HIỆN VẬT CHIẾN THẮNG: ĐÈN MỔ QUAY TAY

 Đến thăm Bảo tàng Hậu cần Quân đội, chúng tôi gặp chiếc đèn mổ quay tay của Đội Điều trị 4, Cục Quân y, Tổng cục Hậu cần-hiện vật quan trọng gắn bó với những chiến công của ngành quân y trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Gọi là đèn mổ nhưng thực chất đó là thiết bị chiếu sáng của xe đạp, được cấu tạo gồm một chiếc đèn pha và dynamo ở xe đạp, dynamo hoạt động dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ. Khi núm quay thì nam châm cũng quay theo, do đó trong cuộn dây xuất hiện dòng điện cảm ứng, dòng điện này thắp sáng bóng đèn.

Trong cuộc đọ sức quyết liệt giữa Quân đội nhân dân Việt Nam và quân đội viễn chinh Pháp, ở Chiến dịch Điện Biên Phủ, các đội điều trị thuộc Cục Quân y được thành lập ngay từ đầu chiến dịch, được bố trí đứng sau tuyến quân y đại đoàn. Nơi triển khai các bộ phận phẫu thuật là những hầm khoét sâu trong lòng núi, lòng đất, giường nằm của bệnh nhân là những "hầm ếch" khoét sâu trên những vách hầm hào, mặt giường trải lá, lát phên nứa, phủ một lớp dù, nhân viên buồng mổ đi chân trần không guốc dép, mặt bàn mổ là một mặt chõng, ánh sáng buồng mổ là mấy chiếc đèn bão, nhưng ánh sáng từ những chiếc đèn bão đó không đủ sáng và không thể rọi sâu vào trong bụng và khoang lồng ngực, đó là một thách thức lớn đối với bác sĩ khi mổ cho thương binh.

Lúc đó, bác sĩ Trần Bảo, nguyên Viện trưởng Phân viện 8 (nay là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108) từ tháng 7-1951 đến tháng 11-1952, có sáng kiến thắp sáng buồng mổ bằng cách lấy đèn pha xe đạp lắp trên một khung xe và lắp thêm một bộ phát điện quay tay, được một y tá hoặc dân công ngồi quay. Đèn xe đạp được trưng dụng từ các đoàn xe thồ của dân công. Nhờ nguồn điện phát ra từ dynamo xe đạp tương đương với 12V, có đủ ánh sáng để thực hiện phẫu thuật cứu chữa thương binh. Sáng kiến ngay lập tức được Cục Quân y phổ biến và nhờ vậy, Đội điều trị 4 tiến hành mổ cứu sống được nhiều thương binh trong đêm và trong hầm tối và sau này được trao tặng Bảo tàng Hậu cần để trưng bày và giới thiệu truyền thống cho cán bộ, chiến sĩ ngành quân y nói riêng và du khách nói chung./.

St