộ của chúng ta(17); “Tay đã nhúng chàm không thể chống tham nhũng”. Chính vì vậy, cán bộ nói chung và cán bộ trẻ nói riêng, trong đó có ĐVTN phải không ngừng trau dồi bản lĩnh và trí tuệ; luôn giữ một trái tim nhiệt huyết, đôi chân vững chắc và bàn tay sạch để “đứng vững, đứng thẳng và khước từ mọi sự cám dỗ tầm thường, giữ danh dự”