PHÒNG NGỪA VÀ XỬ LÝ BẠO LOẠN TRONG TÌNH HÌNH MỚI

Các mối đe dọa an ninh phi truyền thống rất đa dạng, biểu hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; nguồn gốc tạo nên các mối đe dọa này rất phức tạp, có cả yếu tố phát sinh từ nguồn gốc thiên tạo lẫn yếu tố phát sinh từ nguồn gốc nhân tạo; có khả năng phát tán nhanh, phạm vi rộng, ảnh hưởng xuyên quốc gia. Một số mối đe dọa an ninh phi truyền thống có khả năng chuyển hóa thành an ninh truyền thống, nếu khả năng kiểm soát, quản trị kém, thiếu cơ chế phối hợp hành động giữa các quốc gia. Nhận thức rõ mối quan hệ giữa công tác phòng ngừa và xử lý bạo loạn trong tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ phải lấy “chủ động phòng ngừa là chính”. Đây là vấn đề rất quan trọng trong tình hình hiện nay, cần được tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện.

Quan điểm “chủ động phòng ngừa là chính”¹ trong công tác quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc của Đảng được kế thừa từ kinh nghiệm bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa, từ khi nước chưa nguy”, giữ “trong ấm, ngoài êm” của cha ông trong lịch sử và thực tiễn quá trình củng cố quốc phòng, an ninh, đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ thời gian qua của đất nước. Đây là sự phát triển tư duy, tầm nhìn chiến lược của Đảng về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới. Theo đó, nội hàm bảo vệ Tổ quốc không chỉ là bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ biên giới quốc gia, ngăn chặn, đánh bại địch tiến công xâm lược từ bên ngoài, mà còn bao hàm cả giữ vững ổn định an ninh, chính trị bên trong đất nước; không chỉ chiến đấu bảo vệ khi có kẻ thù xâm lược, mà phải tổ chức phòng thủ, phòng ngừa từ trước, chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch.

Hiện nay, hòa bình, hợp tác, liên kết cùng phát triển vẫn là xu thế chủ đạo của thời đại, nhưng bản chất mối quan hệ giữa các nước và bên trong mỗi quốc gia cũng chứa đựng không ít mâu thuẫn. Các vấn đề: xung đột sắc tộc, tôn giáo, hoạt động can thiệp, lật đổ, khủng bố, ly khai,... vẫn diễn ra phức tạp ở nhiều nơi. Đối với nước ta, bên cạnh những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử sau 35 năm đổi mới, đời sống của một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa vẫn còn nhiều khó khăn; thậm chí còn có nhận thức sai lệch về các yếu tố lịch sử, văn hóa, quyền tự trị,... trong khi đó, năng lực quản lý, điều hành, triển khai thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân tộc, tôn giáo, phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường quốc phòng, an ninh,... của một bộ phận cán bộ cấp cơ sở còn hạn chế. Tình hình an ninh trên một số địa bàn chiến lược: Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ,... và các thành phố lớn còn tiềm ẩn nhiều nhân tố gây mất ổn định. Đặc biệt, các thế lực thù địch đẩy mạnh chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” với nhiều thủ đoạn ngày càng công khai, trực diện và quyết liệt hơn, hòng thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Vì vậy, “chủ động phòng ngừa là chính”, không tạo kẽ hở cho các thế lực thù địch bên trong cấu kết với lực lượng phản động bên ngoài âm thầm chuẩn bị, xây dựng “nền móng”, tạo cớ tiến hành bạo loạn, nhằm giữ vững ổn định chính trị để phát triển đất nước nhanh, bền vững là vấn đề quan trọng, cấp thiết, cần được quán triệt, triển khai thực hiện bằng những nội dung, giải pháp phù hợp.

Trước hết, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý, điều hành của Nhà nước đối với nhiệm vụ phòng, chống bạo loạn. Đây là yếu tố quan trọng hàng đầu bảo đảm cho nhiệm vụ phòng, chống bạo loạn đúng định hướng, đúng pháp luật, phát huy được sức mạnh tổng hợp và đạt hiệu quả thiết thực. Vì vậy, cần tập trung củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo của hệ thống tổ chức đảng các cấp; chú trọng nâng cao năng lực ban hành nghị quyết lãnh đạo củng cố quốc phòng, an ninh, phòng, chống bạo loạn phù hợp với đặc điểm tình hình địa phương; phát huy tính chủ động, sáng tạo của từng tổ chức trong hệ thống chính trị, nhất là cơ quan Quân sự, công an, Biên phòng,… trong tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương ban hành, triển khai thực hiện các chủ trương, giải pháp phòng ngừa bạo loạn. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực thể chế hóa chủ trương, nghị quyết của cấp ủy về quốc phòng, an ninh, phòng ngừa bạo loạn thành các chương trình, kế hoạch, văn bản pháp luật, trọng tâm là cơ chế quản lý, điều hành trong xây dựng, huy động các nguồn nhân lực, vật lực; cơ chế phối hợp đấu tranh giữa các lực lượng,… trong phòng ngừa bạo loạn, bảo vệ địa phương; trong đó, cần phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân thực hiện tốt nhiệm vụ quan trọng này. Ngoài ra, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là lực lượng dân quân tự vệ, an ninh viên,… trong nắm tình hình địa bàn, thực hiện các biện pháp đấu tranh ngăn chặn, phòng ngừa bạo loạn ngay từ cơ sở.

Cùng với đó, tiếp tục đổi mới, nâng cao quy trình, phương pháp quản lý, điều hành của chính quyền các cấp từ khâu lập kế hoạch, định hướng hoạt động, tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn cấp dưới và kiểm tra, thanh tra, kiểm soát các khâu, các bước của quá trình xây dựng, củng cố quốc phòng, an ninh, phòng ngừa bạo loạn. Theo đó, cần đi sâu bồi dưỡng cho lãnh đạo, chính quyền địa phương nắm chắc âm mưu, thủ đoạn hoạt động chống phá, gây bạo loạn của các thế lực thù địch; đặc điểm an ninh, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quân sự,… địa bàn; mục tiêu, yêu cầu, biện pháp quản lý an ninh chính trị, ngăn ngừa gây rối, bạo loạn; nguyên tắc sử dụng lực lượng vũ trang trong các tình huống, làm cơ sở vận dụng vào thực tiễn địa phương. Nâng cao năng lực quản lý, điều hành phòng, chống bạo loạn theo pháp luật của cấp ủy, chính quyền các cấp, trọng tâm là năng lực điều hành các lực lượng trong phối hợp nắm, nhận định, đánh giá tình hình; thống nhất biện pháp giải quyết; xác định lực lượng chủ trì, phối hợp theo cơ chế, v.v. Thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp, pháp luật Nhà nước và các nghị định của Chính phủ về quốc phòng, an ninh, kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh. Tăng cường các chủ trương, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo phòng ngừa, phát hiện sớm và triệt tiêu các nhân tố bất lợi bên trong có thể gây đột biến; kiên quyết không để hình thành các tổ chức chính trị phản động, đối lập, giải quyết triệt để, tận gốc các mâu thuẫn xã hội, biểu tình, gây rối, mưu đồ chính trị. Gắn trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu các địa phương, chỉ huy các lực lượng vũ trang với kết quả quản lý, phòng ngừa bạo loạn, bảo đảm an ninh, an toàn địa bàn. Tập trung xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc làm nền tảng phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong phòng, chống bạo loạn. Đây là giải pháp có tính nền tảng; là vấn đề căn cơ, gốc rễ nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phòng, chống bạo loạn ngay trong thời bình. Vì thế, các cấp, ngành, địa phương phải tiếp tục đổi mới, nâng cao tính thiết thực, hiệu quả của công tác tuyên truyền, giáo dục, bồi dư­­­ỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, trước hết là cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành trong hệ thống chính trị, các chức sắc, chức việc tôn giáo và học sinh, sinh viên; phân biệt rõ đối tượng, đối tác, nắm chắc âm mưu, thủ đoạn hoạt động chống phá, gây bạo loạn của các thế lực thù địch, tạo sự đồng thuận, nhất trí cao giữa dân với Đảng và chính quyền, từ đó nâng cao cảnh giác cách mạng, chủ động đấu tranh bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.

          Chủ động, tích cực phòng ngừa, ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống 

Thứ nhất, chủ động và tích cực đầu tư phát triển bền vững, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, chăm lo bảo vệ môi trường sinh thái. Nhiều mối đe dọa an ninh phi truyền thống phát sinh từ tình trạng phản phát triển hay phát triển thiếu bền vững. Ở đây, các giải pháp phòng ngừa và ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống phải được tích hợp vào từng chiến lược, chương trình, kế hoạch và dự án phát triển. Sâu xa vẫn là bảo đảm gắn tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước đi và từng chính sách phát triển; kiểm soát phân tầng xã hội; tích cực xóa đói, giảm nghèo, chăm lo cho con người thông qua hệ thống an sinh xã hội đa tầng, linh hoạt hỗ trợ lẫn nhau để bảo đảm cho con người luôn được có môi trường và điều kiện phát triển lành mạnh. 

Thứ hai, phân loại từng lĩnh vực an ninh phi truyền thống với đặc điểm khác nhau để xác định những cơ chế, phương thức quản trị an ninh phi truyền thống phù hợp. Đối với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống phát sinh từ rủi ro của thị trường (như an ninh tài chính), việc chủ động và tích cực ứng phó phải bắt đầu bằng hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cấu trúc lại chức năng của Nhà nước, nhằm giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực của thị trường khi rơi vào khủng hoảng. Đối với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống phát sinh từ mặt trái của toàn cầu hóa, tính chủ động, tích cực thể hiện ở thúc đẩy hợp tác quốc tế để phòng ngừa và ứng phó ngay từ chính quốc gia có thể phát sinh và lan truyền các mối đe dọa an ninh phi truyền thống (như an ninh mạng, di cư xuyên biên giới, khủng bố, buôn bán ma túy, buôn bán phụ nữ và trẻ em). Đối với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống phát sinh từ mặt trái sử dụng thành tựu khoa học công nghệ (như an ninh mạng, một số dịch bệnh), tính chủ động và tích cực thể hiện ở xây dựng đội ngũ chuyên gia tinh nhuệ, có trình độ công nghệ cao, đủ năng lực phòng ngừa và ứng phó hiệu quả. Đối với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống phát sinh từ tranh chấp tài nguyên, năng lượng, nguồn nước,... tính chủ động và tính cực thể hiện ở định hình một chiến lược năng lượng thay thế, hạn chế tối đa khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đàm phán với các đối tác trong chia sẻ khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên. Đối với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống do tai biến môi trường, biến đổi khí hậu,... do tính thất thường của nó, tính chủ động và tích cực thể hiện ở xây dựng hệ thống cảnh báo, dự báo, phòng ngừa và bố trí cả lực lượng tại chỗ và lực lượng chuyên nghiệp để đủ sức ứng phó, cứu hộ, cứu nạn, xử lý các khủng hoảng môi trường, các thảm họa tự nhiên. 

Thứ ba, chủ động, tích cực hoàn thiện hệ thống thể chế quản trị an ninh phi truyền thống, nâng cao tính tương thích của pháp luật Việt Nam với pháp luật quốc tế về phòng ngừa và ứng phó với thách thức an ninh phi truyền thống. Nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật quản trị an ninh phi truyền thống, nhất là trước những vấn đề mới xuất hiện tạo ra khả năng uy hiếp lớn đối với an ninh quốc gia, như an ninh mạng, an ninh tài chính, an ninh nguồn nước, an ninh hàng hải và hàng không, di cư xuyên biên giới và các vấn đề dân tộc và tôn giáo... Đối với các vấn đề an ninh phi truyền thống mà các nước dễ tìm được điểm tương đồng do có lợi ích chung, cần rà soát lại những điểm còn bất tương thích giữa pháp luật Việt Nam với pháp luật quốc tế trên từng lĩnh vực để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, đặc biệt là pháp luật điều chỉnh về: hoạt động phòng, chống buôn bán ma túy, buôn bán người, rửa tiền; hoạt động kiểm dịch động/thực vật, ứng phó với dịch bệnh lây lan nhanh; hoạt động uy hiếp an ninh mạng, an ninh hàng hải, an ninh hàng không, an ninh nghề cá, an ninh nguồn nước, chống cướp biển... Đây là cơ sở pháp luật tạo thuận lợi cho các nước cùng phối hợp phòng ngừa và đấu tranh, thực hiện tương trợ tư pháp, khi đối diện với các thách thức an ninh phi truyền thống. Đối với những vấn đề an ninh phi truyền thống nhạy cảm, phức tạp, mỗi nước do quyền lợi của mình thường có cách tiếp cận và diễn giải riêng, khó có thể điều chỉnh pháp luật quốc nội để bảo đảm tính tương thích (như an ninh nguồn nước, an ninh nghề cá, an ninh mạng, chống khủng bố...), cần phát huy tính chủ động trên cả mặt hợp tác và đấu tranh trong cả quan hệ song phương và đa phương trên cơ sở bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc và chia sẻ mối quan tâm chung với các nước khác. 

                                                                                                 N.T.T