Rung động trong “cơn bão phong bì” của ngành Thanh tra!

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn coi trọng phẩm chất của cán bộ thanh tra. Người từng dạy, cán bộ thanh tra như cái gương cho người ta soi mặt. Thế nhưng gần đây, “cái gương” không ít vết hoen ố đến mức trong dân gian xuất hiện câu “ca dao” khá nổi tiếng: “Thanh cha (tra), thanh mẹ, thanh dì (gì)... Nếu có “phong bì” là bác thanh kiu (thank you)”. Đặc biệt gần đây, những nghi vấn xung quanh Tổng thanh tra - Trưởng ban Dự thảo luật Phòng chống tham nhũng Quách Lê Thanh nhận ba lần phong bì 110 triệu đồng của Lương Cao Khải (Phó Vụ trưởng Vụ II - đã bị tạm giam) và xin cho hai người con cùng một người cháu vào ngành Dầu khí vào thời điểm Thanh tra Nhà nước đang tiến hành thanh tra đơn vị này, cũng như việc Phó tổng Thanh tra Trần Quốc Trượng bị tố cáo nhận hối lộ 10 triệu đồng và 3.000 USD như “cơn bão phong bì” gây sự rung động dư luận xã hội. Hay câu chuyện đoàn thanh tra của Bộ xây dựng ở Vĩnh Phúc.

Văn học dân gian được chắt lọc từ đời sống thực tế, phản ánh cả cái tốt lẫn cái xấu. Khi người nào đó đã “bị” đi vào dân gian theo kiểu này là khổ rồi. Nhưng cũng xin cần nói thêm là khái niệm thanh tra ở đây không chỉ riêng ngành thanh tra mà còn có cả công tác giám sát, công tác kiểm tra, kiểm toán, điều tra... Văn học dân gian luôn thể hiện tâm trạng xã hội và rất tiếc trong những trường hợp này là có thật. Hiện tượng nhũng nhiễu, hạch sách, tham nhũng vặt... không phải là những chuyện lạ lẫm hay cá biệt.

Ai làm nghề gì thì tự hào về nghề đó. Nhất là nghề thanh tra, từng được coi là tai mắt của trên, bạn của dưới. Với tư cách là công dân nghiêm túc không khỏi chạnh lòng bởi lẽ bản thân mình, đơn vị mình hẳn phải tự xem xét lại. Người đời thường nói: “Không có lửa làm sao có khói” nên hãy lắng nghe lời dạy của cổ nhân “Tiên trách kỉ, hậu trách nhân”.

Từ ngày đất nước mới lập, Bác Hồ đã đích thân mời cụ Bùi Bằng Đoàn, một vị quan nổi tiếng thanh liêm của triều đình Bảo Đại giữ chức Tổng thanh tra. Thế nhưng gần đây, thật lòng không thấy sự quan tâm thật sự như trước. Quan tâm không có nghĩa là cho tiền, cho xe, cho trụ sở... mà quan trọng là cho cơ chế, điều kiện thực hiện trách nhiệm quyền hạn và nhất là tôn trọng và lắng nghe kiến nghị của thanh tra. Đó là cần một cơ chế hợp lý, tác nghiệp độc lập không chịu chi phối nào để thực thi công việc, tránh sức ép từ những “cơn bão ngoại biên”.

“Cơn bão ngoại biên” là sức ép rất mơ hồ nhưng có thật và rất mạnh. Nó được nguỵ trang một cách tinh vi đến khó lường. Ví dụ, bỗng một hôm nào đó anh thanh tra nhận được một cú điện thoại của một VIP. Nội dung cuộc điện thoại là những lời thăm hỏi đầy tình cảm như gia đình thế nào? Vợ con ra sao?... chẳng có gì liên quan đến thanh tra kiểm tra mà anh ta đang tiến hành. Rồi, như vô tình hỏi xem đang làm việc gì? ở đâu? Và cũng rất vô tình “cài cắm” mấy câu đại loại như: “À, thế à. Tay ấy nó tốt tính lắm. Ngày xưa ở chiến trường, cậu ấy đã mấy lần cứu tớ đấy...” Khi đó, là người nhạy cảm anh phải “ngửi” thấy ngay những thông điệp đằng sau đó.

Ngay cả ngành công an vốn có tính độc lập cao mà đấu tranh với tiêu cực cũng còn đầy gian nan. Tướng Lê Thế Tiệm, từng nói rằng: “Nhiều giám đốc, phó giám đốc (công an tỉnh, TP) rất hăng hái đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng nhưng ngay sau đó là “lên bờ, xuống ruộng”. Họ nói: “Bộ chỉ đạo rất đúng Nghị quyết nhưng bọn em làm theo thì biết đi đâu. Trước hết là rời khỏi cấp ủy, bầu không trúng, không vào được Hội đồng nhân dân” huống hồ thanh tra, vốn là hoạt động có nhiều sự phụ thuộc vào Thủ trưởng cơ quan quản lý, làm sao không lo cho cái “sọ” của mình? Ở đời vẫn vậy, không thích thẳng thắn, nếu thẳng thắn thì bị phê bình: nóng tính, chưa có phương pháp phê bình và tự phê bình phù hợp!

Và thế là dù muốn hay không cũng không ít kết thúc cuộc thanh tra, kiểm tra là những cách xử lý “kiểu kim chi”.  Nghĩa là nó nhờ nhợ chua chua, cay cay, ngòn ngọt và quan trọng là nó vừa lòng mọi phía-dĩ hòa vi quý. Thanh tra, kiểm tra tưởng oai lắm nhưng cũng chỉ là tai là mắt thôi mà.

Một cách nói rất... dân gian. Điều đáng nói là trong cuộc chiến chống tham nhũng, chống tiêu cực Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định không có vùng cấm và cần sự tham gia của nhiều thành phần xã hội bằng nhiều phương cách khác nhau chứ không chỉ “dĩ độc trị độc”. Trước hết phải xử lý công bằng và nghiêm minh đối với những ai vi phạm. Ai sai đến đâu, phải chịu đến đó để “tâm phục, khẩu phục”. Thứ hai, phải động viên tinh thần nhân dân tin ở chân lý, tin ở sự sáng suốt của pháp luật, tin vào sự lãnh đạo của Đảng. Thứ ba, tăng cường những cán bộ thanh tra, kiểm tra có tâm và có tầm. Thứ tư, tạo ra một cơ chế để thanh tra hoạt động đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát.

Hiện nay, tham nhũng đã “xã hội hoá”. Trong “đảo người gù”, ai thẳng lưng lại thành dị dạng. Làm người tốt thời nào cũng khó, thời nay càng khó... Đúng là hiện nay, chống tham nhũng là khó, khó nhưng không thể không làm nên phải làm từng bước. Điều cần tránh hiện nay một là tư tưởng nóng vội nghĩ là dùng biện pháp mạnh có thể diệt trừ tham nhũng được ngay. Nhưng cũng phải tránh tư tưởng đầu hàng, thất bại khi nghĩ rằng tham nhũng là không thể loại trừ. Đúng là tham nhũng là rất khó chống vì phải đấu tranh với thói hư tật xấu của chính chúng ta, đạo Phật đã từng răn dạy “Kẻ thù lớn nhất của mình là chính mình” quả chí lý. Tham nhũng là bệnh nội tạng. Vì vậy, cần dùng thuốc đúng liều lượng, đúng thời điểm, đúng phương pháp. Chỉ cần sơ xảy thì không tắc tử cũng hỗn loạn. Bệnh tham nhũng ở xã hội ta đã vào đến lục phủ, ngũ tạng, thậm chí không ít trường hợp còn có cả sự đồng tình của dư luận. Vụ tố cáo tiêu cực thi cử ở Hà Tây của thầy Đỗ Việt Khoa là một điển hình. Một việc làm tốt nhưng cũng  đã vấp phải không ít sự phản đối ngay từ phụ huynh và cả học sinh.

Về khía cạnh triết học thì chẳng có gì tuyệt đối cả. Cái gì hoàn hảo quá đều có vấn đề. Trong kế toán cũng vậy. Những người có kinh nghiệm nói rằng khi thanh tra, kiểm tra nếu anh không có sai sót nhỏ nào... tức là anh có “dấu hiệu” vi phạm. Trên thế gian này, không có điều gì là tuyệt đối, bỏ phiếu với số phiếu không tuyệt đối là điều hợp lý và là tín hiệu mừng. Rau có sâu mới là... rau sạch! Cũng như trong kinh tế, phải có chỉ số lạm phát nhất định mới có tăng trưởng.