Khởi nghĩa vũ trang nổ ra muốn giành thắng lợi phải có điều kiện thời cơ

Vận dụng sáng tạo lý luận khởi nghĩa vũ trang của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời nghiên cứu và tổng kết các cuộc khởi nghĩa ở Việt nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ điều kiện và thời cơ để khởi nghĩa vũ trang nổ ra và giành được thắng lợi là:

- Điều kiện đảm bảo cho khởi nghĩa vũ trang nổ ra và giành thắng lợi.

Trong tác phẩm Con đương giải phóng Người đã chỉ rõ: "Khởi nghĩa là một điều rất quan trọng, làm đúng thì thành công, làm sai thì thất bại, khởi nghĩa có ba điều:

1) Vì một lẽ gì như các đế quốc đánh nhau, hoặc về phong trào dân chúng rất cao mà đế quốc bị bối rối lay động không đủ sức giữ vững đia vị trước nó.

2) Dân chúng vì đã quá khổ sở, qua tức giận mà hiểu rằng không chịu nổi được nữa. Thế là cũng phải đánh đế quốc và quyết chí hy sinh để ra đấu tranh cùng đế quốc.

3) Các đoàn thể cách mạng rất kiên quyết có một chính sách rất đúng được dân chúng tin cậy và đủ sức lãnh đạo dân chúng khởi nghĩa.

Có đủ ba điều kiện ấy thì cách mạng nhất định thành công"[1].

Như vậy, theo Hồ Chí Minh: Điều kiện bảo đảm cho khởi nghĩa vũ trang nổ ra và giành thắng lợi bao hàm cả điều kiện khách quan và chủ quan.

 3 điều kiện đó được khái quát như sau:

+ Lực lượng đế quốc thống trị lung lay bối rối không đủ sức giữ địa vị của chúng như trước nữa.

+ Có một cao trào cách mạng trong quảng đại quần chúng. Dân chúng đói khổ căm tức tới cực điểm quyết hy sinh nổi dậy đấu tranh với đế quốc đến cùng.

+ Có một chính đảng cách mạng lãnh đạo, chính đảng ấy lập được một đoàn thể cách mạng kiên quyết có một chính sách đúng, có một lực lượng khá để lãnh đạo dân chúng khởi nghĩa và được dân chúng tin cậy. 

- Thời cơ để khởi nghĩa vũ trang nổ ra và giành thắng lợi: Khởi nghĩa vũ trang nổ ra và giành thắng lợi phải có thời cơ.

Theo Hồ Chí Minh, thời cơ chính là sự chín muồi của các điều kiện đó. Trong tác phẩm Con đường giải phóng Hồ Chí Minh đã ví thời cơ như Vận nước, Người nói: "Đại sự muốn thành công phải nhờ vận nước và giời có muốn cũng không được. Vận nược không phải là một điều huyền bí. Vận nước tức là lòng dân, là tình thế trong nước và bên ngoài"[3].

Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam, Người đã nắm bắt được tình hình trong nước, dự đoán chính xác diễn biến của chiến tranh thế giới thứ II đang dần đến hồi kết, và Người đã chỉ rõ: "Nay vận mệnh đang đến vì nhân dân ta cực khổ dưới hai vòng xiềng xích ngày càng ngả về phe cách mạng. Tình hình thế giới dần dần thuận tiện cho ta, muốn chóng được tự do độc lập, nhân dân ta phải mau mau đoàn kết làm cách mạng. Ta chưa thấy một dân tộc nào khoanh tay chờ chết và hạnh phúc tự nhiên trên trời rơi xuống bao giờ"[4].

Đúng như Hồ Chí Minh đã nhận định.

+ Cuối năm 1944, nhân dân Cao Bắc Lạng đã sẵn sàng khởi nghĩa vũ trang. Sau khi nghiên cứu tình hình, Hồ Chí Minh ra chỉ thi hoãn cuộc khởi nghĩa Cao Bắc Lạng vì Người cho rằng điều kiện chưa chín muồi, chỉ thấy bộ phận chứ chưa thấy toàn cục. Chỉ thị đó là sáng suốt, đã tránh cho phong trào ở Cao Bắc lạng khỏi bị tổn thất

+ Đêm ngày 9/3/1945 Nhật đánh đổ Pháp, độc chiếm đông Dương làm thuộc địa. Lúc này điều kiện đã đến nhưng thời cơ chưa chín muồi, chưa tiến hành tổng khởi nghĩa được mà phải tích cực chuẩn bị mọi mặt sẵn sàng đợi thời cơ đến.

+ Tháng 7/1945 Đức - Ý bại trận. Nhật khốn đốn lúc này thời cơ thuận lợi đã đến.

+ Ngày  9/8/1945 Nhật đầu hàng đồng minh vô điều kiện

Trong nước: Chính quyền tay sai hoang mang cực độ; Tầng lớp trung gian ngả hết về phe cách mạng; Đảng và quần chúng đã sẵn sàng.

=> Lúc này thời cơ đã chín muồi. Tại lán Nà Lừa, Hồ Chí Minh ốm nặng. Nhưng Người đã nói với đồng chí Võ Nguyên Giáp: “lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”[5]. Chớp thời cơ đó, đêm ngày 13/9/1945 Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc ra quân lệnh số 1, tuyên bố: Giờ tổng khởi nghĩa đã đến.

Ngày 16/8/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi tổng khởi nghĩa: "Hỡi đồng bào yêu quý! Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta. Nhiều dân tộc bị áp bức trên thế giới đang ganh nhau tiến bước giành độc lập. Chúng ta không thể chậm trễ"[6].

Hưởng ứng lời kêu gọi tổng khởi nghĩa của Hồ Chí Minh, từ Bắc chí Nam, từ miền xuôi đến miền ngược, phong trào cách mạng đã dâng lên cuồn cuộn. Cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước đã thành công. Điều đó đã chứng tỏ khi có được đường lối đúng và sự chuẩn bị lực lượng chu đáo, sẵn sàng, biết nắm bắt đúng thời cơ, chớp thời cơ, phát động quần chúng đấu tranh đúng lúc thì tổng khởi nghĩa chắc chắn sẽ giành được thắng lợi.

---

[1] Bảo tàng HCM: Hồ sơ Hồ Chí Minh, Con đường giải phóng, tr. 25.

 

[2] Bảo tàng HCM: Hồ sơ Hồ Chí Minh, Con đường giải phóng, tr. 26.

[3] Bảo tàng HCM: Hồ sơ Hồ Chí Minh, Con đường giải phóng, tr. 14.

[4] Bảo tàng HCM: Hồ sơ Hồ Chí Minh, Con đường giải phóng, tr. 14.

[5] Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Viện Hồ Chí Minh: Hồ Chí Minh  - Biên niên tiểu sử, Nxb. CTQG, H. 2006, t. 2, tr. 267.

[6] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb CTQG, H 2011, tập 3, tr. 596.