Ngày 2/9/1945, tại quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Cùng lúc đó, lễ độc lập cũng được tổ chức tại Sài Gòn khi nền độc lập bị bủa vây tứ phía.
Ngày 31/8/1945,
Trung ương điện vào cho biết lúc 2 giờ chiều 2/9 tại Hà Nội, Chính phủ lâm thời
nước Việt Nam dân chủ cộng hòa sẽ ra mắt quốc dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ đọc
bản Tuyên ngôn độc lập. Ủy ban Hành chánh lâm thời Nam bộ quyết định tổ chức một
cuộc mít tinh và diễu hành thật lớn nhằm biểu dương lực lượng toàn dân đoàn kết
xung quanh chính quyền cách mạng.
Theo thông báo
của ban tổ chức buổi lễ, đúng 14 giờ chiều hôm ấy, tại quảng trường Ba Đình ở
Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt
Nam dân chủ cộng hòa. Đài tiếng nói Việt Nam (lúc đó đặt tại Bạch Mai nên còn
gọi là Đài Bạch Mai) sẽ trực tiếp truyền thanh buổi lễ ở Hà Nội trên làn sóng
32m.
Tuy nhiên, việc
tiếp sóng không thành công. Nửa giờ trôi qua, dân chúng bắt đầu bàn tán xôn
xao. Một số người cảnh giác đặt ra nghi vấn: phải chăng có kẻ phá hoại? Mặc dù
hoài nghi này không có chứng cớ, song trong bối cảnh lúc đó nó vẫn thuyết phục
được nhiều người. Mãi về sau này người ta mới biết lý do của sự cố này: đài
phát của ta quá yếu, máy thu của ta quá cũ, thời tiết chiều hôm ấy lại xấu.
Để trấn an quần
chúng, ban tổ chức buổi lễ đề nghị ông Trần Văn Giàu (tức giáo sư Trần Văn Giàu
ngày nay) phát biểu. Ông Trần Văn Giàu lúc đó là bí thư Xứ ủy Nam bộ, chủ tịch
Ủy ban khởi nghĩa Nam bộ, chủ tịch Ủy ban Hành chánh lâm thời Nam bộ… Đây là
điều nằm ngoài dự kiến của chương trình buổi lễ.
Ông Trần Văn
Giàu suy nghĩ vài phút, ghi vội lên giấy mấy ý chính, rồi bước lên lễ đài, ứng
khẩu một bài diễn văn. Lúc đó, các nhà báo chưa sử dụng máy ghi âm nên ghi lại
bài diễn văn bằng phương pháp tốc ký để công bố toàn văn trên các báo xuất bản
ở Sài Gòn ngày hôm sau.
Mở đầu, ông
Trần Văn Giàu tuyên bố một đổi thay lớn trong lịch sử nước nhà sau Cách mạng
Tháng Tám: “Việt Nam từ một xứ thuộc địa đã trở thành một nước độc lập. Việt
Nam từ một đế chế đã trở thành một nước cộng hòa. Việt Nam đương tiến bước trên
đường sống”.
Song cuộc hồi
sinh của dân tộc đang bị kẻ thù đe dọa: “Kẻ địch toan tính một cuộc âm mưu gác
lại ách nô lệ trên cổ 25 triệu đồng bào… Chúng tôi đã nắm được bằng cớ chắc
chắn là họ toan dùng võ lực thình lình lật đổ chính phủ dân chủ cộng hòa để đặt
lại một quan toàn quyền như thuở trước”. Do đó, ông khuyên đồng bào hãy đề cao
cảnh giác: “Mừng thắng lợi, nhưng đồng bào chớ say sưa vì thắng lợi. Bởi vì
Việt Nam yêu quí của chúng ta đương gặp một tình cảnh nguy nan. Không khéo lo,
nước ta dân ta có thể bị tròng lại ách nô lệ”.
Ông Trần Văn
Giàu hỏi những người dự lễ: “Đồng bào ở đây có ai thừa nhận một quan toàn quyền
cai trị xứ ta không? Có ai chịu bó tay để cho chế độ thực dân – ra mặt hay giấu
mặt – trở lại không?”. Sau mỗi câu hỏi của ông, cả triệu người đồng thanh đáp
lại: “Không! Không! Không!” vang dội một góc trời.
Tiếp sau sự
đồng tâm ấy, ông Trần Văn Giàu nhắc lại những điều đã nói với đại diện chính
phủ Pháp:
“Việt Nam dân
chủ cộng hòa sẵn sàng ký kết với Cộng hòa Pháp những hiệp ước cộng tác về kinh
tế, về văn hóa, luôn về binh bị nữa, nếu Pháp công khai thừa nhận quyền độc lập
của chúng tôi.
Nhược bằng trái
lại, các người kể chúng tôi như tôi mọi thì liên hiệp với dân chúng cách mạng
Pháp, chúng tôi thề chết (chứ) không nhượng bộ trước bất cứ một sự hăm dọa hay
khiêu khích nào”. Thay mặt hàng triệu người dân Nam bộ, ông nói lên quyết tâm
bảo vệ tổ quốc: “Chúng ta thề cương quyết đứng bên cạnh chánh phủ, chống mọi sự
xâm lăng, dầu chết cũng cam lòng”.
Ông kết thúc
bài diễn văn bằng lời kêu gọi: “Quốc dân hãy sẵn sàng chiến đấu!… Đứng lên!
Ngày độc lập bắt đầu từ nay! Tiến tới, vì độc lập, vì tự do, tiến tới mãi!
Không một thành lũy nào ngăn nổi chí của muôn dân trên đường giải phóng!”.
Sau bài diễn
văn ứng khẩu của chủ tịch Ủy ban hành chánh lâm thời Nam bộ Trần Văn Giàu, bác
sĩ Phạm Ngọc Thạch – bộ trưởng Bộ Y tế – thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt
Nam dân chủ cộng hòa, tuyên thệ “cương quyết lãnh đạo đồng bào giữ nước, vượt
khó khăn nguy hiểm, xây đắp độc lập hoàn toàn cho Việt Nam”.
Đây là lần đầu
tiên trong lịch sử mấy nghìn năm của nước ta, một đại diện của Nhà nước trung
ương long trọng cam kết với nhân dân.
Sau đó, tới
lượt đại biểu của nhân dân đọc lời thề: “Chúng tôi, toàn thể nhân dân Việt Nam,
cương quyết một lòng ủng hộ chánh phủ lâm thời của nước Việt Nam dân chủ cộng
hòa, ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Nếu Pháp đến
xâm lược Việt Nam lần nữa, chúng tôi quyết:
– Không đi lính
cho Pháp.
– Không làm
việc cho Pháp.
– Không bán
lương thực cho Pháp.
– Không dẫn
đường cho Pháp.
Xin thề!”.
Cả triệu người
đưa nắm tay lên nhất loạt hô to: “Xin thề! Xin thề! Xin thề!” như tiếng sấm
vang rền.
Buổi lễ mừng
độc lập kết thúc bằng cuộc tuần hành trên các đường phố lớn của khu trung tâm
Sài Gòn./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét