Giai cấp công nhân Việt Nam là sản phẩm quá trình khai thác thuộc địa của thực dân Pháp

 

 Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam; sau gần 30 năm (1897), mới đặt xong ách cai trị và bước vào cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 - 1914). Những ngành như khai thác đầu tiên như: Mỏ than ở Quảng Ninh, sắt ở Thái Nguyên, cờ rôm ở Thanh Hóa... và trồng trọt cây công nghiệp như cao su ở Phú Riềng, cà phê ở Tây Nguyên và một số ngành công nghiệp mang tính chất dịch vụ khác. Vào những năm này hàng loạt các xí nghiệp, đồn điền do người Pháp làm chủ ra đời thu hút hàng ngàn công nhân người Việt Nam vào làm việc trong các xí nghiệp đó. Đây là những bộ phận công nhân đầu tiên của giai cấp công nhân Việt Nam.

Tuy nhiên vào những năm cuối của thế kỷ XIX công nhân Việt Nam số lượng còn khiêm tốn, đời sống còn khó khăn, họ sống không tập trung, có khi phân tán trong các làng mạc, ý thức về giai cấp chưa rõ nét, vì thế ở giai đoạn này mặc dù đã có những lớp công nhân ra đời nhưng chưa hình thành với tư cách là một giai cấp độc lập.

Từ năm 1918, thực dân Pháp bước vào khai thác thuộc địa lần thứ hai. Khi đó, giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng tăng lên cả về số lượng và chất lượng; trong đó, ý thức giai cấp từng bước được hình thành. Trong giai đoạn này giai cấp công nhân đã trưởng thành với tư cách là một giai cấp độc lập. Đặc biệt, sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 3 tháng 2 năm 1930, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đã khẳng định là giai cấp đứng lên vũ đài chính trị, lãnh đạo dân tộc Việt Nam làm cuộc cách mạng giải phóng mình và giải phóng dân tộc, kiên cường đấu tranh cho mục tiêu: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Do yêu cầu khai thác thuộc địa của thực dân Pháp, cần một số ngành dịch vụ nhỏ như sửa chữa tàu biển, xe lửa, máy móc, cung ứng lương thực, thực phẩm..., đã xuất hiện các nhà tư bản người Việt Nam. Ra đời trong tình cảnh như vậy, lại bị giai cấp tư sản Pháp chèn ép, khống chế, nên giai cấp tư sản Việt Nam nhỏ bé cả về số lượng, vai trò của họ cũng bị mờ nhạt trong xã hội Việt Nam. Do đó, giai cấp công nhân Việt Nam khác so với giai cấp công nhân thế giới là ra đời trước giai cấp tư sản dân tộc.