KHÔNG ĐỂ THANH NIÊN “LẠC LỐI” TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG!

          Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ trong thời đại Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (CM 4.0), xuất hiện ngày càng nhiều các trang mạng xã hội đã thu hút đông đảo và tác động lớn đến mọi lĩnh vực hoạt động, tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và thói quen sinh hoạt của con người, nhất là lứa tuổi thanh - thiếu niên. Không gian mạng dần dần đã không còn “ảo” nữa khi mà cả xã hội, đặc biệt là giới trẻ đang dành nhiều thời gian cho mạng và chịu sự chi phối rất lớn từ không gian mạng. Bên cạnh những thông tin tích cực, thúc đẩy sự phát triển xã hội, một số cá nhân, tổ chức “lợi dụng” quyền tự do ngôn luận cung cấp những thông tin sai trái, độc hại, không phù hợp về chuẩn mực đạo đức, văn hóa, thuần phong mỹ tục. Thậm chí, có những thông tin xuyên tạc, gây hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, gây mâu thuẫn trong xã hội.… Mọi thứ “lệch chuẩn” đó đang “đầu độc” về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên Việt Nam hiện nay, làm cho họ có biểu hiện “lạc lối” trên không gian mạng. Thanh niên là tương lai của đất nước, là giường cột của cách mạng. Do đó, việc nhận diện những “mầm độc” trên không gian mạng hiện nay và đưa ra những biện pháp định hướng, đấu tranh để “giải độc” kịp thời cho thanh thiếu niên khi tham gia tương tác trên không gian mạng là vấn đề cấp thiết đối với toàn xã hội.

          Hiện nay, việc sử dụng internet nói chung và mạng xã hội nói riêng đã trở nên rất phổ biến ở Việt Nam, không còn phân biệt thành thị hay nông thôn, cũng không phân biệt độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp… Tính đến năm 2021, nước ta có hơn 69 triệu người sử dụng Faecbook cùng hàng chục triệu tài khoản YouTube, Instagram, Facebook Messenger, TikTok, Twitter, Skype, Viber, Wechat, Whatsapp... Tính đến tháng 11-2021, Zalo là nền tảng mạng xã hội trong nước lớn nhất Việt Nam với khoảng 60 triệu người dùng; xếp sau là Mocha (12 triệu thành viên), Gapo (6 triệu), Lotus (2,5 triệu)... Việt Nam là quốc gia đứng thứ 18 thế giới về tỷ lệ người dân sử dụng internet và là một trong 10 nước có lượng người dùng Facebook và YouTube cao nhất thế giới, trong đó thanh, thiếu niên (từ 18 đến 34 tuổi) chiếm tỷ lệ rất lớn. Kết quả một số điều tra cũng cho thấy, một bộ phận người trẻ hiện nay đang bị phụ thuộc vào Internet và mạng xã hội (trung bình sử dụng khoảng 7 giờ/ngày).

          Internet và các trang mạng xã hội đem lại rất nhiều tiện ích cho người sử dụng, vì tốc độ thông tin nhanh, nội dung phong phú, đa dạng… nếu biết khai thác, sử dụng hợp lý thì nó mang lại hiệu quả rất lớn cả trong học tập, công tác, sinh hoạt và đời sống xã hội cho thanh niên, ngược lại nó sẽ gây ra nhiều hệ lụy không tốt. Tuy nhiên, do không gian mạng có tính mở, với đặc trưng tự do, đa dạng, nhiều khi xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo, giữa vật lý và hiện thực, vì vậy không gian mạng mang đến những thách thức to lớn đối với việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Lợi dụng triệt để những ưu thế của không gian mạng, một cách trực tiếp hay gián tiếp, các thế lực thù địch đã và đang công khai hay ngấm ngầm chĩa mũi nhọn vào lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sự phát triển của khoa học - công nghệ làm cho các thiết bị thông minh ngày càng có nhiều tính năng, tiện ích trong việc chia sẻ, lan tỏa thông tin thì cũng chính là công cụ mà kẻ xấu lợi dụng để tuyên truyền những thông tin xuyên tạc, sai sự thật. 

Điều đáng quan tâm lo ngại nhất hiện nay là nhiều thông tin trên mạng xã hội hàm chứa nội dung xấu độc, dụ dỗ, lôi kéo người tham gia như: phim ảnh khiêu dâm, lối sống trụy lạc, kích động bạo lực, khiêu khích chiến tranh, chia rẽ đoàn kết dân tộc, tôn giáo… Với đặc tính hấp dẫn, lôi cuốn của các trang mạng xã hội rất dễ làm cho người tham gia bị “lạc lối” và sa đà vào “biển thông tin” hỗn loạn đó lúc nào mà không hay biết, làm cho họ sao nhãng việc học hành, giảm năng suất lao động, tinh thần uể oải, sa sút về tinh thần, đắm chìm vào thế giới ảo trong đời sống thực, nhận thức chính trị lệch lạc, giảm sút lý tưởng sống và cống hiến, sáng tạo. Đây chính là tác nhân làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm sinh lý và việc hình thành, phát triển nhân cách, lối sống tốt đẹp của con người, nhất là giới trẻ.

Để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của các trang mạng xã hội đến việc giáo dục, nuôi dưỡng phát triển, hoàn thiện nhân cách và lối sống tốt đẹp của con người, nhất là thanh niên hiện nay, chúng ta cần thực hiện tốt một số giải pháp sau: 

Thứ nhất, mỗi gia đình, nhà trường, cơ quan, đơn vị, địa phương, nhất là tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh các cấp cần làm tốt công tác giáo dục, bồi dưỡng cho thanh niên nâng cao nhận thức về vai trò, tác dụng và những bất cập của việc tham gia và sử dụng các trang mạng xã hội.

Cùng với sự tiến bộ của xã hội, Internet nói chung, các trang mạng xã hội nói riêng ngày càng phát triển, đây là xu thế tất yếu khách quan. Để giúp cho thanh niên tham gia và sử dụng các trang mạng xã hội một cách lành mạnh, tích cực, hữu ích thì điều quan trọng trước hết là các bậc cha mẹ, thầy cô giáo và lãnh đạo, thủ trưởng cơ quan, đơn vị phải làm tốt công tác giáo dục, hướng dẫn cho họ hiểu rõ về các trang mạng xã hội, thấy được những tiện ích và hạn chế của nó để chủ động tham gia và sử dụng một cách tích cực, hiệu quả, phục vụ tốt nhất cho sinh hoạt, học tập, công tác chuyên môn.

Thường xuyên giáo dục, định hướng giá trị nhân cách và lối sống tốt đẹp của con người, nâng cao sức đề kháng trước tác động tiêu cực của các trang mạng xã hội. Làm cho giới trẻ thấm sâu những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc; giáo dục, rèn luyện cho họ có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức phẩm chất tốt, lối sống trong sạch, lành mạnh, luôn biết tự trọng, tự chủ trong suy nghĩ và hành động, từ đó xây dựng lối sống tốt đẹp, sống có tình thương và trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, rèn luyện thói quen, kỹ năng sống cho thanh niên, nhất là kỹ năng điều tiết và kiểm soát bản thân. Làm tốt điều này sẽ giúp cho giới trẻ có đủ tự tin, bản lĩnh và phương pháp phòng tránh với những chiêu bài lôi kéo, kích động, tiêm nhiễm, “đầu độc” những thói hư, tật xấu trên các trang mạng xã hội. Xây dựng cho họ có động cơ, thái độ và tinh thần trách nhiệm xã hội khi tham gia và sử dụng các trang mạng xã hội; xác định mục đích tham gia và sử dụng các trang mạng xã hội đúng đắn, hữu ích, không bị lệ thuộc, chìm đắm vào môi trường cuộc sống ảo trên các trang mạng xã hội, vì điều đó vừa làm mất thời gian vừa ảnh hưởng đến công việc học tập, công tác, đồng thời xâm hại đến giá trị thuần phong mỹ tục, chuẩn mực đạo đức truyền thống, lối sống văn hóa và vi phạm pháp luật, kỷ luật và các chế độ quy định của cơ quan, đơn vị, địa phương.

Tổ chức Đoàn và các tổ chức xã hội cần thể hiện vai trò thủ lĩnh, tập hợp thanh niên trên mạng xã hội để kịp thời chia sẻ, hỗ trợ; qua các fanpage đăng tải nội dung lành mạnh, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi để tạo ra sân chơi và góp phần định hướng tư tưởng. Bên cạnh việc giáo dục cho thanh niên nâng cao hiểu biết về các trang mạng xã hội, thì phải hướng dẫn, tư vấn cho họ những kiến thức, kỹ năng sử dụng các trang mạng xã hội. Điều hết sức quan trọng là phải chỉ cho họ thấy được tính hai mặt của mạng xã hội, đặc biệt là những hậu quả, hệ lụy của việc sử dụng mạng xã hội một cách tùy tiện, thái quá. Chỉ dẫn cho họ biết cách ứng xử và khả năng đề kháng, miễn dịch khi tiếp xúc với những thông tin xấu độc, mời gọi, khiêu khích, lôi kéo, phản động,… đăng tải tràn lan trên các trang mạng xã hội. Đồng thời, giáo dục nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội cho thanh niên, làm cho họ biết làm chủ và kiểm soát được các hành vi của bản thân. Các thông tin tung lên mạng phải đúng với quy định của pháp luật, của đơn vị, địa phương, phù hợp với thuần phong mỹ tục và chuẩn mực đạo đức xã hội; phải hết sức thận trọng khi đăng tải những thông tin, hình ảnh của cá nhân và các hoạt động của đơn vị, nhất là đơn vị quân đội, công an lên các trang mạng xã hội. Tuy nhiên, các bậc cha mẹ, thầy cô giáo giáo, lãnh đạo, chỉ huy cơ quan, đơn vị cần phải có sự hiểu biết cơ bản về các trang mạng xã hội, biết cách sử dụng các trang mạng xã hội với những tiện ích của nó cho công việc, cho giải trí lành mạnh, nhất là kịp thời cung cấp, đăng tải những thông tin chính thống, chuẩn xác để kịp thời ngăn ngừa và “giải độc” cho giới trẻ, không nên phê phán bừa bãi hay chỉ lên án những tiêu cực của các trang mạng xã hội mà cấm đoán giới trẻ một cách cực đoan. 

Thứ hai, phát huy tốt vai trò của hệ thống thiết chế văn hóa, các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là hệ thống truyền thanh nội bộ, kết hợp đẩy mạnh hoạt động của các loại hình văn hóa dân gian, sinh hoạt câu lạc bộ, văn nghệ quần chúng...

Những điều kiện khách quan và môi trường xã hội xung quanh có vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành thói quen, các phẩm chất nhân cách của con người nói chung và thanh niên nói riêng. Vì vậy, cần phải phát huy tốt các thiết chế, hoạt động văn hóa văn nghệ, thông qua đó tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương, đơn vị, trên cơ sở đó giáo dục, định hướng chính trị, xây dựng lý tưởng sống tốt đẹp, tạo niềm tin và nhiệt huyết của tuổi trẻ, chống lại các loại sản phẩm văn hóa xấu độc, âm mưu “xâm lăng văn hóa”, tư tưởng “áp đặt lối sống, văn hóa phương Tây”, làm ảnh hưởng xấu đến đời sống tình cảm tốt đẹp, tâm hồn trong sáng, nhiệt huyết cống hiến vốn có của thanh niên hiện nay.

Tổ chức tốt các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh, phù hợp với nhu cầu và đặc điểm tâm sinh lý của tuổi trẻ. Các hoạt động như: văn hóa, văn nghệ, thể thao,…vừa để nâng cao đời sống tinh thần, bồi đắp tâm hồn tươi trẻ của thanh niên vừa là môi trường thuận để họ kết bạn, giao lưu học tập kinh nghiệm lẫn nhau, đồng thời qua đó còn nhằm để giữ gìn, phát huy bản sắc, giá trị văn hóa truyền tốt đẹp của dân tộc, rèn luyện tính tổ chức, tính kỷ luật và thể chất cho thanh niên. Thực tiễn cho thấy nếu gia đình, cơ quan, đơn vị, địa phương thiếu tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh thì đa phần thanh niên sẽ dành thời gian rảnh rỗi tham gia vào các trang mạng xã hội. Nhiều trường hợp đã gây nên những hậu quả đáng tiếc, dẫn đến vi phạm pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội, ảnh hưởng xấu đến bản thân, gia đình và xã hội. Do vậy, tổ chức tốt các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh là biện pháp hiệu quả, thiết thực nhất để vừa quản lý được thanh niên vừa bồi dưỡng, nâng cao hoàn thiện nhân cách và lối sống tốt đẹp cho giới trẻ, đồng thời hạn chế thấp nhất sự tác động tiêu cực, đa chiều của các trang mạng xã hội.

Thứ ba, phát huy trách nhiệm của đội ngũ thanh niên khi tham gia mạng xã hội

Với tư cách vừa là chủ thể hành động tham gia mạng xã hội vừa là đối tượng tác động của mạng xã hội. Việc lựa chọn, sử dụng thông tin có trách nhiệm của thanh niên trên không gian mạng trở thành vấn đề có tính chất quyết định. Do đó, thanh niên khi sử dụng mạng xã hội phải tuân thủ 4 nguyên tắc ứng xử chung: tôn trọng, tuân thủ pháp luật; lành mạnh; an toàn, bảo mật thông tin; trách nhiệm. Nắm chắc các quy định của pháp luật hiện hành, nhất là Luật An ninh mạng (2019).

Để tối ưu hóa hiệu suất học tập, làm việc, tiết kiệm thời gian và không bị rwoi vào “ma trận” của nhưng thông tin thiếu thẩm định, tin giả, sai sự thật, đòi hỏi bản thân người dùng phải có hiểu biết về nhiều kiến thức, có quan điểm, lập trường chính trị vững vàng, ý chí và lý tưởng cao đẹp,... đó chính là “bộ lọc”, sức đề kháng tốt nhất để thanh niên không bị “lạc lối”, bị “đầu độc chính trị” trên không gian mạng. Để làm được điều đó thì chính bản thân mỗi thanh niên cần tích cực, tự giác trong học tập nâng cao tri thức, hiểu biết, trang bị cho mình một phông kiến thức cơ bản tốt; tu dưỡng và rèn luyện bản thân theo những chuẩn mực tốt đẹp được xã hội, tổ chức, gia đình thừa nhận. Đồng thời, hơn lúc nào hết, thanh niên còn phải không ngừng làm giàu cho bản thân mình kỹ năng sống một cách đầy đủ và tích cực (nhất là kỹ năng phân tích, nhận diện, lựa chọn, sàng lọc thông tin; kỹ năng ứng xử văn hóa; kỹ năng vượt qua áp lực, khó khăn,...).

Việc định hình “bộ lọc” cá nhân cho thanh niên thông qua thực hiện các giải pháp trên góp phần dẫn dắt, định hướng cho đội ngũ thanh niên sử dụng và khai thác hiệu quả mạng xã hội, đồng thời giúp họ không bị mất phương hướng, “lạc lối” trên không gian mạng góp sức vào công việc “khơi tốt”, “chặn xấu”, lan tỏa nhiều điều tốt đẹp trong cuộc sống đến với cộng động, nhất là giới trẻ. Để từ đó góp phần bồi đắp lý tưởng, lối sống đẹp, hành xử văn minh trong thanh niên./.