Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa, phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc, các nước đang phát triển, chậm phát triển với các nước tư bản phát triển

 

Đây là một trong những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay. Lúc đầu, đó là mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa với các nước đế quốc thực hiện chính sách thực dân xâm chiếm thuộc địa. Do ý thức độc lập dân tộc và tự chủ đất nước của các dân tộc ngày càng thức tỉnh nhờ sự cổ vũ của phong trào độc lập dân tộc, phong trào công nhân và phong trào xã hội chủ nghĩa nên hàng trăm quốc gia thuộc địa và phụ thuộc đã giành được độc lập ở các mức độ khác nhau. Hiện tại, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân kiểu cũ bị xoá bỏ. Nhưng, sự độc lập về chính trị của các nước này chưa mang lại ngay phát triển phồn vinh và bình đẳng trong quan hệ quốc tế.

Nhiều quốc gia độc lập đi lên từ một nền kinh tế thấp kém, xã hội nghèo nàn, lạc hậu nên vẫn chịu cảnh lệ thuộc vào các nước tư bản phát triển về vốn, khoa học, công nghệ... Hơn nữa, toàn cầu hóa kinh tế đang là xu thế khách quan, chứa đựng cả thời cơ và thách thức. Vì đang chiếm ưu thế vượt trội trong cuộc cạnh tranh kinh tế gay gắt, nên các nước tư bản phát triển thu được nhiều lợi nhuận; còn các nước đang phát triển và chậm phát triển bị thua thiệt, khoảng cách giàu nghèo giữa các nước phát triển và chậm phát triển càng lớn. Đồng thời, chủ nghĩa đế quốc đang thực hiện hình thức bóc lột tinh vi các nước lạc hậu, kém phát triển.

Hiện nay chủ nghĩa tư bản đang thực hiện hình thức bóc lột tinh vi các nước lạc hậu, kém phát triển. Thông qua chính sách đầu tư chọn lọc, trao đổi không bình đẳng, chuyển giao công nghệ (chủ yếu là công nghệ cũ), viện trợ... làm cho các nước đang phát triển và chậm phát triển từ lệ thuộc về kinh tế, dẫn đến lệ thuộc về chính trị; trở thành con nợ, thành “bãi rác thải” cả về vật chất và tinh thần, văn hoá của các nước tư bản phát triển. Mâu thuẫn giữa các nước đang phát triển và các nước tư bản phát triển ngày càng gay gắt hơn.

Các nước chậm phát triển và đang phát triển đang tiến hành cuộc đấu tranh đầy khó khăn, phức tạp để chống lại các nước tư bản phát triển, đòi độc lập và bình đẳng thực sự, chống can thiệp, xâm lược của chủ nghĩa đế quốc. Các nước này còn phải chống lại sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, khắc phục những xung đột dân tộc và tôn giáo đẫm máu, bảo vệ độc lập chủ quyền và bảo vệ văn hoá dân tộc. Phong trào đấu tranh của các dân tộc chống lại sự áp đặt, can thiệp vào chủ quyền quốc gia ngày càng mạnh mẽ.