Văn hóa là mục tiêu của sự phát triển

 

 Bản chất của văn hóa là sáng tạo vươn lên các giá trị chân, thiện, mỹ cao đẹp, tạo nên tinh thần nhân văn cho con người, đem hạnh phúc đến cho mỗi con người và toàn nhân loại. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nhằm giải phóng con người khỏi áp bức bóc lột, đem hạnh phúc đến cho con người. Cho nên, một nền văn hóa đạt trình độ cao (chân, thiện, mỹ) chính là mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội, là điều mà quá trình phát triển của nhân loại hướng tới.

Trong nhiều thập niên của thế kỷ XX, trên thế giới, không ít lý thuyết đã quan niệm tăng trưởng kinh tế là mục tiêu duy nhất của phát triển. Đó là một quan niệm phiến diện. Cần thay đổi một cách cơ bản quan niệm về mục tiêu phát triển. Xét đến cùng mục tiêu đó phải là văn hóa, là nâng cao chất lượng cuộc sống của con người, với bảo đảm sao cho kết hợp hài hòa giữa đời sống vật chất và đời sống tinh thần, giữa mức sống cao và lối sống đẹp, không chỉ cho một số ít người mà cho đại đa số, không chỉ cho thế hệ hiện nay mà còn cho các thế hệ mai sau. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển”1. Phát triển con người được nhận thức “là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể của phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, đất nước và quyền làm chủ của nhân dân”2.

Khi coi văn hóa là mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội cũng có nghĩa là toàn bộ sự phát triển kinh tế - xã hội phải hướng tới phát triển con người, phát triển xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của xã hội theo tiêu chí phát triển mới HDI (mức sống, tuổi thọ bình quân và trình độ học vấn). Phải đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển (kết hợp sử dụng nguồn nhân lực với sử dụng mọi nguồn lực khác…). Là mục tiêu của phát triển, văn hóa thể hiện “trình độ được vun trồng” ngày càng đầy đủ, ngày càng toàn diện của con người về thể lực, trí lực và nhân cách để mỗi người (và cộng đồng xã hội) được hưởng một cuộc sống ngày càng tiến bộ, dân chủ, văn minh hơn. Và như vậy, mục tiêu của phát triển phải được nhìn nhận như là một tiến trình giải phóng con người, phát huy nguồn lực con người. Quan niệm về mục tiêu phát triển như vậy phù hợp với khát vọng lâu đời của nhân loại tiến bộ. Đó cũng là lý tưởng, là mục đích phấn đấu của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Mục tiêu phấn đấu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” là định hướng xã hội chủ nghĩa, đồng thời cũng chính là mục tiêu của văn hóa, nếu hiểu theo nghĩa rộng nhất của khái niệm này.

 

---

1 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, tr.75-76.

2 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, tr.76.