Dấu ấn Việt Nam ở Liên hợp quốc

 

43 năm Việt Nam chính thức trở thành thành viên dưới “mái nhà chung” Liên hợp quốc (LHQ). Trên chặng đường đó, dấu ấn của Việt Nam ngày càng đậm nét với việc chủ động đóng góp tích cực và ngày càng thực chất đối với hoạt động của tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh.

Biến cam kết thành hành động thực chất

Ngay từ đầu khi tham gia LHQ, Việt Nam nhất quán quan điểm đề cao vai trò của LHQ và chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy tôn trọng Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế, quan hệ bình đẳng, hợp tác phát triển giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc, phản đối hành động áp bức, xâm lược, cấm vận đơn phương trong quan hệ quốc tế. Đó cũng chính là những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam, quan trọng hơn, những cam kết này đã và đang được Việt Nam chứng tỏ bằng những hành động cụ thể trong suốt quá trình tham gia cơ chế đa phương này. Có thể thấy, quá trình thảo luận, thông qua các nghị quyết, tuyên bố quan trọng của LHQ về vấn đề hợp tác phát triển, giải trừ quân bị, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chống khủng bố, bảo đảm quyền con người..., đều có sự tham gia đóng góp của Việt Nam. Việt Nam tham gia Công ước Cấm vũ khí hóa học (CWC) năm 1998, tham gia đàm phán và là một trong những nước đầu tiên ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) năm 1996, tham gia và trở thành thành viên của Hội nghị Giải trừ quân bị (CD) năm 1996...

Cùng với đó, Việt Nam cũng tích cực thực hiện các mục tiêu, chương trình hoạt động của LHQ và đạt kết quả tích cực. Việt Nam được LHQ và cộng đồng quốc tế đánh giá là một điển hình thành công trong việc thực hiện các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ và là một quốc gia quyết tâm, nghiêm túc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Việt Nam cũng tích cực thúc đẩy các sáng kiến cải tổ LHQ, đặc biệt được đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu triển khai sáng kiến “Thống nhất hành động” của LHQ nhằm tăng hiệu quả hoạt động của LHQ ở cấp độ quốc gia. 

Việt Nam cũng tham gia ngày càng chủ động và tích cực vào nỗ lực chung của LHQ trong việc giải quyết các vấn đề hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế, thúc đẩy quyền con người. Việt Nam tiếp tục hợp tác tích cực với các cơ chế LHQ về quyền con người, bảo vệ Báo cáo quốc gia theo cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) và các báo cáo thực thi công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên. Đáng chú ý, Việt Nam đang ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025. Trong lĩnh vực Gìn giữ hòa bình (GGHB) LHQ, Việt Nam đã cử 169 lượt sĩ quan, cán bộ tham gia Phái bộ LHQ ở Nam Sudan và Cộng hòa Trung phi, triển khai thành công Bệnh viện dã chiến cấp 2 tham gia Phái bộ gìn giữ hòa bình ở Nam Sudan. 

Với những đóng góp của mình, Việt Nam được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của LHQ và ghi được nhiều “dấu ấn Việt Nam” tại các cơ quan như tại HĐBA LHQ, Hội đồng Nhân quyền LHQ, Hội đồng Kinh tế-xã hội (ECOSOC).

Trọng trách khẳng định vai trò, uy tín của Việt Nam

Trong các vị trí mà Việt Nam đảm nhận ở các cơ quan của LHQ, nổi bật là Việt Nam hai lần được bầu vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2008-2009 và 2020-2021. Mặc dù lần đầu tiên tham gia vào cơ quan quan trọng nhất của LHQ về hòa bình, an ninh quốc tế trong bối cảnh HĐBA phải xử lý khối lượng công việc đồ sộ do xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phức tạp, Việt Nam được đánh giá hoàn thành xuất sắc vai trò Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2008-2009.

Hiện nay, Việt Nam đang đảm nhận vai trò Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020-2021 và đã ghi được những dấu ấn đáng kể. Việc được tín nhiệm bầu vào vị trí này với số phiếu cao kỷ lục 192/193 là thuận lợi đầu tiên, cho thấy sự ủng hộ mạnh mẽ cũng như sự tin cậy của các nước đối với vai trò của Việt Nam. Trên cương vị này, Việt Nam đã phát huy được vai trò, chủ động và tích cực tham gia đóng góp vào công việc chung của HĐBA trên tinh thần độc lập, tự chủ, tích cực, trách nhiệm và cân bằng; đóng góp thực chất vào quá trình thương lượng, tìm giải pháp, đáp ứng mối quan tâm chung của cộng đồng quốc tế; thúc đẩy quan hệ song phương với các nước thành viên HĐBA và phát huy “vai trò kép” Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ và Chủ tịch ASEAN 2020. 

Phải kể tới hai sáng kiến mà Việt Nam đưa ra trong tháng Chủ tịch HĐBA, đó là: Thảo luận mở cấp Bộ trưởng về “Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế” nhận được mức độ quan tâm kỷ lục (106 nước phát biểu), thông qua Tuyên bố Chủ tịch riêng đầu tiên về Hiến chương LHQ; phối hợp tổ chức Phiên họp về “Hợp tác giữa LHQ và ASEAN”, tạo diễn đàn trao đổi hợp tác lần đầu tiên giữa HĐBA và ASEAN. Các sáng kiến này phù hợp với mong muốn của các nước thành viên LHQ nói chung và các nước ASEAN nói riêng là đề cao Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, đặc biệt trước xu hướng gia tăng hành động đơn phương, cường quyền, không tôn trọng luật pháp quốc tế, xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, can thiệp vào công việc nội bộ các quốc gia...

Việt Nam đảm nhiệm cương vị Ủy viên không thường trực HĐBA trong môi trường quốc tế có nhiều thách thức to lớn: Tình hình an ninh-chính trị cuối năm 2019 và đầu năm 2020 nảy sinh, gia tăng nhiều diễn biến căng thẳng, phức tạp, khó lường, trong đó, nổi lên xu thế cạnh tranh giữa các nước lớn, gần đây nhất là đại dịch Covid-19 đe dọa tới sự ổn định và phát triển của thế giới. Thành công ngay trong tháng Chủ tịch đầu tiên khi vừa nhận nhiệm kỳ đã tạo tiền đề quan trọng, cũng như uy tín đối với các nước để Việt Nam phối hợp chung tay xử lý hiệu quả các thách thức, các vấn đề mang tính toàn cầu đang nổi lên. Ngoài ra, Việt Nam cũng phối hợp tốt với LHQ trong công cuộc chống đại dịch Covid-19, trong đó có đóng góp 50.000USD cho Quỹ ứng phó Covid-19 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Những thành công trên cương vị Ủy viên không thường trực HĐBA sẽ là cơ sở để Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò, đóng góp của mình đối với LHQ trong thời gian tới. Việt Nam đã và đang hoàn thiện các kế hoạch cụ thể để thúc đẩy hơn nữa các ưu tiên về tăng cường chủ nghĩa đa phương với vai trò trung tâm của LHQ và các tổ chức khu vực; thúc đẩy tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ; tái thiết hậu xung đột, trong đó có khắc phục hậu quả bom mìn; hoạt động GGHB; vấn đề nhân đạo và bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang..., thông qua những đóng góp xuyên suốt trong cả nhiệm kỳ 2020-2021 và các sự kiện mang tính dấu ấn, nhất là trong tháng 4-2021 khi Việt Nam lần thứ hai là Chủ tịch HĐBA./.