Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ, giải pháp đúng đắn, phù hợp với quy luật hiện thực khách quan

Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ, giải pháp đúng đắn, phù hợp với quy luật hiện thực khách quan

Dự thảo báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2016-2020 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025 đã đưa ra 12 nhiệm vụ giải pháp chủ yếu, trong đó có nhiệm vụ, giải pháp: Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là một nhiệm vụ chiến lược, là khâu đột phá quan trọng, tạo động lực để phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Bởi vì:

Thứ nhất là, theo Mác và Ăngghen, có hai tiền đề - điều kiện cơ bản của sự vận động hiện thực đó là: Tiền đề hiện thực đầu tiên là sự phát triển của nền đại công nghiệp (công nghiệp hóa) với phương thức sản xuất công nghiệp mang tính xã hội hóa cao. Thứ hai, là thể chế phát triển xoá bỏ ách áp bức, bóc lột, bất công, xây dựng một xã hội công bằng, bình đẳng, dân chủ. Hai điều kiện - tiền đề cơ bản này được hình thành - vận động - phát triển, có quan hệ biện chứng với nhau trong suốt chiều dài lịch sử đấu tranh - phát triển của nhân loại cũng như của mỗi dân tộc.

Loài người phát triển qua các hình thái kinh tế - xã hội tất yếu phát triển lên một trình độ cao hơn, văn minh hơn chủ nghĩa tư bản, gọi là chủ nghĩa xã hội (chủ nghĩa cộng sản); những giá trị tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội phải là những giá trị tiêu biểu chung của nhân loại (kinh tế thị trường), mà các quốc gia sẽ từng bước đi tới trong sự vận động, phát triển của mình. Do đó, sự phát triển của một quốc gia theo định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) không thể đối lập với những giá trị chung, tốt đẹp - tiến bộ của nhân loại.

Lênin cũng cho rằng cần “phải bắc những chiếc cầu nhỏ”, “trung gian”, “quá độ” lên chủ nghĩa xã hội, phải sử dụng cả chủ nghĩa tư bản và các giải pháp tích cực của nó để xây dựng chủ nghĩa xã hội (KTTT); chủ nghĩa xã hội là sản phẩm của nền đại công nghiệp cơ khí, nếu “không có kỹ thuật tư bản chủ nghĩa quy mô lớn được xây dựng trên những phát minh mới nhất của khoa học hiện đại… thì không thể nói đến chủ nghĩa xã hội được”.

Vấn đề Thứ hai là, thực tiễn phát triển KTTT đã thành công ở một số nước XHCN chứng minh tính tất yếu khách quan, cần thiết phát triển KTTT trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội; tiêu biểu là mô hình Trung Quốc xây dựng “chủ nghĩa xã hội mang mầu sắc Trung quốc” - nền kinh tế thị trường mang mầu sắc Trung quốc và “KTTT định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”. Phát triển KTTT của Việt Nam luôn luôn trong mối quan hệ biện chứng với sự phát triển KTTT trên thế giới; KTTT của Việt Nam là một bộ phận của KTTT thế giới. Quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, Việt Nam “đi vào” sân chơi quốc tế trong rất nhiều lĩnh vực và ở những cấp độ khác nhau. Điều đó có nghĩa là Việt Nam chấp nhận những giá trị chung, những “luật chơi” chung theo nguyên tắc mỗi nước đặt lợi ích quốc gia - dân tộc mình lên trước hết, đồng thời bảo vệ lợi ích phát triển chung và tôn trọng lợi ích chính đáng của các nước khác, của quốc tế. Thực tiễn phát triển KTTT ở Việt Nam cho thấy, Việt Nam coi hội nhập quốc tế sâu rộng là đòi hỏi khách quan, tạo cơ hội lớn cho sự phát triển đất nước. Do đó, đất nước qua 35 năm đổi mới đạt được những thành tựu to lớn, minh chứng rất thuyết phục điều đó (dù có không ít thách thức). Điển hình là tốc độ tăng tổng sản phảm trong nước (GDP) đạt khá cao, bình quân 5 năm 2016- 2020 ước đạt 6,8 %, thuộc nhóm các nước phát triển cao nhất khu vực và thế giới; bình quân đầu người năm 2020 ước đạt 3.000 USD, gấp 1,4 lần so năm 2015; năm 1993 Việt Nam có 53% hộ nghèo đến 2019 chỉ còn 4%. Quá trình phát triển KTTT các thể chế ngày càng được hoàn thiện; hệ thống pháp luật kinh tế khá đầy đủ; vai trò của Nhà nước được điều chỉnh phù hợp hơn với cơ chế thị trường; bộ máy thực thi pháp luật ngày càng hiệu quả, qua đó thúc đẩy KTTT ở nước ta phát triển. Như vậy, phát triển KTTT trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan, đúng đắn.

Hiện nay, các thế lực thù địch luôn ra sức tìm mọi cách xuyên tạc, công kích và phủ nhận chủ nghĩa Mác-Lênin; họ cho rằng sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên xô và Đông Âu là một tất yếu lịch sử vì nó bắt nguồn từ sự “lạc hậu, lỗi thời của bản thân chủ nghĩa Mác-Lênin,“chủ nghĩa xã hội mà Mác nêu ra chỉ là một lý tưởng, một chủ nghĩa xã hội “không tưởng”, không bao giờ thực hiện được, do đó hiện nay Việt Nam đang bế tắc về kinh tế và tinh thần; con đường Việt Nam đang đi là trái với quá trình lịch sử tự nhiên. Những luận điệu đó đã được những người cộng sản chứng minh, làm rõ tính chất phản động của nó bằng cả lý luận và thực tiễn khách quan thông qua những thành tựu phát triển KTTT định hướng XHCN của Việt Nam và “chủ nghĩa xã hội mang mầu sắc Trung quốc”. Chính những thành tựu đó, đặt ra nhu cầu cấp thiết cho nhiều nhà kinh tế, chính trị, sinh viên trên thế giới đi vào nghiên cứu học thuyết kinh tế của Mác và KTTT ở Việt Nam, Trung Quốc. Trong đại dịch covid 19, các nước trên thế giới, trong đó có Mỹ đã học hỏi kinh nghiệm của Việt Nam về phòng chống dịch covid 19 và phát triển kinh tế-xã hội trong điều kiện có dịch; điều đó thể hiện tính ưu việt của chế độ XHCN.

Vấn đề thứ 3, bên cạnh những thành tựu đạt được, trong quá trình phát triển nền KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam còn có những hạn chế, yếu kém cần được khắc phục, hoàn thiện đó là:

Hiến pháp đã quy định kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo, nhưng cũng quy định các thành phần kinh tế là bình đẳng, cùng hợp tác và cùng cạnh tranh nhưng trên thực tế môi trường kinh doanh chưa thật sự bình đẳng, thông thoáng, minh bạch. Thể chế KTTT chưa đồng bộ, còn nhiều vướng mắc, bất cập chưa được tháo gỡ (nhất là thị trường quyền sử dụng đất và thị trường khoa học, công nghệ). Luật, cơ chế chính sách còn những quy định không thống nhất (còn chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu chặt chẽ, không ồn định, nhất là trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh, quy hoạch, đất đai, môi trường, vẫn còn các điều kiện đầu tư kinh doanh bất hợp lý, ban hành giấy phép con trái quy định). Xây dựng luật còn hạn chế, có luật ban hành một thời gian chưa thi hành đã phải sửa…

Chưa tạo được đột phá trong phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; thể chế phát triển, điều phối kinh tế vùng chưa được quan tâm và cụ thể hóa bằng pháp luật nên liên kết vùng còn lỏng lẻo; khu vực kinh tế tư nhân còn gặp khó khăn khi tiếp cận vốn, đất đai, thông tin, tiếp cận thị trường; doanh nghiệp nhà nước vẫn được “ưu ái” hơn doanh nghiệp tư nhân; trong khi doanh nghiệp nhà nước chiếm nguồn lực lớn nhưng lại sử dụng hiệu quả không cao; nhiều dự án thất thoát, làm ăn thua lỗ, gây tổn hại lớn cho nhà nước và xã hội (Điển hình là 12 đại dự án thua lỗ của ngành Công Thương đã để thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng, mất rất nhiều năm không thể giải quyết dứt điểm). Ngoài ra, cơ chế “xin - cho” trong khu vực nhà nước còn tồn tại, chưa được khắc phục dứt điểm; tình trạng tham nhũng còn nhiều; bộ máy còn tình trạng quan liêu, cồng kềnh; chi phí đầu tư công còn cao…

Từ thực tiễn trên, chúng ta thấy rằng: tiếp tục hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN là hoàn toàn đúng đắn, khách quan.

Để thực hiện nhiệm vụ giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp. Trong đó, những giải pháp pháp quan trọng đó là:

 Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và thi hành nghiêm pháp luật bảo đảm tiến độ, chất lượng, đầy đủ, đồng bộ, khả thi, hiện đại, hội nhập, có sức cạnh tranh quốc tế; tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp, kinh tế hợp tác, hợp tác xã, các yếu tố, các loại thị trường.

Đổi mới mạnh mẽ hơn phương thức quản lý kinh tế của Nhà nước theo hướng chuyển giao những công việc Nhà nước không nhất thiết phải làm cho các tổ chức xã hội, chuyển đổi cung cấp trực tiếp dịch vụ công sang phương thức đặt hàng; đổi mới mạnh mẽ phân cấp, phân quyền và nâng cao hiệu quả phối hợp trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành.

Phát huy vai trò của người dân, doanh nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp và cộng đồng trong tham gia xây dựng, phản biện và giám sát thực hiện chính sách, pháp luật.

Hoàn thiện thể chế tạo thuận lợi cho chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình chuyển đổi số; đẩy nhanh xây dựng khung chính sách, pháp luật đối với xây dựng chính quyền điện tử hướng tới chính phủ số.

Đổi mới cơ chế phân bổ nguồn lực đầu tư, ưu tiên thu hút các nguồn lực của xã hội phát triển các vùng kinh tế trọng điểm, các cực tăng trưởng, các đô thị lớn, các ngành mũi nhọn ... Rà soát, điều chỉnh, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đáp ứng yêu cầu thực hiện các cam kết quốc tế; thực hiện chế độ kiểm toán, kế toán, thống kê phù hợp với chuẩn mực quốc tế và nâng cao chất lượng công tác phân tích, dự báo, cảnh báo phục vụ quản lý, điều hành.

Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ, giải pháp đúng đắn, phù hợp với quy luật hiện thực khách quan; để đi vào hiện thực, việc tổ chức thực hiện là vô cùng quan trọng; cần được tổ chức thực hiện chặt chẽ, khoa học, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, trên cơ sở nguyên tắc luôn luôn bám sát thực hiện mục tiêu bao trùm là “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.