NHẬN THỨC VÊ SAI LỆCH XÃ HỘI TRONG THỜI KỲ MỚI

Sau 37 năm đổi mới, đất nước ta đạt được nhiều thành tựu trên mọi lĩnh vực , đời sống của đại đa số nhân dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, dưới tác động tiệu cực cuả nền kinh tế thị trường là những nhận thức và hành động của một bộ phận trong xã hội đi ngược lại chuẩn mực tiến bộ của đại đa số, các nhà xã hội học thường dùng là sai lệch xã hội. Vậy cần nhận thức đầy đủ về sai lệch xã hội là gì?

Sai lệch xã hội là sự vi phạm có nhận thức các tiêu chuẩn hoặc kỳ vọng của một nhóm hay của xã hội các tiêu chuẩn văn hóa và kỳ vọng định dạng một dải rộng các hoạt động của con người nên khái niệm sự lệch lạc cũng mang nghĩa rộng tương ứng. Sai lệch xã hội là hành vi của các cá nhân hoặc nhóm người nào đó không phù hợp với những gì được coi là bình thưởng của cộng đồng, có nghĩa là hành vi đó đi chệch những gì mà số đông những người khác mong đợi ở họ trong những hoàn cảnh nhất định. Sự sai lệch xã hội là sự vi phạm các chuẩn mực hoặc các quy tắc đã được chấp nhận của một nhóm xã hội hay một xã hội nhất định.

Sai lệch xã hội, dù là về tư tưởng, thái độ hay trong hành vi, cũng đều chịu sự phán xử của hệ quy chiếu chính thống. Nó thường bị quy thành cái cá biệt, đáng bị chỉ trích, vì nó đụng chạm đến tâm thế xã hội, gây ra những hệ lụy khó kiểm soát. Có thể nhận thấy, những gì được coi là sai lệch, trên hết là một vấn đề được xác định về mặt xã hội bởi một cộng đồng xã hội hay một nhóm người bên trong cộng đồng đó.

Thực tế cũng cho thấy, sai lệch chịu sự chi phối bởi quyền lực, sự bất công trong xã hội. Chẳng hạn, có những hành vi giống nhau nhưng người không có quyền lực bị xem là lệch lạc và có thể chịu hình phạt, trong khi người có quyền lực thì không. Không những vậy, một hành vi có được coi là lệch lạc hay không tùy thuộc vào quan niệm của xã hội, vào cách mà người khác nhận thức tình huống. Sai lệch xã hội chỉ tồn tại trong mối quan hệ với các tiêu chuẩn văn hóa, một hành vi được coi là lệch lạc trong mối quan hệ với những tiêu chuẩn văn hóa cụ thể. Những tiêu chuẩn văn hóa rất khác nhau giữa các nền văn hóa, trong mỗi nền văn hóa cũng khác nhau ở các tiêu văn hóa..; hơn nữa tiêu chuẩn văn hóa còn thay đổi theo thời gian nếu quan niệm về sự lệch lạc cũng khác nhau và thay đổi theo thời gian. Chẳng hạn, chỉ những năm gần đây, ở Việt Nam, hút thuốc lá ở nơi công cộng được coi là hành vi lệch lạc, trong khi trước đó và là việc khá bình thường.

Như vậy, trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hện nay, nhận diện đúng sai lệch xã hội để có biện pháp căn chỉnh kịp thời đối với mỗi thành viên và các nhóm xã hội trong một đất nước, một xã hội văn minh, hiện đại toàn cầu là quan trọng, cấp bách và cần thiết./.