Việt Nam có tỷ lệ dân số sử dụng mạng internet rất cao. So với năm 2021, số người sử dụng mạng internet tại Việt Nam đã tăng thêm năm triệu người vào năm 2022. Theo thống kê đầu năm 2022, Việt Nam có gần 80 triệu người sử dụng mạng xã hội, chiếm hơn 78% dân số, trong đó có tới 97,6% số người tham gia sử dụng Facebook, Zalo, Wechat... Đáng chú ý, trang mạng xã hội này được đông đảo phụ nữ tin dùng. Mặt tích cực của mạng xã hội đã đem tới nhiều cơ hội để phụ nữ tiếp cận thông tin nâng cao kiến thức, kỹ năng. Tuy nhiên, bên cạnh đó, mạng xã hội cũng mang tới nhiều hệ lụy mà một trong số đó là phụ nữ có thể trở thành nạn nhân của nhiều loại hình tội phạm, trong đó có tội phạm mua bán người.
Tội phạm mua bán
người (MBN) là một vấn nạn toàn cầu, diễn ra tại hầu hết các quốc gia trên thế
giới với những phương thức, thủ đoạn ngày càng phức tạp, kín đáo và tinh vi. Loại
tội phạm này mang lại nguồn lợi nhuận khổng lồ cho các mạng lưới tội phạm có tổ
chức. Theo báo cáo năm 2014 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), nguồn lợi phi
pháp thu được từ cưỡng bức lao động lên đến 150 tỷ đô la Mỹ mỗi năm, mà trong
đó lợi nhuận thu được từ bóc lột mại dâm chiếm 2/3.
Những năm gần
đây, tình hình tội phạm MBN trên thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp.
Theo báo cáo của Cơ quan Phòng, chống ma tuý và tội phạm Liên Hợp quốc, hàng
năm trên thế giới có khoảng 244 triệu người di cư và tiếp tục tăng do ảnh hưởng
của khủng bố, xung đột tôn giáo, sắc tộc, đặc biệt là đại dịch Covid-19. Nhiều
người trong số đó trở thành nạn nhân bị mua bán, mỗi năm có gần 10.000 ca ghép
nội tạng trái phép có sự tham gia của các tổ chức tội phạm buôn người. Do đó,
Liên Hợp quốc xác định mua bán người là một trong những loại tội phạm nguy hiểm
và vô nhân đạo, xâm hại nghiêm trọng tới quyền, phẩm giá và tính mạng con người.
Nằm trong khu vực
Châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam cùng một số nước Đông Nam Á khác là điểm
nóng của loại tội phạm này. Do tác động của tình hình MBN trên thế giới và khu
vực, hoạt động MBN ở Việt Nam, nhất là tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc,
Việt Nam - Campuchia và các tỉnh ven biển Nam Bộ diễn biến phức tạp. Phương thức
thủ đoạn nổi lên là: Lợi dụng môi giới hôn nhân, môi giới lao động, nhất là lao
động có yếu tố nước ngoài để lừa gạt, mua bán phụ nữ và trẻ em gái trong độ tuổi
vị thành niên; Môi giới cho - nhận con nuôi, mang thai hộ để lừa gạt, mua bán
trẻ em và trẻ sơ sinh; Môi giới làm việc trên biển (“cò ngư phủ”) để lừa gạt,
mua bán nam thanh niên xuống các tàu đánh cá trên biển nhằm cưỡng bức lao động;
Tuyển mộ thanh niên trong độ tuổi lao động để đưa sang Campuchia cưỡng bức
trong các Casino, sòng bạc, game onnile…
Khi tội ác biến công nghệ thành công cụ:
Từ cuối năm 2019
đến nay, các đối tượng triệt để lợi dụng mạng xã hội (Facebook, zalo, wechat…)
lập ra các hội, nhóm “cho, nhận con nuôi”, “tìm dâu cho người Trung Quốc”, “lao
động lương cao”… để dụ dỗ, lừa gạt nạn nhân. Đáng chú ý, phát hiện thủ đoạn mới:
cho nạn nhân sử dụng chất ma tuý, sau đó khống chế, đe doạ, ép buộc lao động
trên các tàu đánh bắt cá ngoài biển.
Trước tình hình
trên, Chương trình phòng, chống MBN giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm
2030 của Chính phủ giao Bộ Quốc phòng: chủ trì thực hiện nhiệm vụ đấu tranh
phòng, chống tội phạm MBN; giải cứu, bảo vệ, tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân tại địa
bàn biên giới, cửa khẩu, biển, hải đoả và các khu vực thuộc trách nhiệm quản
lý; hợp tác quốc tế về phòng, chống MBN. Trong đó, Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ
cho Bộ đội Biên phòng (BĐBP) là cơ quan Thường trực giúp Bộ Quốc phòng, Ban Chỉ
đạo 1389 Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện chương trình này.
Lực lượng BĐBP
là lực lượng tuyến đầu trong bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội
và vững chắc toàn vẹn chủ quyền biên giới quốc gia và đóng vai trò quan trọng
trong công tác giải cứu, tiếp nhận bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân của MBN.
Thủ đoạn của các đối tượng phạm tội:
Các chuyên gia an ninh mạng nhận định, tội phạm mua
bán người đã lợi dụng triệt để, biến công nghệ thành công cụ lừa bán người một
cách nhanh chóng hơn, tiết kiệm chi phí và khó bị phát hiện hơn. Lạm dụng những
lỗ hổng trong năng lực công nghệ số của cả trẻ em và người lớn, đối tượng mua
bán người dùng mạng xã hội như một công cụ chính dụ dỗ những người dễ bị tổn
thương bằng những cơ hội việc làm, những lời hứa hẹn,… rồi đẩy họ vào cảnh lao
động cưỡng bức và nô lệ tình dục.
Thông qua các trang mạng xã hội, trang web đen và nền
tảng nhắn tin, hẹn hò, đối tượng buôn bán người có thể tiếp cận nạn nhân, khai
thác thông tin của nạn nhân mà vẫn bảo vệ được danh tính của kẻ phạm tội. Khi
đã xác định được mục tiêu, chúng thường bắt đầu kết nối với nạn nhân bằng cách
gửi lời mời kết bạn, bình luận hoặc bày tỏ cảm xúc ở bài đăng của nạn nhân rồi
tìm cách lừa gặp, tiến hành hành vi phạm tội.
Các đối tượng sử dụng các ứng dụng liên lạc trực tuyến
để tiếp xúc, dụ dỗ nạn nhân thay vì gặp mặt trực tiếp như phương pháp truyền
thống. Nạn nhân không gặp đối tượng trực tiếp sẽ rất khó khăn khi ra cơ quan
chức năng, không thể nhận diện, nhận dạng đặc điểm của đối tượng. Do đó, chứng
cứ mà người dân cung cấp cho cơ quan điều tra cũng khó xác minh.
Chỉ cần gõ trên
thanh công cụ tìm kiếm của Facebook từ khóa “Hội nhóm cho-nhận con nuôi” sẽ
xuất hiện hàng chục nhóm, trong đó có nhóm lên đến gần 20.000 thành viên. Tội
phạm mua bán người trà trộn vào những nhóm này, dùng thủ đoạn môi giới cho-nhận
con nuôi, mang thai hộ nhằm lừa gạt, mua bán trẻ em, trẻ sơ sinh hoặc đưa phụ
nữ có thai sang nước ngoài sinh con, sau đó mua bán trẻ sơ sinh. Từ các hội,
nhóm này, lực lượng BĐBP phối hợp với các cơ quan chức năng tìm ra manh mối
nhiều đường dây mua bán trẻ sơ sinh qua biên giới. Các đối tượng này đã lợi dụng
những trẻ em, phụ nữ nhẹ dạ trong độ tuổi từ 16 đến 28, nhận thức xã hội và
pháp luật hạn chế, người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, phụ nữ mang thai ngoài
ý muốn, một số muốn có việc làm thu nhập cao, muốn lấy chồng nước ngoài... để
thực hiện hành vi mua bán người.
Công tác đấu tranh với tội phạm MBN của lực lượng BĐBP:
Từ 01/01/2012 đến ngày 15/02/2023 các
đơn vị BĐBP đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng trong và ngoài
nước giải cứu, tiếp nhận tổng số 1.742 nạn nhân; trong đó, giải cứu 836 nạn
nhân, tiếp nhận do nước ngoài trao trả 617 nạn nhân, tiếp nhận 243 nạn nhân tự
trở về; sàng lọc công dân do nước ngoài trao trả phát hiện 46 nạn nhân. Các đơn
vị BĐBP đã tiếp nhận xử lý 371 nguồn tin liên quan đến tội phạm MBN, tất cả các
thông tin đều được điều tra, xác minh hoặc chuyển đến cơ quan có thẩm quyền xử
lý theo quy định của pháp luật.
Từ năm 2019 đến tháng 3/2023 các đơn
vị BĐBP đã xây dựng 221 kế hoạch nghiệp vụ, chủ trì xác lập 51 chuyên án đấu
tranh với tội phạm MBN, phối hợp với lực lượng công an đấu tranh 04 chuyên án
MBN.
Đã bắt giữ, khởi tố, điều tra 46 vụ/93
đối tượng phạm tội MBN, giải cứu 111 nạn nhân trong các chuyên án, vụ án (trong
đó có nhiều trường hợp là trẻ sơ sinh từ 1 - 30 ngày tuổi) và chuyển giao cho
Cơ quan điều tra có thẩm quyền tiếp tục thụ lý điều tra theo quy định.
Điển hình: BĐBP tỉnh Bà Rịa – Vũng
Tàu vừa đấu tranh thành công chuyên án VT223 về đấu tranh với đường dây tội
phạm mua bán người. Các đối tượng lợi dụng mạng xã hội Zalo để lừa gạt tuyển mộ
thuyền viên đi lao động trên tàu cá. Sau đó, bán thuyền viên cho các đối tượng
trung gian thường gọi là “cò ghe”, sau đó các đối tượng này bán người lao động
cho thuyền trưởng tàu cá, thuyền trưởng tàu cá là người trực tiếp sử dụng lao
động nhưng không trả tiền công lao động cho các thuyền viên mà trả 25.000.000
đồng/người cho đối tượng “cò ghe”. Thuyền viên phải lao động nhiều giờ trên
biển, làm nhiều công việc nặng nhọc và bị thuyền trưởng đánh đập nhiều lần kéo
dài trong nhiều tháng nhưng không nhận được tiền công lao động. Kết quả đấu
tranh, ngày 28/02/2023 BĐBP tỉnh BR-VT đã khởi tố vụ án hình sự về tội Mua bán
người, quy định tại Điều 150 BLHS, giải cứu 02 nạn nhân là thuyền viên tàu cá,
bàn giao toàn bộ hồ sơ vụ án cho Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố Vũng
Tàu tiếp tục thụ lý điều tra theo thẩm quyền và kiến nghị khởi tố bị can bắt 03
đối tượng phạm tội mua bán người để xử lý theo quy định của pháp luật.
Dự báo tình hình:
Tình hình tội phạm
mua bán người trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng thời gian tới vẫn
diễn biến khá phức tạp, với phương thức, thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi,
đa dạng; có sự câu kết chặt chẽ giữa người mua và người bán, môi giới, dẫn dắt,
hình thành đường dây tội phạm liên tỉnh, xuyên biên giới; đáng chú ý tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia nổi lên thủ đoạn các đối tượng
lừa gạt người Việt Nam sang “làm việc nhẹ lương cao” nhưng thực chất là bóc lột
sức lao động tại các casino, lừa gạt đưa thuyền viên đi lao động trên tàu cá nhằm
bóc lột sức lao động và chiếm đoạt tiền công... Nạn nhân hiện nay không chỉ là
phụ nữ, trẻ em, mà đã xuất hiện tình trạng mua bán nam giới, mua bán trẻ sơ
sinh, bào thai, mua bán nội tạng, đẻ thuê,... Do đó, công tác phát hiện đấu tranh sẽ gặp nhiều khó khăn.
Chúng ta cần xác định công tác phòng, chống tội phạm
mua bán người là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên và lâu dài, thực
hiện mọi nơi, mọi lúc, mọi địa bàn; chú trọng phối hợp liên ngành và hợp tác
quốc tế trong phòng, chống mua bán người, nhất là trong công tác đấu tranh, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm mua bán
người, tiếp nhận, xác minh, xác định, giải cứu, bảo vệ và hỗ trợ nạn
nhân bị mua bán, nhất là kế hoạch phối hợp liên ngành giữa cơ quan chức năng
của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Trung ương
Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam trong hoạt động của đường dây nóng tư vấn và hỗ
trợ nạn nhân của mua bán người giai đoạn 2021-2025.
Về giải pháp cơ bản:
Một là, tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Đảng,
Chính phủ, Bộ Quốc phòng, BTL BĐBP và của địa phương về công tác đấu tranh
phòng, chống MBN, nhất
là trong công tác tiếp nhận, xác minh, xác định, giải cứu và hỗ trợ nạn nhân.
Hai là, phối hợp với cấp uỷ chính quyền địa phương
các và các lực lượng chức năng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến GDPL
cho cán bộ chiến sỹ và QCND trên địa bàn nắm được các phương thức, thủ đoạn hoạt
động của tội
phạm MBN, vận động nhân dân không tham gia và tiếp
tay cho tội phạm. Bên cạnh đó, lực lượng BĐBP đã tham
mưu, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp hoàn thiện cơ chế,
chính sách, tạo việc làm cho cư dân khu vực biên giới, biển, đảo, nhất là vùng
đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa... nhằm nâng cao đời sống vật
chất, tinh thần cho người dân, hạn chế đến mức thấp nhất điều kiện nảy sinh tội
phạm mua bán người. Tuy nhiên, mọi người dân cần nêu cao tinh thần
cảnh giác, tự bảo vệ mình và người thân. Đây là yếu tố cần thiết trong công tác
phòng ngừa, tránh tạo môi trường thuận lợi để tội phạm hoạt động.
Ba là, thường xuyên làm tốt công tác nắm tình hình địa
bàn, triển khai thực hiện tốt công tác nghiệp vụ cơ bản về phòng, chống MBN, quản
lý chặt chẽ đối tượng có biểu hiện nghi vấn kịp thời phát hiện lập chuyên án, kế
hoạch nghiệp vụ đấu tranh với đường dây, đối tượng MBN.
Bốn là, phối hợp chặt chẽ với các sở, ban
ngành và lực lượng chức năng tại địa phương kịp thời trao đổi thông tin trong
xác minh, tiếp nhận nạn nhân.
Về đề xuất kiến nghị:
Thứ nhất,
Luật phòng, chống MBN có hiệu lực từ ngày 01/01/2012 đến nay đã bộc lộc nhiều hạn
chế, bất cập nên cần được sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế, bởi vì:
-
Năm
2013, Quốc hội thông qua Hiến pháp năm 2013. Để triển khai thi hành Hiến pháp
năm 2013 nhà nước ta đã ban hành nhiều bộ luật, luật có liên quan đến công tác
phòng, chống mua bán người như: Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm
2017), Luật trợ giúp pháp lý năm 2017,... trong khi đó các văn bản điều chỉnh
công tác phòng, chống mua bán người đa số được ban hành trước thời điểm ban
hành các văn bản này; các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn về phòng, chống
mua bán người hầu hết được ban hành đã lâu; do vậy, nhiều nội dung quy định
trong các văn bản này không còn đồng bộ, thống nhất với quy định của Hiến pháp,
bộ luật, luật nêu trên và không còn phù hợp với tình hình, điều kiện kinh tế -
xã hội hiện nay.
- Nhiều quy định
pháp luật về phòng, chống mua bán người và liên quan đến công tác phòng, chống
mua bán người còn chưa phù hợp, mâu thuẫn, chồng chéo dẫn đến khó khăn trong thực
hiện (như chưa có quy định về chi phí phiên dịch cho nạn nhân là người nước
ngoài, nạn nhân là người dân tộc thiểu số trong quá trình tiếp nhận nạn nhân lấy
lời khai hoặc trong hỗ trợ nạn nhân lưu trú tại cơ sở hỗ trợ nạn nhân, cơ sở bảo
trợ xã hội).
- Các quy định cụ thể của Luật Phòng, chống
mua bán người chưa tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là một bên
ký kết liên quan đến MBN…
Thứ hai, Thường xuyên tổ chức tập huấn, trao đổi
kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ trực tiếp làm
công tác điều tra, xác minh, xác định nạn nhân bị mua bán.
Thứ ba, Triển khai hiệu quả Quy chế phối hợp giữa Bộ LĐTB&XH, Bộ
Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ
trợ nạn nhân bị mua bán. Tăng cường hợp tác quốc tế về phòng, chống mua bán
người, nhất là với các nước có chung đường biên giới với Việt Nam; tổ chức sơ
kết, tổng kết, đánh giá việc thực hiện các cơ chế hợp tác song phương và đa
phương về phòng, chống mua bán người…
Từ việc cảnh báo thủ đoạn lợi dụng không gian mạng để lừa
gạt, lôi kéo, lừa bán nạn nhân của tội phạm mua bán người, sẽ góp phần làm giảm
các nguy cơ, đẩy lùi tội phạm mua bán người, thúc đẩy di cư an toàn và hỗ trợ
có hiệu quả nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập với cộng đồng./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét