Những điểm mới của Điều 4 Hiến pháp năm 2013

Điều 4 Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ghi như sau:

“1. Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình.

3. Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”.

Về mặt chính trị, những nội dung bổ sung trong Điều 4 Hiến pháp năm 2013 là để thể chế hóa những nhận thức mới về vị trí, vai trò của Đảng Cộng sản đã được khẳng định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011)(1). Về mặt xã hội, những bổ sung này là “để làm rõ hơn bản chất, vai trò và trách nhiệm của Ðảng Cộng sản là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”(2).

Cụ thể, đã tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn các điểm sau:

Một là, tiếp tục khẳng định sứ mệnh lịch sử và vị thế lãnh đạo nhà nước và xã hội trong thời kỳ quá độ lên CNXH của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thực tế là Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng đã lãnh đạo Nhân dân Việt Nam giành được độc lập dân tộc, tiến hành công cuộc Đổi mới, và hiện nay là lực lượng duy nhất có khả năng tiếp tục lãnh đạo Nhân dân Việt Nam xây dựng CNXH.

Hai là, để nhận diện rõ, đầy đủ và công khai hơn bản chất của Đảng Cộng sản Việt Nam  không chỉ là đội tiên phong của giai cấp công nhân mà còn là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam. Thông qua sự bổ sung đó, khẳng định sự thừa nhận của Nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời đặt Đảng ở vị thế phải phấn đấu, nỗ lực nhiều hơn nữa để xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân.

Ba là, để nhấn mạnh Đảng phải gắn bó mật thiết với Nhân dân, phải phục vụ Nhân dân, phải chịu sự giám sát của Nhân dân và phải chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình, nếu như những quyết định đó ảnh hưởng đến lợi ích Quốc gia, Dân tộc, Nhân dân. Đồng thời, cũng để Nhân dân có thể giám sát được tổ chức và hoạt động của Đảng, có thể quy trách nhiệm rõ ràng cho Đảng, Hiến pháp năm 2013 xác định không chỉ tổ chức Đảng mà cả “...đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”.

Trong các vấn đề nêu trên, điểm mới đặc biệt quan trọng là quy định về  trách nhiệm của Đảng trong mối liên hệ với Nhân dân. Đây là lần đầu tiên vấn đề trách nhiệm của Đảng được quy định ở tầm hiến pháp, hơn thế không quy định một cách chung chung “Đảng chịu trách nhiệm về sự lãnh đạo của mình” mà nêu rõ  “Đảng chịu trách nhiệm về các quyết định của mình”. Cách quy định này cho phép cụ thể hóa trách nhiệm cho từng quyết định của từng tổ chức Đảng, khắc phục tình trạng “đùn đẩy” trách nhiệm trong thực tiễn.