XÂY DỰNG HỆ GIÁ TRỊ QUỐC GIA, HỆ GIÁ TRỊ VĂN HOÁ VÀ CHUẨN MỰC CON NGƯỜI VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ MỚI

 

Đại hội XIII của Đảng đã xác định: tập trung xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới là nhằm bảo đảm tốt nhất cho văn hóa tham gia vào góp phần định hướng, đánh giá và điều chỉnh hành vi của xã hội trong các hoạt động chính trị, kinh tế, xã hội; là biểu tượng cho sự đoàn kết và gắn kết các tầng lớp, các giai cấp, các tôn giáo, các dân tộc, các thành phần kinh tế - xã hội khác nhau, tạo nên sự đồng thuận dân tộc, thống nhất ý chí và tình cảm của dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Lần đầu tiên, Đảng ta nêu lên thuật ngữ “hệ giá trị quốc gia” trong Văn kiện của Đảng. Nội hàm của nhiệm vụ, giải pháp này là tập trung hoàn thiện và triển khai xây dựng một hệ thống chuẩn mực giá trị văn hóa của quốc gia - dân tộc Việt Nam thời kỳ mới. Đó là yêu cầu khách quan và hết sức cần thiết, đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới, phát triển và xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay. Hệ thống chuẩn mực giá trị văn hóa của quốc gia - dân tộc Việt Nam thời kỳ mới sẽ là sự hòa quyện hữu cơ giữa giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam trải qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước với sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, thể hiện rõ bản sắc, ý chí, khát vọng phát triển của dân tộc Việt Nam hướng đến mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Đại hội XIII của Đảng xác định: “Có cơ chế, chính sách, giải pháp để xây dựng môi trường văn hóa thực sự trong sạch, lành mạnh”. Đây là quan điểm mang tính định hướng đúng đắn, cần thiết, bởi chúng ta đang thiếu những cơ chế, chính sách, giải pháp hiệu quả để khắc phục tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường và của toàn cầu hóa. Trước hết, cần đẩy nhanh công tác củng cố, hoàn thiện thể chế văn hóa, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho công cuộc xây dựng môi trường văn hóa trong cả nước. Xây dựng, ban hành các bộ tiêu chí đánh giá đối với các môi trường văn hóa khác nhau, góp phần chấn chỉnh nếp sống, hành vi ứng xử trong các không gian văn hóa cụ thể, các cơ quan, đơn vị, cộng đồng. Hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần và thể chất của nhân dân. Phát huy vai trò của văn học, nghệ thuật trong xây dựng môi trường văn hóa. Phát huy vai trò của gia đình, của nhà trường trong xây dựng môi trường văn hóa. Đặc biệt, phải tăng cường vai trò chủ thể của cộng đồng trong xây dựng môi trường văn hóa. Khuyến khích tinh thần tự quản, tự giác, tự chủ trong xây dựng môi trường văn hóa. Mỗi tập thể, tổ chức, địa bàn dân cư phải là những môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần điều chỉnh các cá nhân. Tăng cường phối hợp liên ngành, huy động mọi nguồn lực để xây dựng môi trường văn hóa. Đẩy mạnh xã hội hóa trong các hoạt động xây dựng thiết chế văn hóa, tôn tạo cảnh quan văn hóa, cung ứng các sản phẩm và dịch vụ văn hóa.

Cùng với việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, giải pháp xây dựng môi trường văn lành mạnh, cần phải “cải thiện điều kiện hưởng thụ văn hoá của nhân dân”⁽⁴⁾. Bởi hiện nay, “chênh lệch về hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền còn lớn; đời sống văn hóa ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn”⁽⁵⁾. Đồng thời, còn khoảng cách lớn giữa quyền, nhu cầu thụ hưởng với năng lực thụ hưởng của người dân. Phần lớn các sản phẩm và dịch vụ văn hóa đều là sản phẩm của sáng tạo, nhất là các tác phẩm nghệ thuật, trong đó có nhiều tác phẩm mang tính trường phái, tính biểu tượng, tính ẩn dụ, tính hàn lâm... rất cao, và chỉ những ai hiểu được ngôn ngữ nghệ thuật phù hợp thì mới có thể thu nhận được thông điệp, hưởng thụ được giá trị và cảm xúc mà các vật phẩm đó mang lại. Do đó, cần phải có giải pháp giúp cho các sản phẩm văn hóa tiếp cận được với đông đảo người dân, khiến cho mỗi người dân ít gặp trở ngại nhất trong việc tiếp cận và thụ hưởng; mặt khác, phải tạo điều kiện thuận lợi để người dân nâng cao năng lực thụ hưởng văn hóa thông qua nhiều giải pháp, từ giáo dục văn hóa - thẩm mỹ - nghệ thuật trong nhà trường và gia đình, đến truyền thông văn hóa trong xã hội.