Vaccine và người thân

Tôi nhận được hàng chục câu hỏi như: Có nên cho con tiêm để yên tâm cho cháu đến trường? Người đã tiêm có bị nhiễm Covid-19 và lây cho người cùng nhà chưa tiêm? Đây là những câu hỏi quan trọng vì liên quan đến mỗi gia đình - đơn vị căn bản nhất trong phòng chống dịch. Mới tuần trước, một nghiên cứu đáng chú ý của nhóm nhà khoa học Na Uy và Thụy Điển công bố trên tập san Y khoa JAMA Internal Medicine cung cấp dữ kiện có thể trả lời các câu hỏi trên. Chúng ta biết rằng, vaccine giúp giảm nguy cơ bị nhiễm Covid-19 cho những người được tiêm. Nhưng câu hỏi khác là: Nếu trong nhà có người đã miễn nhiễm (tức đã tiêm vaccine hoặc đã khỏi Covid-19) và có người chưa tiêm thì sao? Câu hỏi này rất quan trọng, bởi hơn 99,5% ca nhiễm Covid-19 đã xảy ra ở không gian kín trong nhà chứ không phải ngoài trời. Nó còn giúp ta biết hiệu quả của vaccine trong việc giảm lây nhiễm cho cộng đồng ra sao. Để trả lời câu hỏi trên, nhóm nghiên cứu đã theo dõi trong khoảng một tháng 814.806 gia đình gồm 1.789.728 người. Mỗi gia đình có hai đến năm thành viên. Trong mỗi nhà có người đã được tiêm và chưa tiêm vaccine. Ở gia đình gồm hai người: Nếu trong nhà không có ai miễn nhiễm thì xác suất bị nhiễm là 3,3%. Nhưng nếu một người đã tiêm vaccine thì xác suất người chưa tiêm bị nhiễm là 2,7%. Như vậy, có một người miễn nhiễm trong gia đình giảm nguy cơ lây nhiễm chừng 20%. Gia đình ba người: Nếu chưa ai tiêm vaccine thì xác suất bị nhiễm là 13%. Nếu một người đã tiêm vaccine thì xác suất hai người chưa tiêm kia bị nhiễm giảm xuống còn 6,3%. Nếu hai người được tiêm vaccine thì người chưa tiêm có xác suất bị nhiễm là 4,2%. Gia đình bốn người: Nếu chưa ai tiêm vaccine thì xác suất bị nhiễm là 42%. Nếu một người được tiêm thì ba người còn lại có xác suất bị nhiễm là 18%. Nếu hai người đã tiêm thì xác suất hai người còn lại chưa tiêm bị nhiễm là 7%. Nếu ba người đã tiêm vaccine thì xác suất người thứ tư sẽ bị nhiễm là 5%. Gia đình năm người: Nếu chưa ai tiêm vaccine thì xác suất bị nhiễm lên đến 70%, nhưng xác suất này giảm dần theo số người được tiêm vaccine. Nếu một người trong nhà đã tiêm thì xác suất bốn người còn lại bị nhiễm là 44%; nếu hai người đã tiêm thì xác suất bị nhiễm của hai người còn lại là 16%; nếu ba người miễn nhiễm thì xác suất hai người còn lại bị nhiễm còn 7%. Nhưng nếu bốn người đã tiêm vaccine thì xác suất người còn lại bị nhiễm chỉ còn 4%. Những con số trên hết sức công phu và thú vị. Nó nói lên một quy luật mà chúng ta ai cũng cảm nhận được rằng: Gia đình càng có nhiều người thì xác suất lây nhiễm càng cao; gia đình càng có nhiều người miễn nhiễm thì khả năng bảo vệ càng cao cho các thành viên còn lại. Một phát hiện quan trọng khác của nghiên cứu này là dù mới tiêm một mũi, hiệu quả chống lây nhiễm trong gia đình cũng giống như tiêm hai mũi hay miễn dịch tự nhiên. Kết quả trên cũng nói lên rằng tiêm chủng vaccine quả thật giảm nguy cơ bị nhiễm cho chính người được tiêm và cộng đồng. Điều này nhất quán với các nghiên cứu tôi từng chia sẻ cho rằng, tiêm vaccine giống như mình làm một việc cho xã hội. Lợi cho mỗi cá nhân có thể không cao, nhưng lợi ích cho cộng đồng và gia đình mình rất cao. Nhưng vẫn còn một câu hỏi cũng rất quan trọng khác: Nguy cơ tử vong sau khi tiêm vaccine là bao nhiêu? Tôi tra cứu và tìm thấy số liệu từ Anh có thể cung cấp cho chúng ta một bức tranh. Cục Thống kê của chính phủ Anh phân tích dữ liệu Covid từ 2/1/2021 đến 2/7/2021 ở những người đã được tiêm chủng vaccine và so sánh với người chưa, không tiêm chủng. Trong thời gian sáu tháng đó, Anh ghi nhận 51.281 ca tử vong liên quan đến Covid-19. Trong số này, 640 người đã được tiêm chủng vaccine đầy đủ. Tỷ lệ tử vong liên quan đến Covid-19 ở người được tiêm hai liều vaccine trong vòng 21 ngày sau khi tiêm chủng là 1,6%. Tỷ lệ này ở người không tiêm vaccine là 37,4%. Như vậy, vaccine rõ ràng có hiệu quả giảm nguy cơ tử vong. Những ai có nguy cơ tử vong vì Covid-19 sau tiêm vaccine? Phân tích thêm, họ phát hiện ba yếu tố chính: cao tuổi, nam giới và bệnh nền. Tức là, dữ liệu mới nhứt cho thấy tiêm chủng vaccine đầy đủ vẫn có thể bị nhiễm Covid-19 (gọi là nhiễm đột phá), nhưng nguy cơ nhiễm thấp và nguy cơ tử vong cũng rất thấp. Tôi nghĩ có bốn yếu tố có thể giải thích cho những người bị nhiễm đột phá. Thứ nhứt, hệ miễn dịch của họ suy yếu, đặc biệt ở những người mắc các bệnh nền liên quan đến hệ miễn dịch. Thứ hai là do virus đột biến thành các biến thể mới mà vaccine không ngăn ngừa được. Thứ ba phụ thuộc vào loại vaccine được tiêm, vì hiệu quả của các loại vaccine là khác nhau. Và, sau cùng là thời gian sau khi tiêm, thời gian càng lâu thì nguy cơ càng tăng. Do đó, bài viết này để nói hai điều quan trọng: Tiêm vaccine, dù chỉ một mũi, sẽ giảm nguy cơ bị nhiễm, bị tử vong cho chính người được tiêm và giảm lây nhiễm cho những người xung quanh; dù đã tiêm, tất cả chúng ta vẫn phải thực hành nghiêm 5K và có biện pháp giảm lây nhiễm nơi đông người.