Nguồn cơn khiến người Mỹ biểu tình bất chấp Covid-19

Khi Minneapolis vẫn còn mùi khói lửa, Yvonne Passmore hồi tưởng về những tháng ngày bị phân biệt đối xử, vừa ước tính thiệt hại vì biểu tình.

"Đầu tiên là Covid-19 càn quét, giờ lại tới chuyện này", Passmore vừa nói vừa kéo khẩu trang xuống để dễ thở hơn. Người phụ nữ 65 tuổi sống ở phía nam thành phố Minneapolis, bang Minnesota, đề cập tới làn sóng biểu tình khắp nước Mỹ những ngày qua, bắt nguồn từ vụ George Floyd, người đàn ông da màu tại Minneapolis, tử vong sau khi bị cảnh sát ghì đầu gối lên gáy suốt nhiều phút.

Passmore đứng cạnh ba người hàng xóm đều là người da màu. Họ thảo luận về các cuộc biểu tình khiến khu dân cư bị tàn phá nặng nề, tự hỏi rằng liệu có phải mọi thứ đang đi quá xa hay không. Những khu chợ nhỏ và cửa hàng tiện lợi bị cướp phá, làm mất đi nguồn thực phẩm tươi vốn đang vô cùng quan trọng, nhiều tòa nhà bị hủy hoại.

Biểu tình bùng phát trong bối cảnh Covid-19 tại Mỹ chưa được kiểm soát, khiến nhiều người cảm thấy lo sợ, như nhà hoạt động Tanya Faison ở thành phố Sacramento, bang California. Trong những tháng qua, cô hầu như không rời khỏi nhà bởi sợ rằng nếu nhiễm nCoV, cô có thể chết vì vốn mắc bệnh hô hấp.

Xe cảnh sát bốc cháy trong cuộc biểu tình tại thành phố Atlanta, bang Georgia, Mỹ hôm 29/5. Ảnh: NY Times.

Mặc dù vậy, đối với Faison, nỗi sợ nCoV vẫn không lớn bằng mức độ cấp bách của việc thúc đẩy thay đổi, nhân lúc các chính trị gia và dư luận đang chú ý tới cộng đồng người da màu. "Có những lúc bạn cần mạo hiểm hơn. Vì vậy, tôi sẽ đeo khẩu trang, găng tay và đi biểu tình", Faison nói.

Passmore và hàng xóm của bà đều thấu hiểu nguồn cơn thịnh nộ những ngày qua, sau nhiều năm sống trong sợ hãi, tức giận và kiệt quệ. "Mọi chuyện không chỉ vì George Floyd, mà xuất phát từ việc người da màu thường xuyên bị đối xử không bằng con người và không chỉ cảnh sát làm vậy. Chúng tôi không được nhận chính sách nhà ở hay y tế thích hợp. Quá nhiều sự phân biệt đối xử, không chỉ riêng hệ thống tư pháp", Passmore cho hay.

Eddie Glaude Jr., chủ tịch khoa nghiên cứu người Mỹ gốc Phi tại Đại học Princeton, cho biết Covid-19 khiến nỗi tuyệt vọng dồn nén của người da màu thêm chồng chất.

"Covid-19 đang tàn phá cộng đồng của chúng tôi. Nỗi đau càng sâu sắc hơn bởi dường như chúng tôi không được đất nước này quan tâm, không ai để mắt tới những điều đang xảy ra với người Mỹ da màu. Do tính chất công việc, nhiều người trong cộng đồng phải ra ngoài đối mặt với nCoV, mạo hiểm vì mức lương không tương xứng", Glaude giải thích.

Glaude cho rằng video cảnh sát ghì đầu gối lên gáy Floyd như đổ dầu vào "ngọn lửa giận" âm ỉ suốt những thập kỷ qua. Các khu dân cư của người da màu không còn được đầu tư, bất bình đẳng thu nhập ngày càng gia tăng. Thực trạng đó như "xát muối" vào vấn đề sức khỏe và hậu quả kinh tế do Covid-19 trong cộng đồng người da màu.

"Tình trạng hiện nay còn tệ hơn cả năm 1968. Đại dịch toàn cầu đang giết người dân, khiến tôi lúc nào cũng tức giận. Nhưng bất chấp tất cả, cảnh sát vẫn không ngừng giết chúng tôi. Họ không dừng lại", Glaude nói.

Tại Brunswick, bang Georgia, Ahmaud Arbery bị hai người đàn ông da trắng có vũ trang bắn chết khi đang chạy bộ. Tại Louisville, bang Kentucky, Breonna Taylor bị cảnh sát bắn chết trong căn hộ khi họ thi hành lệnh bắt liên quan đến ma túy. Tại công viên thành phố New York, một phụ nữ da trắng dọa gọi cảnh sát khi một người đàn ông da màu yêu cầu cô xích chó lại theo quy định của công viên.

"Mọi người đang nói về hai loại virus, nCoV và virus phân biệt chủng tộc", Cliff Albright, đồng sáng lập quỹ Black Voters Matter, tổ chức hướng tới thúc đẩy quyền chính trị cho người da màu, cho hay.

"Không phải tất cả chúng tôi đều bị cảnh sát bắn, nhưng trong cuộc sống hàng ngày, ai cũng phải đối mặt với những kiểu người giống người phụ nữ gọi điện cho cảnh sát ở New York. Thêm vào đó, người đàn ông trong Nhà Trắng đang làm những việc không tôn trọng chúng tôi", Albright nói, đề cập đến Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Glaude nhận định nỗi tuyệt vọng của người da màu không chỉ xuất phát từ tình trạng xung đột đảng phái và văn hóa tồn tại dưới thời Trump. "Trên thực tế, đây là đỉnh điểm của 40 năm bất bình đẳng thu nhập không thể tưởng tượng nổi, cùng sự chia rẽ chủng tộc sâu sắc xuất phát từ một tư tưởng đặc thù. Điều duy nhất Trump làm là phá vỡ quy tắc ứng xử bất thành văn về cách lãnh đạo nước Mỹ theo đuổi các chính sách", chuyên gia nói. "Ông ấy không dùng còi gọi chó, mà đang thổi một chiếc tù và".

Nỗi bất bình với Trump khiến dư luận một lần nữa chú ý vào "cuộc đấu tranh trường kỳ vì công lý cho cộng đồng người da màu", nhà hoạt động Faison đánh giá. Sự đa dạng trong thành phần người tham gia biểu tình trên toàn quốc có thể bởi những người da trắng cũng ngày càng thất vọng với Tổng thống Mỹ.

Một người dân tên Vincent Williams, 60 tuổi, cho biết nhiều bạn bè của ông bị mất việc, trong khi những người hàng xóm nhập viện vì nhiễm nCoV. Ông cho rằng mọi người đều đau khổ vì đại dịch và cái chết của Floyd dường như đoàn kết họ lại trong cơn thịnh nộ.

"Tôi nghĩ ai cũng quá mệt mỏi và phát ốm vì cùng những vấn đề lặp đi lặp lại qua các năm. Không quan trọng màu da của bạn là gì. Chúng tôi đều biết việc ghì chết một người đàn ông là sai trái", Williams nêu ý kiến.

Brianna Baker, một giáo viên tiểu học tại thành phố Kansas, cảm thấy lo lắng khi đi chạy bộ sau cái chết của Arbery. Sự việc xảy ra với Floyd càng khiến cô sợ hãi. "Thêm bao nhiêu người phải chết nữa? Quá đủ rồi. Chúng tôi không phải mối đe dọa. Chúng tôi cũng là con người", người phụ nữ da màu 25 tuổi nói.

Brianna Baker, giáo viên tiểu học tại thành phố Kansas, bang Missouri, Mỹ. Ảnh: Washington Post.

Tại Minneapolis, Passmore cho biết bà không quá bất ngờ trước tình trạng bất ổn lan rộng khắp thành phố. "Một điều gì đó phải xảy ra để thức tỉnh mọi người về tình trạng bất công. Mọi người giận dữ đến mức cay đắng. Nỗi cay đắng đó thúc đẩy họ tàn phá", bà nói.

Những hàng xóm của Passmore đồng tình với bà. Họ không lạ gì với việc bị cảnh sát làm phiền, cũng đã quen sống trong khu dân cư nơi đường phố không được sạch đẹp, luật pháp không được thực thi tương tự những khu vực khác ở Minneapolis.

Tanisha Cardon, một hàng xóm của Passmore, lo lắng không biết các cuộc biểu tình sẽ đi đến đâu và gây ra mức độ tàn phá như thế nào. Cô cũng muốn chuyển đi, nhưng không chắc đâu là đích đến. Ngay cả bây giờ, khi ngày càng nhiều chính trị gia da trắng hứa hẹn thay đổi tình trạng phân biệt chủng tộc, Cardon vẫn cảm thấy hoài nghi.

"Tôi cảm thấy sợ hãi và muốn rời bỏ nơi này", Cardon nói.

"Nhưng cô sẽ đi đâu?", Passmore quay sang hỏi. "Vấn đề như vậy tồn tại khắp mọi nơi. Đó là lý do tôi vẫn ở đây".